ΤΟ ΖΕΙΜΠΕΚΙΚΟ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ !!
του Στέφανου Κοτζαμάνη
Σε μια χρονική στιγμή όπου το χάσιμο έστω και μιας ημέρας δουλειάς είναι πολυτέλεια, η Ελλάδα άφησε να περάσει άκαρπη μια προεκλογική περίοδος τεσσάρων εβδομάδων και επιπλέον πέντε ημέρες μετά τις εκλογές εξακολουθεί να μη διαθέτει κυβέρνηση.
Το μήνυμα της κάλπης προς τις πολιτικές δυνάμεις ήταν να τα βρούνε, αλλά επί του παρόντος τα κόμματα θέτουν σε προτεραιότητα τα δικά τους μικροσυμφέροντα και τους τακτικισμούς με το βλέμμα κυρίως σε μια δεύτερη εκλογική αναμέτρηση τον προσεχή Ιούνιο.
Η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και η Δημοκρατική Αριστερά -αρχικά τουλάχιστον- δεν τόλμησαν να συγκυβερνήσουν, φοβούμενα το πολιτικό κόστος των επικείμενων δύσκολων αποφάσεων, με τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Ανεξάρτητους Έλληνες να κερδίζουν ποσοστά δημοφιλίας μέσα από την άνεση της αντιπολίτευσης.
Από την πλευρά τους, το ΚΚΕ δεν δέχτηκε καν να συζητήσει, ο ΣΥΡΙΖΑ με βάση την προεκλογική του ρητορική δεν είχε λόγο να συμμετέχει, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες το ίδιο, και έτσι οι όποιες άλλες λύσεις μοιάζουν σήμερα με προσπάθειες τετραγωνισμού του κύκλου.
Όλα αυτά μέχρι τώρα, καθώς οι εξελίξεις είναι ταχύτατες και η συνάντηση των αρχηγών με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας ενδεχομένως να φέρει νέα δεδομένα. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι τα σενάρια για σύμπραξη ΠΑΣΟΚ, Νέας Δημοκρατίας και ΔΗΜΑΡ μπήκαν και πάλι στο τραπέζι και εξελίξεις (θετικές ή αρνητικές)πιθανολογούνται μέχρι την προσεχή Κυριακή.
Βαρύ το κόστος
Το μόνο σίγουρο είναι πως κάθε μέρα που χάνεται συνεπάγεται βαρύ κόστος για την ελληνική οικονομία. Γιατί απλώς:
· Βαθαίνει η ύφεση στην πραγματική οικονομία, χωρίς κανείς να παίρνει μέτρα για να την αντιμετωπίσει. Ειδικότερα, για φέτος όπου οι εξαγωγές δεν θα σημειώσουν μεγάλη άνοδο, ο τουρισμός θα υποχωρήσει σημαντικά και η ναυτιλία θα παραμείνει στα χαμηλά της, η συνεχιζόμενη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών θα οδηγήσει σε νέα μεγάλη πτώση του ΑΕΠ για τέταρτη συνεχή χρονιά. Όσο καθυστερεί η λήψη μέτρων, τόσο απομακρύνεται το ενδεχόμενο σταθεροποίησης της οικονομίας το 2013.
· Καθυστερεί η προσπάθεια περιορισμού των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, καθώς σε προεκλογικές περιόδους και γενικότερα σε περιόδους πολιτικής αστάθειας πολλοί... ξεχνούν να καταβάλουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, είτε επειδή οι κρατικοί μηχανισμοί είναι χαλαροί είτε γιατί προσβλέπουν σε μετεκλογικές ρυθμίσεις. Ενδεικτικό είναι ότι τα φορολογικά έσοδα του προεκλογικού Απριλίου σημείωσαν πτώση.
· Στερεύει από ρευστότητα η αγορά. Η ανακεφαλαιοποίηση δεν ολοκληρώθηκε. Ενδεικτικό της υπάρχουσας κατάστασης είναι ότι οι τράπεζες ρουφάνε από την πραγματική οικονομία (αρνητική πιστωτική επέκταση) γύρω στα 2 δισ. ευρώ κάθε μήνα!
· Καθυστερούν οι διαδικασίες που θα μπορούσαν να φέρουν επενδύσεις στην Ελλάδα και δουλειές στους εργαζομένους. Μεταξύ αυτών η απορρόφηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, το ξεμπλοκάρισμα των μεγάλων αυτοχρηματοδοτούμενων αξόνων, η προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και η αξιοποίηση μεγάλων projects (π.χ. Ελληνικό).
