Ποδήλατο: Μέσο μετακίνησης ή τρόπος ζωής;

Μετά το περπάτημα, το ποδήλατο αντιπροσωπεύει τον πιο ‘αθώο’ και ήπιο τρόπο μετακίνησης. 
Είναι αθόρυβο, δεν ρυπαίνει, δεν καταναλώνει χώρο και καύσιμα, είναι το λιγότερο επικίνδυνο μέσο απέναντι στον πεζό, αλλά και στον αναβάτη του. Είναι επίσης φτηνό και συμπαθές γιατί συνδέεται με τον καθένα από τα πρώτα του παιδικά χρόνια. Ποδήλατο χρησιμοποιεί όποιος θέλει να είναι ευέλικτος όπως ο πεζός, αυτόνομος στις μετακινήσεις του, χωρίς να ζημιώνει το περιβάλλον, όποιος επιθυμεί να έχει επαφή με την πόλη και να απολαμβάνει τη μετακίνησή του.

Σε μια εποχή που γίνεται μεγάλη προσπάθεια να βελτιωθούν οι συνθήκες περιβάλλοντος στις πόλεις για την υγεία, την ασφάλεια, την ποιότητα ζωής και την οικονομική ανάπτυξη, η χρήση του ποδηλάτου για τις καθημερινές μετακινήσεις  είναι κοινά αποδεκτό ότι αποτελεί μια πολύ αποτελεσματική και μοντέρνα λύση.

Ίσως το πιο βασικό προσόν του ποδηλάτου είναι η μικρή κατάληψη χώρου. Για τις ευρωπαϊκές πόλεις ανάνεσα στις οποίες ανήκει και η Καλαμάτα, που τα κέντρα τους χτίστηκαν σε εποχές ανυποψίαστες για το αυτοκίνητο, η εξοικονόμηση χώρου είναι ό,τι πιο σημαντικό διότι αν και με τις νέες τεχνολογίες η πρόοδος στη ρύπανση, το θόρυβο και την ασφάλεια θα είναι μεγάλη, ως προς τον κορεσμό τα πράγματα γίνονται συνεχώς χειρότερα.

Το ποδήλατο ανήκει στις πολιτικές ανάπλασης μια πόλης. Όταν ο πεζός μπορεί να κυκλοφορεί άνετα, ευχάριστα και με ασφάλεια γιατί η πόλη είναι ελκυστική και το αξίζει, τότε εμφανίζεται και ο ποδηλάτης. Η παρουσία του είναι ένα αλάνθαστο κριτήριο ποιότητας για το αστικό περιβάλλον.

Οι συνθήκες που ευνοούν την κίνηση του ποδηλάτου ταυτίζονται με τις συνθήκες που θα χαρακτήριζαν τη βιώσιμη πόλη: μικρές ταχύτητες αυτοκινήτων, καθαρός αέρας, χαμηλά επίπεδα θορύβου, όμορφο οδικό περιβάλλον, συστηματικά συντηρούμενο αστικό δάπεδο, επαρκής εξοπλισμός σήμανσης και πληροφόρησης. Πρόκειται για χαρακτηριστικά εκείνης της πόλης που για τη λειτουργία της θα δώσει μεγάλο ρόλο στις συλλογικές μεταφορές, στο περπάτημα και το ποδήλατο. Αυτοί οι τρεις τρόποι είναι αλληλένδετοι και ικανοί να απελευθερώσουν τον κάτοικο από την εξάρτηση του αυτοκινήτου (Βλαστός κ.α., 2005).

H ένταξη του ποδηλάτου δεν είναι μόνο ζήτημα συγκοινωνιακού σχεδιασμού, που θα λυνόταν στα σχεδιαστήρια των μηχανικών. Είναι ένα στοίχημα για διαφορετικές συμπεριφορές μετακίνησης, σε μια διαφορετική πόλη. Πρόκειται για ένα στοίχημα παιδείας και υπευθυνότητας που θα πρέπει να κερδίθει

και στην πόλη της Καλαμάτας όπου η τοπογραφία της πόλης (μικρές υψομετρικές διαφορές) σε συνδυασμο με τους πολλούς πόλους έλξης ευνοούν τη χρήση του ποδηλάτου.

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία τα 5 χλμ. είναι το όριο των αυτόνομων μετακινήσεων με ποδήλατο. Από εκεί και πέρα το ποδήλατο συνδυάζεται με το αυτοκίνητο και τη δημόσια συγκοινωνία.Στην Καλαμάτα ειναι προφανές ότι μπορεί το ποδήλατο να λειτούργησει σε πολύ μεγάλο βαθμό ως αυτόνομο μέσω μετακίνησης.

