Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα θυμόμαστε παλιά έθιμα των εορτών αυτών που έχουν σχεδόν εκλείψει. Ένα από αυτά σχετίζεται με τη μπόσκα (ή κατ'άλλους μπότσκα). Τι είναι όμως η μπόσκα;
Είναι...η αγριοκρεμμύδα (στα βλάχικα). Την Πρωτοχρονιά κρεμούσαν τη μπόσκα στα εξώθυρα των σπιτιών τους (όπως ο αρχαίος πρόγονός μας… Πυθαγόρας) και μετά την έριχναν στις κεραμοσκεπές. Ο Διοσκουρίδης την περιγράφει: “Εστί δε και αλεξιφάρμακον όλη προ των θυρών κρεμαμένη” (Περί ύλης Ιατρικής Β, 171). Στο έκτο φύλλο της εφημερίδας «Παλαιομάνινα», την οποία εκδίδει η Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας και σχεδιάζει, επιμελείται και χρηματοδοτεί ο γνωστός Παλαιομανιώτης δημοσιογράφος (πρώην διευθυντής μεγάλων αθηναϊκών εφημερίδων) Δημήτρης Στεργίου, δημοσιεύονται όλα τα παλιά (βλάχικα) έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς στο κεφαλοχώρι της Αιτωλοακαρνανίας, τα οποία χρόνο με το χρόνο «σβήνουν» και τα περισσότερα είναι σχεδόν άγνωστα στη νέα γενιά, είτε βρίσκεται στο χωριό είτε στην Αθήνα και σε άλλες μεγαλουπόλεις της χώρας μας.
Παραθέτουμε μερικά από αυτά για τα Χριστούγεννα:
1. Γουρνοχαρά (Πόρκο ντι Κριστσιούνε, εκτροφή του γουρουνιού, σφαγή του γουρουνιού, παστό, τσιγαρίδες, λουκάνικα κλπ).
2. Το Χριστόψωμο: Το «ψωμί του Χριστού» το έφτιαχνε, την παραμονή των Χριστουγέννων, η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά.
3. Το Ύψωμα: Με διαφορετική επιμέλεια και «αώτο» (ομηρική λέξη), δηλαδή προζύμι, οι νοικοκυρές παρασκεύαζαν το Ύψωμα για τους νεκρούς, το οποίο, κομμάτια – κομμάτια το πρόσφεραν σε όλους και, φυσικά, στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
4. Γευστικά κουλουράκια: Την παραμονή των Χριστουγέννων οι αυλές των σπιτιών μοσχομύριζαν από τα κουλουράκια που έψηναν οι νοικοκυρές στους φούρνους και που έδιναν και στα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα. Είχαν διάφορα σχήματα και στολίδια.
5. Γιαούρτια: Όσοι είχαν αιγοπρόβατα παρασκεύαζαν απαραιτήτως σε μεγάλες κατσαρόλες γιαούρτι, το οποίο μοίραζαν και σε οικογένειες που δεν είχαν τη δυνατότητα αυτή.
6. Το χοντρό κούτσουρο στο τζάκι. Το μεγάλο κούτσουρο ή «Χριστόξυλο»: Από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης διάλεγε το πιο όμορφο, το πιο γερό , το πιο χοντρό ξύλο από βελανιδιά.
7. Τα βλάχικα κάλαντα «Κολίντι, μελίντι». Απαντώνται και σε άλλες (Βόρεια Ελλάδα) περιοχές της χώρας μας.
Στα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στην Παλαιομάνινα κυριαρχούσαν τα παραδοσιακά γλυκά και ψωμιά, το χοντρό κούτσουρο, η μπόσκα, το ρόδι, το πέταλο και το αρνί. Την ίδια επιμέλεια, φροντίδα και χαρά έδειχναν οι κάτοικοι της Παλαιομάνινας και για τη γιορτή της Πρωτοχρονιάς. Παραθέτουμε μερικά χαρακτηριστικά έθιμα, από τα οποία μερικά έχουν ήδη ξεχασθεί, όπως:
- Το μεγάλο κούτσουρο στη φωτιά: Η ειδική μέριμνα για το άσβεστο κούτσουρο στο τζάκι συνεχιζόταν.
- Το Χριστόψωμο: Και, βέβαια, συνεχιζόταν η γνωστή ιεροτελεστία στην παρασκευή χριστόψωμου και άλλων ψωμιών.
- Μπακλαβάς «κόθουρο»: Έχει ομηρικές ρίζες.
- Η μπόσκα (στα βλάχικα) ή αγριοκρεμμύδα: Την Πρωτοχρονιά κρεμούσαν τη μπόσκα στα εξώθυρα των σπιτιών τους (όπως ο αρχαίος πρόγονός μας… Πυθαγόρας) και μετά την έριχναν στις κεραμοσκεπές. Ο Διοσκουρίδης την περιγράφει: “Εστί δε και αλεξιφάρμακον όλη προ των θυρών κρεμαμένη” (Περί ύλης Ιατρικής Β, 171).
- Το σπάσιμο του ροδιού: Είχαν ιδιαίτερη προτίμηση στη χρήση του ροδιού ως συμβόλου αφθονίας, γονιμότητας και καλής τύχης.
- Το πέταλο: Το κρεμούσαν στην πόρτα για … γούρι!
- Το αρνί: Όσοι είχαν αιγοπρόβατα, έσφαζαν στην εξοχή ένα αρνάκι ή κατσικάκι με πρωτόγνωρη επιμέλεια για την καθαριότητα! acarnania.blogspot.com