· Και το κυριότερο, όσο περισσότερο καθυστερεί η αντιμετώπιση του προβλήματος, τόσο επιμηκύνεται η περίοδος της αβεβαιότητας και τόσο περισσότερο εκφράζονται ερωτήματα για το αν η ελληνική οικονομία μπορεί να τα καταφέρει, για το κατά πόσον η χώρα θα μπορέσει να μείνει στην ευρωζώνη κ.λπ.
Παράγοντες της αγοράς έχουν τονίσει επανειλημμένως ότι ένα σημαντικό μέρος της ύφεσης θα το είχαμε αποφύγει αν δεν ετίθεντο ζητήματα ανασφάλειας στο ευρύ κοινό. Χαρακτηριστικά αναφέρουν πως εξαιτίας της έντονης αβεβαιότητας από τον Οκτώβριο του 2011 έως και τον Φεβρουάριο του 2012 η πτώση στην κατανάλωση ήταν κάθετη, ενώ αντίθετα μετά τις αποφάσεις στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής του Φεβρουαρίου παρατηρήθηκαν τάσεις σταθεροποίησης. Ανάλογες εξελίξεις είχαμε και στο μέτωπο των τραπεζικών καταθέσεων, όπου μετά τις αξιοσημείωτες εκροές, το δίμηνο Μαρτίου-Απριλίου τα πράγματα βελτιώθηκαν.
Oι «αυστηροί» Ευρωπαίοι
Ακούγονται φυσικά και ορισμένες αντίθετες απόψεις. Όπως, για παράδειγμα, ότι θα πρέπει να γίνουν νέες εκλογές τον Ιούνιο, ώστε να προκύψει καθαρότερο μήνυμα για το πού θέλει να κατευθυνθεί η χώρα. Μάλιστα, στη διαμόρφωση νέου σκηνικού τον Ιούνιο θα μπορούσε να συμβάλει και η κάθοδος νέων συμμαχιών (π.χ. ευρύτερο κεντροδεξιό σχήμα κ.λπ.).
Η απάντηση σε ένα τέτοιο σενάριο είναι πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια πως θα έχουμε ριζική αλλαγή σκηνικού και κυρίως το ότι δεν υπάρχουν άλλα χρονικά περιθώρια για νέες καθυστερήσεις.
Μια άλλη άποψη, που ακούγεται μάλιστα ολοένα και περισσότερο, είναι πως το εκλογικό αποτέλεσμα της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την επικράτηση του Φρανσουά Ολάντ στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, διαμορφώνει ένα νέο πολιτικό περιβάλλον και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου. Σύμφωνα με πολλούς, αυτό είναι πολύ καλή εξέλιξη, γιατί έτσι κι αλλιώς το υπάρχον πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας δε βγαίνει.
Ο αντίλογος σε ένα τέτοιο επιχείρημα είναι ισχυρός: Πρώτον, γιατί η προσπάθεια επαναδιαπραγμάτευσης των όρων του μνημονίου δε σχετίζεται με την άμεση προώθηση των μεταρρυθμίσεων που θα έπρεπε να γίνουν στην ελληνική οικονομία, ακόμη και αν δεν είχαμε υπογράψει το μνημόνιο. Και δεύτερον, γιατί κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει:
1 Αν οι Ευρωπαίοι δεχτούν να ξεκινήσουν σύντομα έναν τέτοιο διάλογο (εκτιμάται πως τελικά μάλλον θα το πράξουν, παρά τις αντίθετες πρόσφατες δηλώσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου πως «δεν έχει αλλάξει τίποτε»).
2 Πόσο θα διαρκέσει αυτός ο διάλογος (η συνάντηση Μέρκελ-Ολάντ είναι προγραμματισμένη για τα μέσα Μαΐου, κυβέρνηση στην Ελλάδα θα προκύψει τον Ιούνιο, οπότε στην καλύτερη περίπτωση θα μιλάμε για αποφάσεις γύρω στον Αύγουστο). Μέχρι τότε, πώς θα αντέξει η χώρα σε ένα κλίμα νέας και έντονης αβεβαιότητας;
3 Πόσο νερό στο κρασί τους είναι διατεθειμένοι να βάλουν οι Ευρωπαίοι. Προφανώς οι Ευρωπαίοι είχαν και πριν από τις εκλογές στο πίσω μέρος του μυαλού τους μια μελλοντική επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου με χαλάρωση των όρων, ωστόσο φαίνεται πως θα προτιμούσαν κάτι τέτοιο να μη γίνει πριν η ελληνική κυβέρνηση αποδείξει πως θα προχωρήσει στις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές.
