Πώς σας υποδέχτηκαν όταν φτάσατε στη Λιβύη, πριν από πέντε χρόνια;
Με τιμές αρχηγού κράτους: Είχαμε τα αυτοκίνητα μας, τη δική μας φρουρά για να μας προσέχει σε οτιδήποτε απρόοπτο μπορεί να συνέβαινε, τους συνοδούς μας, τα καλύτερα ξενοδοχεία, φαγητά και ό,τι άλλο επιθυμούσαμε. Αυτό που εκκρεμούσε, όμως, ήταν να οριστεί η ακριβής ημέρα και ώρα που θα γινόταν η συνέντευξη μας με το Λίβυο ηγέτη, παρά τη συνεννόηση που είχαμε προηγουμένως κάνει με το Λίβυο πρωθυπουργό Μπασίρ. Άλλωστε, αυτό ήταν κάτι που ο ίδιος συνήθιζε. Ακόμη και σε ξένους επισήμους που επισκέπτονταν τη Λιβύη, για λόγους ασφαλείας, δεν έλεγε ποτέ πότε θα τους δει. Οι άνθρωποι του μας είχαν πει για τη στιγμή της ειδοποίησης: «When they call, no time!».
Τελικά, πότε συναντηθήκατε;
Περνάει η πρώτη μέρα, περνάει η δεύτερη, καμία είδηση. Την τρίτη μέρα, εκεί που τρώγαμε, μας πήραν αιφνιδιαστικά τηλέφωνο και, αμέσως, χωρίς καμία χρονοτριβή, μας οδήγησαν -με περιπολικά, μοτοσικλέτες και δεκάδες ανθρώπους ασφαλείας- σε ένα στρατόπεδο με συρματοπλέγματα. Όταν πλησιάσαμε, ακούσαμε από τους στρατιώτες την έκφραση «Γιουνάν», που σημαίνει «Έλληνες», περάσαμε επτά πύλες, μέσα από εξονυχιστικούς ελέγχους, και καταλήξαμε σε ένα κτίριο, το οποίο ήταν το Προεδρικό Μέγαρο. Ήταν ένα λιτό κτίριο. Περάσαμε στην αίθουσα υποδοχής, σε ένα σαλόνι, ήρθε ο Μπασίρ και μας έκαναν ξανά έλεγχο. Εκεί πήραν τα τηλέφωνα από όλους μας, για να μην υπάρχει καμία επαφή με τον έξω κόσμο, ενώ διέλυσαν τις κάμερες του συνεργείου και κάποιο στιλό που κρατούσε ο σκηνοθέτης μας Τάσος Μπιρσίμ, μήπως βρισκόταν κάτι μέσα που να έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του ηγέτη τους. Ξαναμπήκαμε στα αυτοκίνητα και οδηγηθήκαμε σε έναν υπαίθριο χώρο με τέντες και καμήλες. Είχε πια σουρουπώσει.
Τι σας είπαν οι άνθρωποι του;
Ότι τη συγκεκριμένη μέρα δεν θα κάναμε τη συνέντευξη, θα ήταν μια συνάντηση γνωριμίας «της κυρίας Παπανδρέου και του ηγέτη μας». Στη συγκεκριμένη συνάντηση δεν θα έμπαινε όλο το συνεργείο, αλλά μόνο εγώ και άλλα δύο άτομα. Εγώ επέλεξα τον κύριο Μπιρσίμ και την αρχισυντάκτρια μου, τη Βάνα Δεληβοριά. Μαζί μας είχαμε και ένα μεταφραστή, έναν Έλληνα δάσκαλο που έμενε πολλά χρόνια στη Λιβύη. Όταν μπήκαμε τελικά στο χώρο όπου βρισκόταν ο Καντάφι, εκείνος καθόταν σε μια ψηλή ξύλινη σκαλιστή καρέκλα. Σηκώθηκε όρθιος, με φίλησε τρεις φορές στο μάγουλο, σύμφωνα με το αραβικό έθιμο, και μου είπε: «Άργησες να έρθεις». Εγώ τότε θυμήθηκα ότι με είχε καλέσει ξανά, πριν από τρία χρόνια.
