Η Costa Navarino είναι ένα έργο ψυχής. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου με αποστολή: να κάνει τη Μεσσηνία έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς στον κόσμο. Πριν από 25 χρόνια αυτό φάνταζε αδύνατο. Σήμερα, όμως, η Costa Navarino θεωρείται πρότυπο περιβαλλοντικής ανάπτυξης. Ο Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος, η «ψυχή» της Costa Navarino, μας μιλά για το όραμα του πατέρα του, του καπετάν Βασίλη, για τους στόχους αλλά και τα μελλοντικά του σχέδια, ώστε να καθιερωθεί η Μεσσηνία ως τουριστική περιοχή υψηλής ποιότητας.
Πώς προέκυψε η ιδέα της δημιουργίας της Costa Navarino;
Από τον πατέρα μου, τον καπετάν Βασίλη, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεσσηνία. Αν και πρώτη φορά είδε τη θάλασσα στα 13 του, η βασική βιοποριστική δραστηριότητα της οικογένειας ήταν και είναι η ναυτιλία. Παρ’ όλα αυτά, πάντα ήθελε να κάνει κάτι στον τόπο του. Ξεκίνησε πριν από περίπου 25 χρόνια να αγοράζει γη. Άλλη για να την προστατέψει, άλλη για να την αναπτύξει. Τελικά, δημιουργήθηκε η Costa Navarino, που αποτελείται από τέσσερις περιοχές, οι οποίες είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Η μικρότερη περιοχή είναι 1.300 στρέμματα και η μεγαλύτερη είναι 5.000 στρέμματα. Οι τρεις είναι παραθαλάσσιες…
και η μία είναι σε ένα μικρό οροπέδιο, 300-400 μέτρα από τη θάλασσα. Η Costa Navarino, βασικά, είναι τέσσερις ολοκληρωμένοι τουριστικοί προορισμοί. Ο καθένας από αυτούς είναι σχεδιασμένος με άλλη φιλοσοφία. Καθένας έχει διαφορετικές εντάσεις χρήσεων, διαφορετικούς operators, ξενοδοχεία, golf και spa, χωρίς να είναι ανταγωνιστικοί μεταξύ τους, αλλά συμπληρωματικοί. Ο κύριος στόχος, άλλωστε, ήταν η δημιουργία ενός νέου, ποιοτικού προορισμού στη Μεσόγειο. Όταν ξεκινήσαμε το σχεδιασμό, δε σκεφτήκαμε πώς μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε τα οικονομικά αποτελέσματα. Ξεκινήσαμε υπολογίζοντας ποια είναι η φέρουσα ικανότητα της ευρύτερης περιοχής αλλά και των εκτάσεών μας. Τελικά, οι αποφάσεις μας φαίνεται να μας δικαιώνουν. Ο σεβασμός στο περιβάλλον, η προστασία της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς και η κοινωνική αποδοχή είναι από τους σημαντικότερους λόγους που κάποιος επιλέγει να επισκεφθεί την Costa Navarino. Να τονίσω εδώ ότι, ακόμη και μετά την πλήρη ανάπτυξη της Costa Navarino, αν και θα γίνουν και άλλα τόσα πράγματα στη Μεσσηνία, θα συνεχίσουμε να έχουμε από δέκα έως τριάντα φορές λιγότερες κλίνες ανά κάτοικο και ανά τ.μ από άλλους ελληνικούς προορισμούς. Πρόκειται για μια περιοχή που μέχρι σήμερα δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά και η αντίληψη του κόσμου για τη Μεσσηνία θα δημιουργηθεί από αυτά που κάνουμε εμείς. Παράλληλα, αυτήν την εποχή κατασκευάζονται στην περιοχή κι άλλα ξενοδοχεία –άλλα πιο μεγάλα, άλλα πιο μικρά– και ταβέρνες. Όλα, όμως, γίνονται με ένα πρωταρχικό στόχο: την ποιότητα.
Περίπου είκοσι πέντε χρόνια σκληρής πάλης με τη γραφειοκρατία. Πώς αντέξατε;
Η Costa Navarino ήταν ένα πολύπλοκο εγχείρημα. Δεν μπορώ να πω ότι φταίει μόνο η γραφειοκρατία ή το κράτος για την καθυστέρηση. Φταίμε κι εμείς, γιατί αλλάξαμε κάποιες φορές το σχεδιασμό μας. Από την άλλη, όντως, υπάρχει μια έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ του Δημοσίου και του επιχειρηματία, και αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα για το οποίο ευθυνόμαστε όλοι. Αυτή η κατάσταση, λοιπόν, πρέπει να αλλάξει για να πάμε μπροστά. Δε γίνεται να αποδεικνύεις συνέχεια ότι δεν είσαι ελέφαντας. Από την άλλη μεριά υπήρχε μια πολύ θετική ανταπόκριση σε ό,τι αφορούσε στο νέο είδος τουριστικού προορισμού στη Μεσσηνία και, κατ’ επέκταση, στη Μεσόγειο.
