Το καλοκαίρι ξεκινά επίσημα λοιπόν σήμερα επισήμως την 21η Ιουνίου με το θερινό ηλιοστάσιο, δηλαδή την μεγαλύτερη σε διάρκεια μέρα στο βόρειο ημισφαίριο και την μικρότερη στο νότιο. Αυτό συμβαίνει δύο φορές το χρόνο, για αυτό και ξεχωρίζονται σε θερινό και χειμερινό ηλιοστάσιο. Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο συμβαίνει κατά την ετήσια τροχιά της Γης γύρω από αυτόν.
Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο βορειότερο ή στο νοτιότερο σημείο του ουρανού που βρίσκεται ποτέ το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σε εμάς πάνω στην επιφάνεια της Γης. Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» ... επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Δύο φορές το χρόνο η διάρκεια της ημέρας είναι ίση με τη διάρκεια της νύχτας, σε όλη τη Γη. Πρόκειται για ένα περιοδικό φαινόμενο που συμβαίνει για όλες τις περιοχές του πλανήτη μας. Τις ημερομηνίες που συμβαίνει τις ονομάζουμε ισημερίες και τις διακρίνουμε σε χειμερινή και εαρινή ισημερία. Το θερινό ηλιοστάσιο αποτελούσε πολύ σημαντικό γεγονός για το ανθρώπινο γένος μέχρι σχετικά πρόσφατα.