Η κρίση απαισιοδοξίας στο Χ.Α.
Έως και προχθές το Χ.Α. προεξόφλησε αρνητικά σενάρια καθώς έβλεπε ότι σημαντικές παράμετροι της λύσης εντός της ζώνης του ευρώ είτε μπορεί να μην υλοποιηθούν είτε ίσως καθυστερήσουν σημαντικά. Σε σειρά οικονομικών κλάδων, με πρώτο και κύριο τον τραπεζικό, οι καθυστερήσεις, που ήδη είναι σημαντικές, δεν γίνεται να συνεχιστούν αφού χωρίς την επανακεφαλαιοποίηση δεν μπορεί να εισέλθει φρέσκο χρήμα στην οικονομία και σε μεγάλο βαθμό όλοι οι στόχοι του προγράμματος μετατίθενται ή πρέπει να αναθεωρηθούν επί τα χείρω.
Όμως, πέραν της ανησυχίας για καθυστερήσεις ή ματαιώσεις, αυτό που φέρνει επιπρόσθετο πραγματικό φόβο στις μετοχές του Χ.Α. είναι το αποτέλεσμα που θα προκύψει αν γίνουν επαναληπτικές εκλογές και το οποίο μπορεί να φέρει στην πρώτη θέση ένα κόμμα το οποίο δεν θα είναι η Ν.Δ. ή το ΠΑΣΟΚ.
Επιπρόσθετα, όλοι ανεξαιρέτως οι επενδυτικοί οίκοι είδαν με κακό μάτι το εκλογικό αποτέλεσμα. Η Citigroup, η οποία και μετά την ολοκλήρωση του PSI εκτιμούσε την πιθανότητα εξόδου της χώρας από το ευρώ στο 50%, μετά το εκλογικό αποτέλεσμα της 6ης Μαΐου αύξησε την πιθανότητα στο 75% με χρονικό διάστημα τους επόμενους 12-18 μήνες. Η Credit Suisse, από την πλευρά της, αύξησε την πιθανότητα εξόδου στο 15% από 5% προγενέστερα.Εuro2day.gr
του Στέφανου Κοτζαμάνη
Σε μια χρονική στιγμή όπου το χάσιμο έστω και μιας ημέρας δουλειάς είναι πολυτέλεια, η Ελλάδα άφησε να περάσει άκαρπη μια προεκλογική περίοδος τεσσάρων εβδομάδων και επιπλέον πέντε ημέρες μετά τις εκλογές εξακολουθεί να μη διαθέτει κυβέρνηση.
Το μήνυμα της κάλπης προς τις πολιτικές δυνάμεις ήταν να τα βρούνε, αλλά επί του παρόντος τα κόμματα θέτουν σε προτεραιότητα τα δικά τους μικροσυμφέροντα και τους τακτικισμούς με το βλέμμα κυρίως σε μια δεύτερη εκλογική αναμέτρηση τον προσεχή Ιούνιο.
Η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και η Δημοκρατική Αριστερά -αρχικά τουλάχιστον- δεν τόλμησαν να συγκυβερνήσουν, φοβούμενα το πολιτικό κόστος των επικείμενων δύσκολων αποφάσεων, με τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Ανεξάρτητους Έλληνες να κερδίζουν ποσοστά δημοφιλίας μέσα από την άνεση της αντιπολίτευσης.
Από την πλευρά τους, το ΚΚΕ δεν δέχτηκε καν να συζητήσει, ο ΣΥΡΙΖΑ με βάση την προεκλογική του ρητορική δεν είχε λόγο να συμμετέχει, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες το ίδιο, και έτσι οι όποιες άλλες λύσεις μοιάζουν σήμερα με προσπάθειες τετραγωνισμού του κύκλου.
Όλα αυτά μέχρι τώρα, καθώς οι εξελίξεις είναι ταχύτατες και η συνάντηση των αρχηγών με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας ενδεχομένως να φέρει νέα δεδομένα. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι τα σενάρια για σύμπραξη ΠΑΣΟΚ, Νέας Δημοκρατίας και ΔΗΜΑΡ μπήκαν και πάλι στο τραπέζι και εξελίξεις (θετικές ή αρνητικές)πιθανολογούνται μέχρι την προσεχή Κυριακή.