Το γεγονός ότι η Costa Navarino ήταν όραμα του πατέρα σας σάς δημιουργεί ένα αίσθημα ευθύνης;
Όταν ξεκίνησε η επένδυση της Costa Navarino, ήμουν 18 ετών και έφευγα να σπουδάσω στη Λωζάννη. Έτσι, η επαγγελματική μου ζωή –αν όχι όλη, το μεγαλύτερο κομμάτι της– αφορά αυτόν στο νέο προορισμό. Υπήρχε το βάρος της ευθύνης, ότι έπρεπε να πετύχει, αλλά δεν έγινε μόνο για τον πατέρα μου. Έγινε για όλη την περιοχή. Ο πατέρας μου είναι επιχειρηματίας. Πιθανόν οι αποδόσεις να ήταν πολύ μεγαλύτερες αν είχε επενδύσει κάπου αλλού αυτά τα χρήματα (π.χ. στη ναυτιλία). Ωστόσο, πιστεύει ότι θα πάει πολύ καλά, και έτσι φαίνεται από τα πρώτα κιόλας αποτελέσματα. Η πρώτη εντύπωση είναι καλή. Όμως, ναι, αισθάνομαι μια μεγάλη ευθύνη, γιατί ο πατέρας μου είχε όραμα να κάνει γνωστή τη Μεσσηνία. Το μοντέλο μας δεν είναι βασισμένο στην επιτυχία του κάθε ξενοδοχείου, του κάθε golf, του κάθε spa, αλλά στην επιτυχία ολόκληρου του προορισμού. Και ο προορισμός δεν είμαστε μόνο εμείς, αλλά και οι πόλεις, τα χωριά και τα καταστήματα. Όπως θα δείτε και στο site μας, διαφημίζουμε 80% τη Μεσσηνία και 20% την Costa Navarino. Άρα, έχουμε μια πολύ μεγάλη ευθύνη: να μην αλλοιωθεί αυτή η περιοχή στο μέλλον. Κι αυτό είναι το δυσκολότερο, γιατί δεν εξαρτάται μόνον από εμάς.
Πιστεύετε ότι θα είναι μεγάλα τα οφέλη της Μεσσηνίας από την επιτυχία αυτού του νέου προορισμού;
Υπάρχει μια πολύ θετική συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Βέβαια, κι εμείς προσπαθούμε να περάσουμε θετικά μηνύματα. Βοηθάμε, όχι μόνο με οικονομικούς πόρους, αλλά και με τεχνογνωσία που σχετίζεται με τη βελτίωση της εικόνας του προορισμού. Πιστεύω ότι ήδη έχει δημιουργηθεί μια θετική άποψη για τη Μεσσηνία. Αυτό που βοηθάει περισσότερο δεν είναι μόνο οι θέσεις εργασίες που δημιουργούμε, άμεσες και έμμεσες, αλλά η βελτίωση της πρόσβασης και της αναγνωρισιμότητας του προορισμού.
Πόσες είναι οι θέσεις εργασίας;
Σήμερα νομίζω ότι έχουμε φτάσει τις 904 άμεσες θέσεις εργασίας και έχουν δημιουργηθεί άλλες τόσες έμμεσες, συν τις θέσεις στις κατασκευές, που είχαν φτάσει πριν από τέσσερις μήνες περίπου τα 2.500 άτομα (ξεπέρασαν το 1.000.000 μεροκάματα). Τώρα ξεκινάμε και την κατασκευή του άλλου έργου στο Navarino Bay. Συνεπώς, θα υπάρξουν και πολλές ακόμη νέες θέσεις. Στη Γιάλοβα, όταν ξεκίνησαν τα έργα, υπήρχαν μόνο μια, δυο ταβέρνες, και οι μηχανικοί μας με δυσκολία έβρισκαν κάπου να φάνε αργά το βράδυ. Σήμερα έχει εφτά, οκτώ ταβέρνες. Το 70-75% των ανθρώπων που εργάζονται σε εμάς κατάγονται από τη Μεσσηνία. Έχουμε ανθρώπους που ήρθανε από τη Νότια Αφρική, από την Αυστραλία, από την Αμερική, από τη Γερμανία, όλοι Μεσσήνιοι. Ακόμη και παιδιά μεταναστών που γύρισαν πίσω στην πατρίδα τους για να δουλέψουν σε εμάς. Επίσης, υπάρχουν και πολλοί Μεσσήνιοι που είχαν μετακομίσει στην Αθήνα και γύρισαν πίσω. Βρήκε δουλειά η κόρη και ήρθαν ο μπαμπάς, η μαμά και η αδερφή πίσω. Την περίοδο της κατασκευής του έργου, που υπήρχε πολύ μεγάλη ανάγκη για ανθρώπινο δυναμικό, ήρθαν και πάρα πολλοί άνθρωποι εκτός Μεσσηνίας. Προέκυψε, λοιπόν, πρόβλημα στέγης. Έτσι, κάποιοι Μεσσήνιοι πήγαιναν στην τράπεζα, έπαιρναν δάνειο και έχτιζαν τα σπίτια τους, τα οποία μας ενοικίαζαν για να μένουν οι εργαζόμενοι στο έργο. Αποτέλεσμα αυτού είναι να έχουν σήμερα αναστηλωθεί πάρα πολλά ερειπωμένα σπίτια. Για κάθε θέση εργασίας που δημιουργείται άμεσα σε έναν τουριστικό προορισμό δημιουργούνται άλλες 0,8 έμμεσες θέσεις εργασίας.
Θυμάμαι, το Μάιο, όταν επισκέφθηκα την Costa Navarino, ρώτησα έναν οδηγό ταξί πώς βλέπει την καινούρια επένδυση και μου απάντησε: «Τι να σας πω, κυρία μου, ξυπνάμε το πρωί και νομίζουμε πως είναι όνειρο. Πού να φανταστώ εγώ ότι θα έχω τόσες κούρσες την ημέρα». Αλλά και στις ταβέρνες που πήγαινα μου έλεγαν: «Είμαστε καλύτερα κι από Αύγουστο».
