Η παρουσία των
καλλιεργούμενων φυτών είναι απόλυτα συνυφασμένη με την εξέλιξη του ανθρώπινου
είδους. Άνθρωποι και φυτά έχουν αναπτύξει στο πέρασμα των αιώνων μια αμοιβαία
συμβιωτική σχέση, ώστε να καθίσταται αδύνατη η επιβίωση του ενός χωρίς την
παρουσία του άλλου.
Μια προσεκτική
εξέταση των υπαρχόντων δεδομένων αποκαλύπτει ότι πριν από περίπου 10.000 χρόνια
ο άνθρωπος δεν χρειαζόταν πάνω από 10-20 ώρες εβδομαδιαία, για να συλλέξει την
τροφή του. Μέσα σε αυτό το ωράριο περιλαμβανόταν το κυνήγι, το ψάρεμα και η
συλλογή τροφής φυτικής προέλευσης, με την τελευταία δραστηριότητα να απαιτεί
τον μισό χρόνο στην εξεύρεση τροφής.
Γιατί λοιπόν ο
άνθρωπος εγκατέλειψε την εύκολη ζωή και άρχισε να συστηματοποιεί τη γεωργική
δραστηριότητα;
Η απάντηση στο
παραπάνω ερώτημα δεν είναι εύκολη και σε αυτή την κατεύθυνση έχουν προταθεί
πολλές θεωρίες κατά καιρούς. Στη συνέχεια παρατίθενται οι επικρατέστερες εξ’
αυτών:
α) Γεωργία και θρησκεία: η θεωρία λέει ότι
μερικά φυτά εξημερώθηκαν για θρησκευτικούς παρά για οικονομικούς λόγους. Έτσι
μερικά φυτά που έχουν ναρκωτικές ή χρωστικές ουσίες πιθανόν να χρησιμοποιήθηκαν
για θρησκευτικούς σκοπούς.
β) Η θεωρία της συγγένειας: ερμηνεύει την
αλλαγή στον τρόπο ζωής των ανθρώπων με βάση τις αλλαγές των κλιματικών
συνθηκών. Αυτές περιόρισαν τους ανθρώπους και τα ζώα σε ορισμένες περιοχές
(π.χ. κοιλάδες) με αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός ανθρώπων και ζώων
σε μικρή επιφάνεια εδάφους. Η κοπριά των ζώων και η αναμόχλευση του εδάφους συνετέλεσαν
στην ανάπτυξη κάποιων αγριόχορτων, τα οποία ο άνθρωπος τα εξημέρωσε και άρχισε
να τα καλλιεργεί.
γ) Η γεωργία αποτελεί μια ανακάλυψη:
σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι άνθρωποι μόλις παρατήρησαν ότι ο σπόρος
τοποθετούμενος στο έδαφος μπορεί να βλαστήσει για να παράγει φυτά κατά βούληση,
διέδωσαν τη συστηματοποιημένη γεωργία. Αυτή η θεωρία όμως φαίνεται αδύναμη,
διότι δεν δίνει εξηγήσεις για την απότομη αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων
και μάλιστα προς τις πιο δύσκολες συνθήκες.
δ) Ο άνθρωπος
συλλέκτης είχε πολύ καλές βοτανικές γνώσεις και με βάση αυτό
το σκεπτικό μπορούσε να καλλιεργήσει φυτά, εφόσον η συστηματική καλλιέργεια
ήταν προς το συμφέρον του. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας αναφέρουν ότι κατά
τη Μεσολιθική Εποχή κάποιες ομάδες ανθρώπων συλλεκτών μετακινήθηκαν προς άλλες
περιοχές, όπου ζούσαν άνθρωποι κυνηγοί και
οι οποίες ήταν λιγότερο πλούσιες σε φυσικούς πόρους. Στις περιοχές αυτές
δημιουργήθηκαν προστριβές ανάμεσα σε συλλέκτες και κυνηγούς με αποτέλεσμα να
εξαναγκαστούν οι άνθρωποι στην καλλιέργεια των φυτών. Αυτή η διαδικασία έλαβε
χώρα ταυτόχρονα και ανεξάρτητα σε πολλά σημεία του πλανήτη. Το πλεονέκτημα
αυτής της θεωρίας είναι ότι υπάρχει η δυνατότητα διερεύνησής της μέσω της αρχαιολογίας
(συνεχίζεται…).
Το άρθρο επιμελήθηκε η επιστημονική ομάδα
του e-school by agronomist.gr