Βαρύ το κόστος
Το μόνο σίγουρο είναι πως κάθε μέρα που χάνεται συνεπάγεται βαρύ κόστος για την ελληνική οικονομία. Γιατί απλώς:
· Βαθαίνει η ύφεση στην πραγματική οικονομία, χωρίς κανείς να παίρνει μέτρα για να την αντιμετωπίσει. Ειδικότερα, για φέτος όπου οι εξαγωγές δεν θα σημειώσουν μεγάλη άνοδο, ο τουρισμός θα υποχωρήσει σημαντικά και η ναυτιλία θα παραμείνει στα χαμηλά της, η συνεχιζόμενη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών θα οδηγήσει σε νέα μεγάλη πτώση του ΑΕΠ για τέταρτη συνεχή χρονιά. Όσο καθυστερεί η λήψη μέτρων, τόσο απομακρύνεται το ενδεχόμενο σταθεροποίησης της οικονομίας το 2013.
· Καθυστερεί η προσπάθεια περιορισμού των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, καθώς σε προεκλογικές περιόδους και γενικότερα σε περιόδους πολιτικής αστάθειας πολλοί... ξεχνούν να καταβάλουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, είτε επειδή οι κρατικοί μηχανισμοί είναι χαλαροί είτε γιατί προσβλέπουν σε μετεκλογικές ρυθμίσεις. Ενδεικτικό είναι ότι τα φορολογικά έσοδα του προεκλογικού Απριλίου σημείωσαν πτώση.
· Στερεύει από ρευστότητα η αγορά. Η ανακεφαλαιοποίηση δεν ολοκληρώθηκε. Ενδεικτικό της υπάρχουσας κατάστασης είναι ότι οι τράπεζες ρουφάνε από την πραγματική οικονομία (αρνητική πιστωτική επέκταση) γύρω στα 2 δισ. ευρώ κάθε μήνα!
· Καθυστερούν οι διαδικασίες που θα μπορούσαν να φέρουν επενδύσεις στην Ελλάδα και δουλειές στους εργαζομένους. Μεταξύ αυτών η απορρόφηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, το ξεμπλοκάρισμα των μεγάλων αυτοχρηματοδοτούμενων αξόνων, η προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και η αξιοποίηση μεγάλων projects (π.χ. Ελληνικό).
· Και το κυριότερο, όσο περισσότερο καθυστερεί η αντιμετώπιση του προβλήματος, τόσο επιμηκύνεται η περίοδος της αβεβαιότητας και τόσο περισσότερο εκφράζονται ερωτήματα για το αν η ελληνική οικονομία μπορεί να τα καταφέρει, για το κατά πόσον η χώρα θα μπορέσει να μείνει στην ευρωζώνη κ.λπ.
Παράγοντες της αγοράς έχουν τονίσει επανειλημμένως ότι ένα σημαντικό μέρος της ύφεσης θα το είχαμε αποφύγει αν δεν ετίθεντο ζητήματα ανασφάλειας στο ευρύ κοινό. Χαρακτηριστικά αναφέρουν πως εξαιτίας της έντονης αβεβαιότητας από τον Οκτώβριο του 2011 έως και τον Φεβρουάριο του 2012 η πτώση στην κατανάλωση ήταν κάθετη, ενώ αντίθετα μετά τις αποφάσεις στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής του Φεβρουαρίου παρατηρήθηκαν τάσεις σταθεροποίησης. Ανάλογες εξελίξεις είχαμε και στο μέτωπο των τραπεζικών καταθέσεων, όπου μετά τις αξιοσημείωτες εκροές, το δίμηνο Μαρτίου-Απριλίου τα πράγματα βελτιώθηκαν.
Oι «αυστηροί» Ευρωπαίοι
Ακούγονται φυσικά και ορισμένες αντίθετες απόψεις. Όπως, για παράδειγμα, ότι θα πρέπει να γίνουν νέες εκλογές τον Ιούνιο, ώστε να προκύψει καθαρότερο μήνυμα για το πού θέλει να κατευθυνθεί η χώρα. Μάλιστα, στη διαμόρφωση νέου σκηνικού τον Ιούνιο θα μπορούσε να συμβάλει και η κάθοδος νέων συμμαχιών (π.χ. ευρύτερο κεντροδεξιό σχήμα κ.λπ.).
Η απάντηση σε ένα τέτοιο σενάριο είναι πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια πως θα έχουμε ριζική αλλαγή σκηνικού και κυρίως το ότι δεν υπάρχουν άλλα χρονικά περιθώρια για νέες καθυστερήσεις.