Θέλουμε ο επισκέπτης της Costa Navarino να βγαίνει περισσότερο έξω. Βάσει στατιστικής υπολογίζουμε ότι τα 3 από τα 5 δείπνα θα είναι έξω. Μεγάλο νούμερο. Πρέπει να υπάρχει η ταβέρνα, αλλά να είναι και υψηλή η προσφερόμενη ποιότητα. Όταν είχα έρθει την πρώτη φορά με φίλους, μου έλεγαν όλοι στη διαδρομή προς Costa Navarino ότι το τοπίο θυμίζει Τοσκάνη. Πιστεύω ότι η Μεσσηνία είναι πολύ ωραιότερη. Θα μπορούσε να γίνει η Μεσσηνία η Τοσκάνη της Ελλάδας; Πιστεύω ότι, όταν κάνουμε λόγο για τον τουρισμό της Ελλάδας, θα πρέπει να κοιτάμε τη δυτική και όχι την ανατολική Μεσόγειο. Θα δυσκολευτούμε σε λίγα χρόνια να ανταγωνιστούμε την Τουρκία ή την Αίγυπτο από πλευράς κόστους. Η ανταγωνιστικότητά μας πρέπει να βελτιωθεί. Έχουμε περιοχές στην Ελλάδα οι οποίες δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από περιοχές της Ιταλίας ή της Νότιας Γαλλίας. Αυτές, βέβαια, απευθύνονται σε άλλους πελάτες και έχουν τελείως διαφορετικά έσοδα. Με άλλα λόγια, το θέμα δεν είναι πόσοι πελάτες ήρθαν στην Ελλάδα. Το θέμα είναι πόσα αφήσανε αυτοί που ήρθαν. Λες, «έχω ένα ξενοδοχείο και έχω πληρότητα 100%», αλλά, αν πουλάς χαμηλά και δε βγάζεις τα έξοδά σου, τι να το κάνεις; Νομίζω ότι η Τοσκάνη είναι ένα παράδειγμα που χρησιμοποιώ κι εγώ για τη Μεσσηνία, γιατί πραγματικά είναι μια περιοχή που είναι βασικά αγροτική, όπως και η Μεσσηνία – και αυτός είναι και ο λόγος που δεν αναπτύχθηκε τόσα χρόνια η Μεσσηνία, γιατί η γη είναι εύφορη και σταφίδα έχουμε κι ελιές και τα πάντα. Αλλά τώρα βλέπουν όλοι ότι ο τουρισμός είναι η επόμενη κατεύθυνση στην οποία πρέπει να στραφούν. Ο τουρισμός και τα αγροτικά προϊόντα είναι ένας πολύ δυναμικός συνδυασμός, που μπορεί να φέρει εκπληκτικά αποτελέσματα. Ιδιαίτερα με το λάδι, τα σύκα, τη σταφίδα, το κρασί που έχουμε. Δηλαδή, η ποιότητα ενός προορισμού και η αναγνωρισιμότητά του συμπαρασύρουν όλα τα προϊόντα του, και τα αγροτικά και τα τουριστικά. Σε μια περιοχή όπως η Μεσσηνία που είναι προσβάσιμη είτε με αυτοκίνητο είτε με αεροπλάνο από την Αθήνα και από άλλα μέρη της Ελλάδος, τώρα με τη δημιουργία των golf, του συνεδριακού κέντρου, αλλά και με τα πολύ «ζωντανά» χωριά, σε απόσταση 30-40 λεπτών από εμάς υπάρχουν 150.000 άνθρωποι, πιστεύω πως θα μπορέσουμε –αν όχι φέτος, του χρόνου– να δουλεύουμε και το χειμώνα.
Αυτό είναι πολύ σωστή άποψη, γιατί πας τέλος Οκτωβρίου στα τουριστικά μέρη και σε πιάνει μελαγχολία. Είναι κρίμα να μην έχουμε 12 μήνες τουρισμό. Άρα, ο στόχος σας είναι τουρισμός όλον το χρόνο;
Χρειάζεται μια κρίσιμη μάζα για να δουλέψεις όλο το χρόνο. Με άλλα λόγια, πρέπει να υπάρχουν και ταβέρνες, αλλά και κάποια κρίσιμη μάζα δωματίων και κλινών. Παράλληλα, πρέπει να υπάρχουν και κάποιες άλλες δραστηριότητες, όπως το γκολφ, τα spa, τα συνέδρια. Το εναλλασσόμενο φυσικό περιβάλλον και το ήπιο κλίμα της Μεσσηνίας είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Costa Navarino όλες τις εποχές του χρόνου. Μικροί και μεγάλοι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν υπαίθριες δραστηριότητες (π.χ., πεζοπορία, nordic walking) Ξέρεις ότι 5 εκατομμύρια Γερμανοί κάνουν nordic walking; Παρατήρηση πουλιών, ποδηλασία, αλλά και να επιλέξουν μέσα από μια μεγάλη ποικιλία υδάτινων αθλημάτων. Υπάρχουν, επίσης, εγκαταστάσεις μπόουλινγκ και μπάσκετ, ενώ υπάρχει η δυνατότητα για τένις, σκουός, badminton, padel και beach tennis, καθώς και εξειδικευμένοι δάσκαλοι για τους αρχάριους παίκτες και τα παιδιά. Το να έχεις, ας πούμε, ένα πολύ καλό ξενοδοχείο, μια ωραία παραλία και μια ωραία πισίνα μπορεί να σε βοηθήσουν να γεμίσεις τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο, αλλά τις άλλες περιόδους χρειάζεται να προσφέρεις επιπλέον δραστηριότητες. Το σημαντικό, για παράδειγμα, με το γκολφ είναι ότι σε βοηθάει να γεμίσεις την περίοδο που χρειάζεσαι, δηλαδή το χειμώνα και το φθινόπωρο.