Η δημιουργία του ποδηλατόδρομου είναι δεδομένο ότι έχει δημιουργήσει τις βασικές προϋποθέσεις ανάπτυξης του μέσου αυτού. Ωστόσο, περαιτέρω ενέργειες πρέπει να γίνουν με στόχο τη βελτίωση του επίπεδου εξυπηρέτησης πεζών και ποδηλατιστών, ώστε να γίνει ακόμα πιο φιλικός ο τρόπος αυτός μετακίνησης προς τους χρήστες. Στη συνέχεια παρατίθενται μια σειρά παρεμβάσεων που μπορούν να συμβάλουν στην επιτυχία του ανωτέρου στόχου:

-     Ολοκλήρωση του έργου που έχει ξεκινήσει, με τη δημιουργία νέων ποδηλατοδρόμων με στόχο να δημιουργηθεί ένα ευρύ δίκτυο σε όλη την πόλη, ώστε να αντιμετωπίσουν οι πολίτες το ποδήλατο όχι μόνο ως μέσο αναψυχής, αλλά και ως αυτόνομο μέσο μετακίνησης που θα καλύπτει αυτόνομα τις ανάγκες τους.

-     Τοποθέτηση κατάλληλης σήμανσης σε όλο του το μήκος του ποδηλατόδρομου που θα διασφαλίζει την ασφαλή κυκλοφορία του ποδηλάτου και των άλλων μέσων εναλλακτικής μετακίνησης πάνω σε αυτόν. Τρεις είναι οι τομείς που πρέπει να καλύπτονται από τη σήμανση: η σχέση των ποδηλάτων με τα αυτοκίνητα, η σχέση των ποδηλάτων με τους πεζούς και  η σχέση των ποδηλάτων με την πόλη.

-     Δεδομένου ότι τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του οδικού δικτύου είναι φτωχά σε συνδυασμό με το ότι οι οδηγοί δεν είναι εξοικειωμένοι με την παρουσία ποδηλάτων είναι σκόπιμο να γίνουν επιπλέον διαμορφώσεις στις διασταυρώσεις που θα υποχρεώνουν τα αυτοκίνητα να κινούνται με πιο χαμηλες ταχύτητες. Πεζοί και ποδηλάτες ανηκουν στην κατηγορία των ευάλωτων χρηστών της οδού και οφείλουν να κινούνται προστατευμένοι.

-     Δημιουργία κέντρων δανεισμού/ενοικίασης ποδηλάτων, όπου οι κάτοικοι ή οι επισκέπτες θα χρησιμοποιούν ποδήλατα του δήμου για κάποιες ώρες. Η διάθεση των ποδηλάτων θα έχει τη μορφή προσωρινής ενοικίασης/δανεισμού, για μετακινήσεις εντός της πόλης. Τα σημεία όπου θα τοποθετηθούν πρέπει να είναι διασκορπισμένα σε όλη την πόλη και να εξυπηρετούν τις ανάγκες όλων των κατοίκων και των επισκεπτών.

-     Δημιουργία αντίστοιχων δυνατότητων δανεισμού/ενοικίασης ποδηλάτων σε ξενοδοχεία της πόλης, προτρέποντας τους επισκέπτες να κινούνται με ποδήλατα.

-     Δημιουργία επιπλέον χώρων στάθμευσης ποδηλάτων σε πολλά διαφορετικά σημεία της πόλης που θα ενθαρρύνουν τη χρήση του ποδηλάτου απο εργαζομένους και θα διασφαλίζουν την ασφαλή φύλαξη τους.

-     Εκστρατείες ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και βελτίωσης της εικόνας του ποδηλάτου τόσο στους  επισκέπτες όσο και στους δημότες της πόλης. 

-     Δημιουργία γραφείου στο δήμο το οποίο θα είναι υπεύθυνο για την ορθή και αποτελεσματική λειρουργία των παραπάνω δράσεων.

Οι συνθήκες δείχνουν να έχουν ωριμάσει ώστε η τοπική κοινωνία της Καλαμάτας να  συναινέσει και να αγκαλιάσει τις απαραίτητες αλλαγές που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής, θα αποκαταστήσουν τη φυσιογνωμία και τις αξίες της πόλης, θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και θα δημιουργήσουν ευκαιρίες για την ανόρθωση της τοπικής οικονομίας. Σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες το στοίχημα του ποδηλάτου ως τρόπου ζωής είναι μεγάλο αλλά και αναπόφευκτο.

Παναγιώτης Παπαντωνίου

Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc

Υποψήφιος Διδάκτωρ

Συγκοινωνιολόγος

www.nrso.ntua.gr/ppapant