Ενώ έχουμε γεννηθεί και μεγαλώσει γνωρίζοντας ότι η επέτειος της Επανάστασης του 1821 γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου, ανήμερα του Ευαγγελισμού που με τη σειρά του είναι ακριβώς εννέα μήνες πριν τα Χριστούγεννα, οι περισσότεροι από’μας δεν έχουμε ιδέα πώς θεσμοθετήθηκε ο εορτασμός και ούτε μάθαμε στα δημόσια ελληνικά σχολεία κάτι τέτοιο. Τα τελευταία δε, χρόνια, και με αφορμή τις ολοένα εντονότερες παραστάσεις Καλαματιανών ότι η επανάσταση άρχισε 23 Μαρτίου, στην Καλαμάτα, χώρια που ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν στην Πάτρα 25 Μαρτίου κι’όχι στην Αγία Λαύρα, νομίζω ότι θα βοήθαγε στο να καταπραϋνθούν τα πνεύματα και να υποχωρήσουν οι εντάσεις αν γινόταν ευρύτερα γνωστό ότι η 25η Μαρτίου επιλέχτηκε από …την τοπική αυτοδιοίκηση, σε αντίθετα μάλιστα και μ’αυτές ακόμη τις επιθυμίες του Βασιλέως Οθωνος του πρώτου και τελευταίου! Τελικά, στην ανθρώπινη, εν γένει, και στην ελληνική, ειδικότερα, ιστορία, τίποτα δεν δημιουργήθηκε «από μηχανής θεού», αλλά αποτέλεσε εξαρχής αντικείμενο διαφωνίας, πολιτικών υπολογισμών και σκοπιμοτήτων.
Εν προκειμένω, γράφει ο Γιώργος Δαμιανός στο περιοδικό «24 γράμματα»:
«Η 25η Μαρτίου, ως ημέρα της εθνικής παλιγγενεσίας, γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα του 1838 και από τότε καθιερώθηκε με θρησκευτική ευλάβεια σε όλο το πανελλήνιο. Η καθιέρωση της εορτής οφείλεται στην επιμονή και το πείσμα του Δημάρχου της Αθήνας Δημ. Καλλιφρονά (1805 – 1879). Ο Δήμαρχος ήρθε σε ρήξη με τη βαυαρική διοίκηση και συγκεκριμένα με το Υπουργείο των Εσωτερικών το οποίο δεν επιθυμούσε έξοδα για γιορτές όταν οι αγωνιστές δεν είχαν να φάνε. Κατά μία άλλη εκδοχή, το Παλάτι, μάλλον, δεν επιθυμούσε να συνδέσει την εθνική εορτή με την Ορθοδοξία για να μη δώσει την ευκαιρία στην Εκκλησία να καπηλευτεί την επανάσταση των Ελλήνων. Τελικά, ο Δήμαρχος θα οργανώσει μόνος του τον εορτασμό και εκ του αποτελέσματος κατάφερε να δώσει πανηγυρική ατμόσφαιρα που ευχαρίστησε τους 17.000 Αθηναίους, οι οποίοι κατοικούσαν, τότε, στην πρωτεύουσα. Συγκεκριμένα, σημαιοστόλισε την πόλη και καθάρισε τις (λιγοστές) πλατείες. Ο εορτασμός άρχισε την παραμονή το βράδυ με 21 κανονιοβολισμούς. Και την άλλη μέρα, Παρασκευή πρωί, ανήμερα του Ευαγγελισμού, η Αθήνα ξύπνησε με 21 νέους κανονιοβολισμούς. Αριθμός συμβολικός που συνδυάζεται με το ’21 της επανάστασης. Άρχισαν, έπειτα, να χτυπούν πανηγυρικά οι καμπάνες των εκκλησιών.
Το πρωί, της 25ης Μαρτίου 1838, εψάλη δοξολογία στον, τότε, Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης (στην οδό Αιόλου), στην οποία, και μόνο εκεί, παραβρέθηκε και ο Όθων ντυμένος με την παραδοσιακή φουστανέλα. Το απόγευμα οργανώθηκε από το Δήμο χορός στην πλατεία των παλαιών ανακτόρων στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι νέοι της πόλης ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη και τους παρακολούθησαν πολλοί από τους αγωνιστές του 1821. Τη νύχτα ο Δήμαρχος πάντα, φωταγώγησε με λαδοφάναρα τους κεντρικούς δρόμους και την Ακρόπολη.
Τέλος, οι Αθηναίοι έμειναν αποσβολωμένοι από το υπερθέαμα, όταν αντίκρισαν στο Λυκαβηττό φαναράκια που τα κρατούσαν νεολαίοι της εποχής και σχημάτιζαν ένα τεράστιο φωτεινό σταυρό με τις λέξεις. Έτσι, το 1838 γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25η Μαρτίου ως μέρα μνήμης των Ελλήνων Αγωνιστών του 1821. Και τούτη η γιορτή έγινε με γκρίνια, με διαφωνίες και με πλουσιοπάροχη μεγαλοπρέπεια (ενώ χρήματα δεν υπήρχαν), κατά την πατροπαράδοτη συνήθειά μας. Οι κακές γλώσσες λένε ότι για τη γιορτή ετούτη δαπανήθηκε μέρος των χρημάτων που προοριζόταν για την ανέγερση του Πανεπιστημίου.»
Ο τότε δήμαρχος Αθηναίων είχε καταλάβει πολύ καλά το «επικοινωνιακό» και φρόντισε πριν τον προλάβουν άλλοι να εκμεταλλευτεί το «βάκιουμ» αναφορικά με την ανυπαρξία «ημέρας ανεξαρτησίας» και έτσι μας χάρισε την όμορφη επέτειο που οι ανά τον κόσμο Ελληνες εξακολουθούμε να γιορτάζουμε. Σίγουρα η ημερομηνία που επέλεξε είχε θρησκευτικούς συμβολισμούς και μάλιστα ο συμβολισμός είναι πολύ όμορφος. Δεν αποκλείεται δε, να ήθελε να πάει κόντρα στο παλάτι και τους «βαβαροκράτες», οι οποίοι έβλεπαν με περιφρόνηση αν όχι και αντιπάθεια την Ορθοδοξία. Το σίγουρο είναι ότι κατάλαβε τη δύναμη μιας τέτοιας γιορτής και τη θετική απήχηση που θα είχε στον κόσμο, για αυτό και όχι μόνο δεν αντέδρασε κανείς, αλλά θεσμοθετήθηκε σ’αυτό που εξακολουθεί να είναι μέχρι σήμερα.
D.R. Δημήτρης Ρομποτής