Ναι, π.χ., οι Σουηδοί το καλοκαίρι μένουν στην πατρίδα τους, αλλά το χειμώνα ταξιδεύουν για να παίξουν γκολφ.
Όμως, για να γίνει ένας προορισμός για γκολφ χρειάζονται μίνιμουμ 3 γήπεδα. Τα 5 είναι ό,τι πρέπει. Πιθανόν να μη βλέπουμε ακόμα στην Ελλάδα τη δυναμική που έχει το γκολφ, γιατί το ένα γήπεδο είναι βέβαια πολύ σημαντικό, αλλά δεν είναι αρκετό για να τραβήξει τον γκολφέρ. Πρέπει, αφού δούμε πρώτα τα περιβαλλοντικά θέματα, να εξετάσουμε αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις να γίνουν 2 με 3 γήπεδα ακόμη στις περιοχές αυτές. Η Αττάλεια στην Τουρκία έχει 15 γήπεδα γκολφ. Είχα πάει πριν από λίγο καιρό και μου έλεγαν ότι από το Φεβρουάριο τα ξενοδοχεία έχουν 95% πληρότητα και οι tour operators προπληρώνουν για την επόμενη χρονιά. Βέβαια, οι τιμές και η ποιότητα δεν είναι αυτά που θα θέλαμε να έχουμε εμείς.
Είναι δύσκολο να ανακτήσουμε τη χαμένη μας αίγλη; Τη δεκαετία του ’60 η Ελλάδα ήταν μόδα. Σήμερα;
Πιστεύω ότι κάποιοι προορισμοί, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Αίγυπτος, έχουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, γιατί όλοι μαθαίνουν στο σχολείο γι’ αυτούς και αισθανόμαστε πολύ πιο άνετα όταν πηγαίνουμε σε τόπους για τους οποίους ξέρουμε πράγματα. Η Ελλάδα θα είναι πάντα ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός. Πιστεύω, δε, ότι οι νέες επενδύσεις σε όλη την Ελλάδα είναι υψηλής ποιότητας. Και στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια έγιναν πολύ ποιοτικά ξενοδοχεία. Νομίζω ότι η στόχευση θα πρέπει να είναι το περιβάλλον, αφού ο σύγχρονος ταξιδιώτης επιθυμεί διακοπές περιβαλλοντικά και κοινωνικά χωρίς ενοχές, διακοπές που θα του προσφέρουν αυθεντικές εμπειρίες. Αυτό στην Ελλάδα μπορούμε να το κάνουμε.. Δεν υπάρχουν καλές ή κακές πρακτικές. Μία είναι η πρακτική: αυτήν της πραγματικά βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης γιατί αυτό πουλάμε.
Σε μια χρονιά που γενικά η εικόνα της Ελλάδος στο εξωτερικό δεν είναι η καλύτερη, εγκαινιάζεται ένας νέος προορισμός και πηγαίνει πολύ καλά, γεγονός που σημαίνει ότι αυτό το μοντέλο δουλεύει. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον του τουρισμού στην Ελλάδα;
Βέβαια, είμαι πολύ αισιόδοξος. Πιστεύω ότι η Μεσσηνία έκανε μια πάρα πολύ καλή δουλειά στην προώθηση του προορισμού και, γενικά, βλέπω όλους τους Μεσσήνιους να έχουν αγκαλιάσει αυτή την προσπάθεια. Είναι, όμως, πολύ σημαντικό η στρατηγική επικοινωνίας, τα μηνύματα και το λογότυπο να μην αλλάξουν για ένα μεγάλο διάστημα, π.χ. 10 χρόνια, έτσι ώστε να μπορέσει να εντυπωθούν, να αναγνωρίζονται από το κοινό που προσπαθούμε να προσελκύσουμε. Ο τουρισμός είναι ένα προϊόν. Άμα η τάδε αυτοκινητοβιομηχανία ή η τάδε υπηρεσία κινητής τηλεφωνίας άλλαζε λογότυπο, brand, story κάθε χρόνο, δε θα έχαναν την αναγνωρισιμότητά τους; Θεωρώ, ακόμη, ότι πολύ μεγάλο ρόλο για τον τουρισμό παίζει η εύκολη πρόσβαση. Οπότε πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις και να βοηθηθούν οι αεροπορικές εταιρείες να συνδέουν κατευθείαν τους τουριστικούς προορισμούς με το εξωτερικό και όχι μόνο μέσω Αθήνας.