Τι είπατε στη συνάντηση σας;
Κάναμε μια πολιτική συζήτηση, μια ανασκόπηση για το πώς ήταν τότε η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Μιλούσαμε για 45 λεπτά. Στο τέλος του είπα: «Δεν ξέρω τι θα κάνεις, εγώ δεν φεύγω από τη χώρα σου αν δεν μου δώσεις συνέντευξη, θα κατασκηνώσω εδώ». Εκείνος χαμογέλασε, δεν μου απάντησε και φύγαμε. Απογοητεύτηκα, αλλά η διαίσθηση μου έλεγε ότι αυτή η συνέντευξη θα γινόταν. Την άλλη μέρα το πρωί μού ζήτησαν τις ερωτήσεις της συνέντευξης. Τελικά, από τις 60 ερωτήσεις, μου έστειλαν πίσω τις 30, απέρριψαν τις πιο προσωπικές. Ωστόσο, εγώ περίμενα. Στις 2.00 το μεσημέρι έγινε ξανά το περιβόητο τηλεφώνημα, το οποίο έλεγε «Now!». Δεν είχα προλάβει ούτε να βαφτώ! Η διαδικασία επαναλήφθηκε. Μπήκαμε σε μια φρουρούμενη σκηνή, με πολλούς ένοπλους μέσα. Υπήρχαν δύο πλαστικές καρέκλες -η μια απομακρυσμένη από την άλλη- και ένα τραπέζι με δύο κλαδιά δέντρου για να διώχνουν τις μύγες. Ψέκασαν τις καρέκλες και περιμέναμε τον Καντάφι.
Για ποιο λόγο τις ψέκασαν;
Επειδή ο ίδιος έπασχε από μικροβιοφοβία. Δεν πιάνει τίποτα από χέρια άλλων. Αν ήθελες να του δώσεις ένα δώρο, ένα χαρτί, ένα γράμμα ή ένα κομπολόι, όπως του έδωσα εγώ, δεν το έπαιρνε ο ίδιος, αλλά η συνοδεία του. Η συνέντευξη έγινε μέσω ενός Έλληνα μεταφραστή και παρουσία πολλών ένοπλων στρατιωτών.
Τι σας ανέφερε στη συνέντευξη;
Αποποιήθηκε τον Μπιν Λάντεν, τα πάντα περί τρομοκρατίας και ό,τι αφορούσε επαναστατικά κινήματα, μίλησε για το πόσο έχει αλλάξει η Λιβύη και πόσο προοδευτική χώρα έχει γίνει, για τη θέση της γυναίκας στη χώρα, που, όπως είπε, κυκλοφορεί ελεύθερα και μπορεί να μπαίνει στα πανεπιστήμια, όπως και οι άντρες. Για τη δική του ζωή δεν μίλησε, δεν ήθελε να αναφερθεί σε οτιδήποτε προσωπικό.
Η εικόνα που είχατε από τη Λιβύη την περίοδο της επίσκεψης σας ποια ήταν;
Τα πράγματα φαίνονταν ήσυχα, είδα μια χώρα που ήταν σε ανάπτυξη, δεν είδα τη φτώχεια που είδα σε άλλα κράτη, άλλων αραβικών χωρών. Ηταν μια χώρα που άλλαζε, με υποδομές, δεν αισθανόμουν κανένα φόβο όσο κυκλοφορούσα στην πόλη της Τρίπολης.
Είχατε ξανασυναντήσει τον Μουαμάρ Καντάφι στο παρελθόν;
Όχι. Γιατί, όταν είχαμε πάει με τον Ανδρέα στη Λιβύη, ήταν τον πρώτο καιρό της σχέσης μας κι ο Ανδρέας είχε πάει μόνος του να τον επισκεφθεί.
Ο Ανδρέας τον θεωρούσε φίλο του;
Ξέρω πως ο Καντάφι τον θαύμαζε. Για το μυαλό του, για το ότι βοήθησε τον αραβικό κόσμο, τον Αραφάτ, τους Παλαιστινίους. Ο Καντάφι θεωρούσε την Ελλάδα αδελφή χώρα και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. αδελφό κόμμα. •
Ο Ανδρέας και ο Καντάφι
«Ο Ανδρέας εφάρμοσε μια φιλοαραβική πολιτική, η οποία θεωρούσε ότι θα ήταν πολύ ωφέλιμη για την Ελλάδα, για πολλούς λόγους. Με τον τρόπο αυτό, προφύλαξε τη χώρα από οποιοδήποτε τρομοκρατικό χτύπημα. Για τον Ανδρέα, ο Καντάφι ήταν ένας άνθρωπος πολύ εκκεντρικός, ένας άνθρωπος που ήθελε να κάνει εντύπωση και επίδειξη. Οι κινήσεις του και η όλη του εικόνα είχαν μια θεατρικότητα, έμπαινε, για παράδειγμα, σε ένα χώρο και έπαιζε με τα ρούχα του. Ξέρω ότι ο Καντάφι εκτιμούσε πολύ τον Ανδρέα» λέει η Δήμητρα Παπανδρέου. People