Μια άλλη άποψη, που ακούγεται μάλιστα ολοένα και περισσότερο, είναι πως το εκλογικό αποτέλεσμα της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την επικράτηση του Φρανσουά Ολάντ στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, διαμορφώνει ένα νέο πολιτικό περιβάλλον και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου. Σύμφωνα με πολλούς, αυτό είναι πολύ καλή εξέλιξη, γιατί έτσι κι αλλιώς το υπάρχον πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας δε βγαίνει.
Ο αντίλογος σε ένα τέτοιο επιχείρημα είναι ισχυρός: Πρώτον, γιατί η προσπάθεια επαναδιαπραγμάτευσης των όρων του μνημονίου δε σχετίζεται με την άμεση προώθηση των μεταρρυθμίσεων που θα έπρεπε να γίνουν στην ελληνική οικονομία, ακόμη και αν δεν είχαμε υπογράψει το μνημόνιο. Και δεύτερον, γιατί κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει:
1 Αν οι Ευρωπαίοι δεχτούν να ξεκινήσουν σύντομα έναν τέτοιο διάλογο (εκτιμάται πως τελικά μάλλον θα το πράξουν, παρά τις αντίθετες πρόσφατες δηλώσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου πως «δεν έχει αλλάξει τίποτε»).
2 Πόσο θα διαρκέσει αυτός ο διάλογος (η συνάντηση Μέρκελ-Ολάντ είναι προγραμματισμένη για τα μέσα Μαΐου, κυβέρνηση στην Ελλάδα θα προκύψει τον Ιούνιο, οπότε στην καλύτερη περίπτωση θα μιλάμε για αποφάσεις γύρω στον Αύγουστο). Μέχρι τότε, πώς θα αντέξει η χώρα σε ένα κλίμα νέας και έντονης αβεβαιότητας;
3 Πόσο νερό στο κρασί τους είναι διατεθειμένοι να βάλουν οι Ευρωπαίοι. Προφανώς οι Ευρωπαίοι είχαν και πριν από τις εκλογές στο πίσω μέρος του μυαλού τους μια μελλοντική επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου με χαλάρωση των όρων, ωστόσο φαίνεται πως θα προτιμούσαν κάτι τέτοιο να μη γίνει πριν η ελληνική κυβέρνηση αποδείξει πως θα προχωρήσει στις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές.
Η κρίση απαισιοδοξίας στο Χ.Α.
Έως και προχθές το Χ.Α. προεξόφλησε αρνητικά σενάρια καθώς έβλεπε ότι σημαντικές παράμετροι της λύσης εντός της ζώνης του ευρώ είτε μπορεί να μην υλοποιηθούν είτε ίσως καθυστερήσουν σημαντικά. Σε σειρά οικονομικών κλάδων, με πρώτο και κύριο τον τραπεζικό, οι καθυστερήσεις, που ήδη είναι σημαντικές, δεν γίνεται να συνεχιστούν αφού χωρίς την επανακεφαλαιοποίηση δεν μπορεί να εισέλθει φρέσκο χρήμα στην οικονομία και σε μεγάλο βαθμό όλοι οι στόχοι του προγράμματος μετατίθενται ή πρέπει να αναθεωρηθούν επί τα χείρω.
Όμως, πέραν της ανησυχίας για καθυστερήσεις ή ματαιώσεις, αυτό που φέρνει επιπρόσθετο πραγματικό φόβο στις μετοχές του Χ.Α. είναι το αποτέλεσμα που θα προκύψει αν γίνουν επαναληπτικές εκλογές και το οποίο μπορεί να φέρει στην πρώτη θέση ένα κόμμα το οποίο δεν θα είναι η Ν.Δ. ή το ΠΑΣΟΚ.
Επιπρόσθετα, όλοι ανεξαιρέτως οι επενδυτικοί οίκοι είδαν με κακό μάτι το εκλογικό αποτέλεσμα. Η Citigroup, η οποία και μετά την ολοκλήρωση του PSI εκτιμούσε την πιθανότητα εξόδου της χώρας από το ευρώ στο 50%, μετά το εκλογικό αποτέλεσμα της 6ης Μαΐου αύξησε την πιθανότητα στο 75% με χρονικό διάστημα τους επόμενους 12-18 μήνες. Η Credit Suisse, από την πλευρά της, αύξησε την πιθανότητα εξόδου στο 15% από 5% προγενέστερα.Εuro2day.gr