Οι Sunday Times χαρακτηρίζουν την Costa Navarino το πιο φιλικό προς το περιβάλλον μεγάλο resort στον πλανήτη. Ποιο είναι το περιβαλλοντικό πρόγραμμα που έχετε εφαρμόσει;
Στο κέντρο της φιλοσοφίας μας βρίσκεται ο σεβασμός για το περιβάλλον, τις παραδόσεις και την τοπική κοινωνία. Μεταξύ πολλών άλλων ενεργειών, έχουμε εκπονήσει μια εκτενή μελέτη διαχείρισης των υδάτινων πόρων για την ευρύτερη περιοχή της δυτικής Μεσσηνίας. Το πόσιμο νερό το παίρνουμε από τους Δήμους. Οι αρδευτικές ανάγκες της Costa Navarino, συμπεριλαμβανομένων και των γηπέδων γκολφ, καλύπτονται από δύο λιμνοδεξαμενές που σχεδιάσθηκαν και κατασκευάστηκαν ειδικά για αυτόν το σκοπό. Σε αυτές, το χειμώνα, αποθηκεύουμε νερό από τα ποτάμια, όταν έχουν νερό. Επί της ουσίας, θα παίρνουμε μόνο το 2 με 3% της συνολικής απορροής, αλλά δεν κάνουμε φράγμα. Επίσης, βρισκόμαστε στα τελικά στάδια αδειοδότησης δύο μεγάλων φωτοβολταϊκών πάρκων (22 MWp) για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας, και ελπίζουμε σύντομα να ξεκινήσουμε την κατασκευή τους, ώστε να μπορέσουμε να παράγουμε το σύνολο της ηλεκτρικής μας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ακόμη, έχουμε εγκαταστήσει το μεγαλύτερο γεωθερμικό σύστημα στην Ευρώπη – το πρώτο παγκοσμίως που τοποθετείται σε τόσο μεγάλη κλίμακα κάτω από γήπεδο γκολφ. Ενάμισι μέτρο κάτω από το γκολφ έχουμε 123 χιλιόμετρα από σωλήνες και ψύχουμε ή θερμαίνουμε φυσικά, ανάλογα με την εποχή και το νερό. Δεν έχουμε κάνει ακόμη τις μετρήσεις, αλλά, σύμφωνα με τη μελέτη, με αυτό το σύστημα οι ρύποι λόγω του κλιματισμού μειώνονται κατά 60%. Ο σχεδιασμός του Navarino Dunes έχει πραγματοποιηθεί με βάση τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, ενώ το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων της Costa Navarino βασίζεται στις αρχές της μείωσης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης.
Βλέποντας όλο αυτό το landscape που έχει δημιουργηθεί, προσπαθώ να φανταστώ πώς ήταν η περιοχή πριν, γιατί μου έλεγε ο πατέρας σας ότι εκεί που είναι τώρα το γήπεδο του γκολφ υπήρχαν χωράφια με πατάτες.
Έχουμε κάνει το μεγαλύτερο πρόγραμμα μεταφύτευσης ελιών. Δε χάσαμε σχεδόν καμία ελιά που υπήρχε στις εκτάσεις μας. Τις βγάλαμε, τις διατηρήσαμε σε ειδικά σχεδιασμένη περιοχή για 4-5 χρόνια και τις ξαναφυτέψαμε στην τελική τους θέση. Άρα μοιάζουν σαν να ήταν εκεί πάντα. Αυτό είναι το σημαντικό στο landscape. Να το βλέπεις και να νομίζεις ότι ήταν πάντα έτσι. Έχουμε μεταφυτεύσει 6.500 ελιές ως τώρα. Θα φτάσουμε τις 16.000 ελιές στο σύνολο, καθώς και πολλά οπωροφόρα δέντρα, πορτοκαλιές, λεμονιές, αλλά και πάνω από 200.000 θάμνους διαφόρων ειδών. Είναι και οι μυρωδιές, δεν είναι μόνο η όψη• και θυμάρια έχουμε και ρίγανη. Με αυτό το πρόγραμμα δεντροφυτεύσεων, η εταιρεία μας, η TEMES, είναι ένας από τους μεγαλύτερους συμμετέχοντες στο Billion Tree Campaign, το οποίο συντονίζεται από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP).
Εκτός από το τουριστικό και το περιβαλλοντικό κομμάτι, μου έκανε εντύπωση το ότι θέλετε να μετατρέψετε την Costa Navarino σε έναν τόπο συνεχούς εκπαιδευτικής και πολιτιστικής δράσης. Πείτε μου για το πρόγραμμα αυτό.
Έχουμε δημιουργήσει το N.E.O. (Navarino Εnvironmental Οbservatory), δηλαδή το Παρατηρητήριο Κλιματικών Αλλαγών Ναυαρίνου. Ουσιαστικά ήρθε και μας βρήκε το Κέντρο Bert Bolin για την Κλιματική Αλλαγή, του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, και μας είπαν «θέλουμε να φτιάξουμε ένα παρατηρητήριο στη Μεσόγειο και αν θέλετε να το φτιάξουμε μαζί», αφού βεβαίως είχαν δει τι κάνουμε. O Βert Βolin πήρε το βραβείο Νομπέλ μαζί με τον Al Gore για τη δημιουργία της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή. Και είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που συνεργάζεται μαζί μας και το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών (ΙΙΒΕΑΑ) της Ακαδημίας Αθηνών. Η ίδρυση του Ν.Ε.Ο. αποτελεί την πρώτη προσπάθεια στην Ελλάδα για τη δημιουργία ενός διεθνούς φήμης ερευνητικού κέντρου για την κλιματική αλλαγή, μέσω της συνεργασίας μιας ελληνικής ιδιωτικής εταιρείας με ακαδημαϊκούς φορείς διεθνούς εμβέλειας. Είμαστε τρεις οντότητες που επενδύουν χρόνο και χρήμα για να γίνει αυτό. Το Ν.Ε.Ο. θα ξεκινήσει να λειτουργεί του χρόνου και θα έχουμε όλον το χρόνο καθηγητές, μαθητές, Ph.D. Επέλεξαν τη Μεσσηνία επειδή είναι από τα νοτιότερα σημεία της ηπειρωτικής Ευρώπης και σταυροδρόμι• ενώνει, δηλαδή, Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Γίνεται έρευνα για το πώς επηρεάζει η μία ήπειρος την άλλη, επίσης η Μεσσηνία έχει μία από τις πλουσιότερες βιοποικιλότητες στη Μεσόγειο. Η περιοχή έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τους ερευνητές λόγω της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας της, για παράδειγμα υπάρχει ένα ερευνητικό πρόγραμμα δεοντροχρονολογίας, που βρίσκουν, ας πούμε, από το φλοιό του δέντρου τι θερμοκρασίες υπήρχαν πριν από χιλιάδες χρόνια. Παράλληλα, έχουμε πάρα πολλά στοιχεία από παλιά ημερολόγια πλοίων με θερμοκρασίες, στοιχεία από την πορεία του Ναπολέοντα και πάρα πολύ καλά στοιχεία από το φυσικό περιβάλλον της τότε περιοχής. Όλα αυτά βοηθούν, λοιπόν, για να δούμε πώς επηρεάστηκε και πώς επηρεάζεται η περιοχή αυτή από την κλιματική αλλαγή και τι μέτρα μπορούν πραγματικά να ληφθούν.
