Ο Συνήγορος του Πολίτη με το νέο πόρισμά του, που έρχεται σε συνέχεια προηγούμενου πορίσματος (23/3/2010) με το οποίο ζητούσε την ανάκληση της συγκεκριμένης εγκυκλίου του ΟΑΕΕ, κάνει λόγο για απόκλιση από την αρχή της νομιμότητας. Σύμφωνα με την εγκύκλιο, τροποποιείτο ανεπίτρεπτα ισχύων νόμος που ευνοούσε ελεύθερους επαγγελματίες σε περιοχές με σχετικά μικρό πληθυσμό (π.χ. κάτω από 3.100 κατοίκους), δίνοντάς τους τη δυνατότητα, εφόσον πληρούσαν κάποια εισοδηματικά κριτήρια, να μην έχουν υποχρέωση ασφάλισης στον ΟΑΕΕ και να μπορούν να ασφαλίζονται στον ΟΓΑ. Ήταν μια ρύθμιση που ευνοούσε την άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος σε χωριά και κωμοπόλεις της επαρχίας.
Όπως επισημαίνει στο πόρισμά της η Ανεξάρτητη Αρχή, «η δυσχερής δημοσιονομική κατάσταση των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης δεν δικαιολογεί αποκλίσεις από την αρχή της νομιμότητας». Ο Συνήγορος του Πολίτη είχε ζητήσει την άμεση ανάκληση της εγκυκλίου 113/2009, επισημαίνοντας ότι οποιαδήποτε τροποποίηση έπρεπε να γίνει για το μέλλον και με γνώμονα τη δικαιολογημένη εμπιστοσύνη του πολίτη και ότι εισφορές που κατεβλήθησαν στον ΟΑΕΕ βάσει της εγκυκλίου θα έπρεπε να επιστραφούν. Έγινε αποδεκτή η θεσμικά αυτονόητη πρόταση η τροποποίηση να λάβει χώρα νομοθετικά και να μην εφαρμόζεται η εγκύκλιος 113/2009 από τον ΟΑΕΕ. Ωστόσο, στη νομοθετική ρύθμιση που ακολούθησε (άρθρο 25 του ν. 3486/2010) δεν ελήφθησαν αρκούντως υπ’ όψιν οι προτάσεις της Αρχής.
Ειδικότερα, το νέο άρθρο 25 του ν. 3846/2010 θέτει ως προϋπόθεση απαλλαγής από την υποχρεωτική ασφάλιση στον ΟΑΕΕ, «πέρα από το εισοδηματικό κριτήριο (το οποίο επίσης αναπροσαρμόζει) και την αποκλειστική πραγματική άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας σε περιοχές κάτω των 3.100 κατοίκων ανάλογα με τον νομό). Αντικαθίσταται, επίσης, το κριτήριο της έδρας της επαγγελματικής δραστηριότητας από το κριτήριο της αποκλειστικής πραγματικής άσκησης της επαγγελματικής δραστηριότητας, που απαιτεί συγκεκριμένη απόδειξη από τον κάθε ελεύθερο επαγγελματία ενώπιον των υπηρεσιών του ΟΑΕΕ», προσθέτει η Αρχή.
Σημειώνει ότι «με επί μέρους «ρυθμίσεις»-οδηγίες στα έγγραφα αυτά επαναλαμβάνεται το πολύ προβληματικό φαινόμενο της μετατροπής επί τα χείρω για τα δικαιώματα των ασφαλισμένων νομικών ρυθμίσεων με ισχύ τυπικού νόμου με «ψευδοερμηνευτική εγκύκλιο».
Ο Συνήγορος του Πολίτη τονίζει ότι η απόφαση για υποχρεωτική υπαγωγή στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ, παραβλέποντας το σαφές γράμμα της ισχύουσας νομοθεσίας, αντίκειται ευθέως στην αρχή της νομιμότητας. Οι διοικήσεις των ασφαλιστικών οργανισμών και η ΓΓΚΑ δεν έχουν γενική νομοθετική αρμοδιότητα. Οφείλουν να τηρούν το Σύνταγμα, το κοινωνικοασφαλιστικό νομικό πλαίσιο και τους κανονισμούς λειτουργίας των ασφαλιστικών οργανισμών. Δημοσιονομικοί λόγοι δεν συγχωρούν την ανατροπή της νομιμότητας και τον περιορισμό νομικά κατοχυρωμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων από τη διοίκηση.