Πώς μπορεί να επηρεάσει αυτό τους κατοίκους της περιοχής;
Εκτός από τα επιστημονικά ευρήματα, το πιο σημαντικό είναι ότι θα ευαισθητοποιήσει ακόμα περισσότερο τους ανθρώπους της Μεσσηνίας να προστατεύσουν το περιβάλλον τους, να καταλάβουν ότι είναι σημαντικός τουριστικός πόρος. Και παράλληλα, μαζί με το N.E.O., κάνουμε και το Natura Hall: ένα κέντρο περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης για τα παιδιά, το οποίο έχουμε σχεδιάσει έτσι ώστε να πρέπει να περάσεις μέσα από αυτό για να πας στο water park. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να ενημερώσεις τον ενήλικα, παρά μέσα από το παιδί. Το Νavarino Νatura Ηall γίνεται σε συνεργασία με ελληνικές περιβαλλοντικές οργανώσεις και το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, καθώς και με την Ακαδημία Αθηνών, ώστε πραγματικά να δείξει τόσο τι κάνει το N.E.O. όσο και ποια είναι τα περιβαλλοντικά προτερήματα της περιοχής μας.
Άρα θα ασχολείται και με την εκπαίδευση των παιδιών της περιοχής;
Βέβαια, και των παιδιών της περιοχής, αλλά και των επισκεπτών. Επίσης, υπάρχουν αρχαιοελληνικά ευρήματα. Όταν σκάβαμε για το γήπεδο γκολφ, βρήκαμε κάποιους χώρους αρχαιολογικής σημασίας και κάναμε επί δύο χρόνια ανασκαφές με 35 άτομα. Δεν έχουν τελειώσει οι ανασκαφές, συνεχίζονται. Και σε κάποια σημεία που συνδυάζονται με το γκολφ θα κάνουμε ειδικό σκέπαστρο, απ’ όπου θα μπορείς να δεις τα ευρήματα και θα είναι επισκέψιμος ο χώρος.
Αυτό πρέπει να είναι μοναδικό στον κόσμο. Να περνάς και ιστορικές πληροφορίες στον επισκέπτη που παίζει γκολφ…
Μάλιστα, έχουμε προτείνει στη Εφορεία Αρχαιοτήτων της Μεσσηνίας, με τα ευρήματα που έχουμε βρει να φτιάξουμε ένα μουσείο δίπλα στο έργο, όπου να εκτίθενται τα ευρήματα, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να τα δουν. Υπάρχουν μυκηναϊκά, νεολιθικά, και από την Ελληνιστική Περίοδο.
Ποιες άλλες δραστηριότητες σχεδιάζετε;
Θέλουμε να προβάλουμε και τα πανηγύρια που γίνονται, καθώς και τις παραδόσεις που ξεκινούν από εδώ. Λέμε, για παράδειγμα, «του Κουτρούλη ο γάμος». Ξέρεις τι ήταν ο Κουτρούλης; Ήταν ένας ιππότης της Μεθώνης, ο οποίος ήταν ερωτευμένος με μια χήρα. Τότε, αν μια γυναίκα χήρευε, απαγορευόταν να ξαναπαντρευτεί, αλλά ήταν τόσο μεγάλος ο έρωτας του Κουτρούλη, που επενέβη ο Πάπας και έδωσε εδική άδεια για να γίνει αυτός ο γάμος. Και έμεινε «του Κουτρούλη ο γάμος». «Έγινε χαμός», ας πούμε. Η Καλαμάτα, επίσης, έχει ένα πολύ σημαντικό Φεστιβάλ Χορού, το οποίο είναι ίσως ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη. Επιπλέον, συζητάμε για τη δημιουργία φεστιβάλ και εκθέσεων, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς. Δοκίμασα σε μια ταβέρνα στο Μάραθο το απόλυτο κατ’ εμέ γκουρμέ• το λένε χόρτα της θάλασσας. Αφού σκεπτόμουν ότι, αν το ανακαλύψουν οι Ασιάτες, θα ενθουσιαστούν. Έχει πολύ καλό φαγητό τελικά η Μεσσηνία. Μαζί με το Εμπορικό Επιμελητήριο Μεσσηνίας, που κάνει πολύ καλή δουλειά, μαζέψαμε συνταγές παλιές, που έχουν χαθεί. Θα φτιάξουμε κάποιες από αυτές και θα προσπαθήσουμε να τις περάσουμε στις τοπικές κουζίνες, στις ταβέρνες.
Τι έχουν οι Μεσσήνιοι που τους διαφοροποιεί από όλους τους υπόλοιπους Έλληνες;
Όλοι οι Έλληνες έχουμε τα ίδια καλά και τα ίδια κακά. Δε νομίζω ότι ο Μεσσήνιος έχει διαφορά από κάποιον άλλο.
Κάτι χαρακτηριστικό, ας πούμε, που έχει ένας Μεσσήνιος;
Είναι καλοί στο τιμόνι, όπως λέει και το τραγούδι; (γέλια) Ο πατέρας μου ήταν και καλός καπετάνιος! Το τραγούδι, βέβαια, λέει πως ο καλός καπετάνιος είναι από άλλο μέρος, όχι Καλαματιανός, αλλά ο πατέρας μου είναι καλός καπετάνιος. Να σου πω ότι, αν μπεις στο Wikipedia και γράψεις τη λέξη hospitality, αναφέρει ότι ο Τηλέμαχος πήγε να βρει τον Νέστορα για να μάθει νέα από τον πατέρα του. Μόλις έφτασε, λοιπόν, ο Τηλέμαχος στο λιμάνι του Νέστορα, του έδωσαν να φάει, να πιει, του έκαναν και μασάζ με λάδι, και μετά τον ρώτησαν «ποιος είσαι;» – δηλαδή του τα έκαναν όλα αυτά χωρίς να ξέρουν ποιος είναι. Άρα μέσα στο DNA του Μεσσήνιου είναι η φιλοξενία. Το πιο θετικό σχόλιο που με έχει χαροποιήσει είναι για τη συμπεριφορά των συνεργατών μας. Αυτό με έχει χαροποιήσει πιο πολύ από όλα.
Όταν επισκέφθηκα το spa, το πρώτο πράγμα που ρώτησα ήταν τι μουσική ήταν αυτή που ακουγόταν. Καταπληκτική! Μου είπαν ότι είναι Έλληνα συνθέτη και ότι έχει γραφτεί αποκλειστικά για το spa. Πείτε μου για τη δημιουργία του Anazoe Spa.
Έχουμε κάνει register το όνομα oleotherapy, ελαιοθεραπείες, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στις περιγραφές αρχαίων θεραπειών, που βρέθηκαν σε επιγραφές, στο παλάτι του Νέστορα, και είναι θεραπείες με το λάδι της ελιάς. Είναι αμιγώς ελληνικό spa. Δε θέλαμε ασιατικό. Έχουμε κάνει μελέτες και έχουμε φτιάξει τα δικά μας προϊόντα, που είναι βασισμένα στην ελιά, αλλά και σε βότανα και ιαματικά φυτά που συλλέγονται προσεκτικά. Όλα αυτά τα chakras και τα pressure points από την Ελλάδα ξεκίνησαν. Ή μπορεί να ξεκίνησαν και στην Ασία παράλληλα, αλλά κι εδώ υπήρχε αυτή η κουλτούρα κι εμείς αυτή θέλουμε να προβάλλουμε και να εφαρμόζουμε. Πολλές από τις θεραπείες που προσφέρονται στο spa αποτελούν τη μετεξέλιξη των θεραπευτικών πρακτικών του Ιπποκράτη. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως η μουσική έχει θεϊκές ιδιότητες, ικανές να θεραπεύσουν το σώμα και το πνεύμα. H μουσική, λοιπόν, που είναι μέρος του spa, έχει γραφτεί από τον συνθέτη Πέτρο Ταμπούρη και είναι εμπνευσμένη από αρχαίους ελληνικούς ρυθμούς.
Τι είναι αυτό που θα θέλατε να προκαλεί εντύπωση σε αυτούς που μένουν ή επισκέπτονται την Costa Navarino;
Αν μπορούν να αναγνωρίζουν το σεβασμό που θέλουμε να έχουμε για τους ανθρώπους, για την περιοχή μας, για τις παραδόσεις μας, για τον προορισμό μας, δηλαδή ο στόχος δεν είναι ο εντυπωσιασμός, αλλά η συμμετοχή: να νιώσεις, όπως λέει το μότο της Μεσσηνίας, «your true nature», την αληθινή σου φύση – αυτό.
Ποια είναι η συμβουλή του πατέρα σας, που σας έχει επηρεάσει πολύ και θα θέλατε να την περάσετε και στα παιδιά σας;
Σεβασμός στους ανθρώπους. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα, οι άνθρωποι.
Ποιο είναι το μότο που χαρακτηρίζει τον πατέρα σας;
«Όλοι είναι καλοί μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου».
Και της μητέρας σας;
Μάλλον το «Όλοι είναι κακοί μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου». Αυτό είναι καλός συνδυασμός για ζευγάρι, ε; (γέλια). Αλλά να σου πω και της Costa Navarino το μότο. Είναι «Γίνε μέρος της Ιστορίας μας». Αυτό θέλουμε να περάσουμε στους ανθρώπους. Γίνε μέρος της Ιστορίας της περιοχής, του τόπου μας. Αυτό είναι το σημαντικό, δηλαδή, να καταλάβουμε τον τόπο• την Ελλάδα, τη Μεσσηνία.
Υπάρχει κάτι στη σκέψη σας που πιστεύετε ότι είναι συγγενές με του πατέρα σας τη σκέψη;
Πολλά πράγματα. Νομίζω το ότι δεν υπάρχουν εύκολα και δύσκολα, υπάρχουν γνωστά και άγνωστα. Δηλαδή ότι γενικά τα πάντα γίνονται και ότι η θέληση και ο ενθουσιασμός είναι μεταδοτικά. Χρειάζεται, όμως, και προσοχή στη λεπτομέρεια. Βέβαια, ο πατέρας μου έχει κάτι μοναδικό: μπορεί να σκέφτεται πολλά πράγματα μαζί. Και επίσης έχει ένα ωραίο χάρισμα – θα του πεις κάτι για Φυσική, θα σου πει το λάθος, θα του πεις για αρχαιολογία, θα σου κάνει την ερώτηση που πρέπει, έχει πολύ αναλυτική σκέψη. Ο πατέρας μου, όταν ξεκινήσαμε την Costa Navarino, μου είπε: «Οι άνθρωποι που θα επιλέξουν να κάνουν διακοπές στον προορισμό μας, μετά από 11 μήνες σκληρής δουλειάς το χρόνο, μας τιμάνε. Θα μπορούσαν να επιλέξουν να πάνε οπουδήποτε αλλού. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να τους καταστρέψουμε ούτε ένα λεπτό των διακοπών τους». Σε αυτό ταυτίζομαι απόλυτα με τον πατέρα μου.
Παρατηρώντας τη διακόσμηση και την κατασκευή βλέπεις παντού καταπληκτικά υλικά και μια πολυτέλεια χωρίς τίποτα το κραυγαλέο• συνήθως στα πολυτελή resorts βλέπεις και λίγο κιτς και λίγη υπερβολή. Πιστεύετε ότι ο πλούτος κρύβεται στην απλότητά του;
Κοίταξε, πιστεύω ότι σήμερα πια, ο ταξιδιώτης υψηλού μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου δε θέλει χρυσά πόμολα. Δεν είναι αυτό που ορίζει την πολυτέλεια. Πολυτέλεια είναι η ιδιωτικότητα, ο σεβασμός στο περιβάλλον και στην κοινωνία που βρίσκεσαι. Όσον αφορά στη χρήση των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν, τόσο η Κωστάντζα, η γυναίκα μου, που βοήθησε πάρα πολύ σε αυτό το έργο, όσο κι εγώ, είμαστε οπαδοί του Δωρικού και όχι του Ιωνικού Ρυθμού. Βεβαίως, είχαμε και πολύ καλούς συνεργάτες, όπως η αρχιτέκτονας εσωτερικής διακόσμησης Μαρία Βαφειάδη, αλλά πραγματικά οτιδήποτε έχει γίνει εδώ έχει επιλεχθεί με μεγάλη προσοχή, είτε από την Κωστάντζα και τη Μαρία είτε από εμένα.
Ποιο είναι το επόμενο όνειρο;
Το επόμενο όνειρο είναι το Νavarino Βay. Σε λίγο θα ξεκινήσουμε την κατασκευή του πρώτου ξενοδοχείου. Τα κτήρια θα είναι υπόσκαφα, πλήρως εντεταγμένα στο φυσικό τοπίο, με αποτέλεσμα το Navarino Bay να αποτελέσει τον πρώτο υπόσκαφο τουριστικό προορισμό στην Ευρώπη.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα των υπόσκαφων;
Η αλήθεια είναι ότι, κάποια χρόνια πριν, βαριόμουν στις διακοπές μου κι έψαχνα να βρω τι θα κάνω. Κοίταζα το spa και έλεγα «τι μπορώ να κάνω για να είναι πολύ ελληνικό;». Και σκέφτηκα «ποιες είναι οι πιο παλιές κατασκευές στη Μεσσηνία»; Είναι τα θολωτά ιερά, τα υπόσκαφα, οι θολωτές μυκηναϊκές κατασκευές, η πιο παλαιά μορφή αρχιτεκτονικής στην περιοχή. Και ξεκίνησα, λοιπόν, το spa και ήθελα το κάθε δωμάτιο να το κάνω θολωτό. Μου έλεγαν διάφοροι μηχανικοί ότι δε γίνεται – τώρα έχουν αλλάξει βέβαια οι τεχνολογίες, είναι πιο εύκολα τα πράγματα απ’ ό,τι πριν από 15 χρόνια που σκεφτόμουν εγώ να το κάνω έτσι. Από εκεί ξεκίνησε η ιδέα και τελικά λέω «τα αλλάζουμε όλα και το Navarino Bay θα το κάνουμε διαφορετικό, το μεταφέρουμε όλο σε υπόσκαφα», θα αποτελεί έτσι το πρώτο υπόσκαφο αλλά και το πρώτο “all-pool-villa resort” στην Ευρώπη .
Όταν βρίσκεστε μπροστά σε ένα νέο πρότζεκτ, ποιες είναι οι σκέψεις που περνάνε από το μυαλό σας;
Αυτοί που σκέφτονται πολύ, δηλαδή οι big thinkers, δεν ήταν ποτέ big doers. Άμα αναλύσεις πάρα πολύ ένα πράγμα, θα βρεις τόσα πολλά προβλήματα που δε θα το κάνεις ποτέ. Ή κάτι σε συνεπαίρνει ή δε σε συνεπαίρνει.
Ποια ήταν η πιο όμορφη, η πιο σημαντική στιγμή στην Costa Navarino; Πριν από 10 μέρες, όταν έπαιξα με το γιο μου στις τσουλήθρες – αυτό ήταν το όνειρό μου. Και επίσης πολύ συγκινητική στιγμή ήταν η μέρα που κάναμε ένα πολύ μεγάλο πάρτι για τους συνεργάτες μας. Υπήρχε ενθουσιασμός, είχαμε μαζευτεί 500 περίπου άτομα και ήταν πολύ συγκινητικά, περάσαμε υπέροχα. Και πολύ σημαντική στιγμή για μένα, αλλά και για τον πατέρα μου, ήταν το Aegean Airlines Pro-Am. Γιατί ήταν άνθρωποι, συνεργάτες και φίλοι με τους οποίους το συζητούσαμε χρόνια, και τώρα το είδαμε να πραγματοποιείται.
Αχιλλέα Κωνσταντακόπουλε, καλή συνέχεια στα όνειρα και στα έργα. Σας ευχαριστώ.