Εκτεθειμένοι σε τεκμήρια που δεν έχουν καμία σχέση με την οικονομική
πραγματικότητα των εισοδημάτων στη χώρα βρίσκονται εκατοντάδες χιλιάδες
φορολογούμενοι, οι οποίοι, αν και το πραγματικό τους εισόδημα είναι
μηδενικό ή πενιχρό, καλούνται να πληρώσουν φόρο μερικών... χιλιάδων
ευρώ!
Αν και το υπουργείο Οικονομικών προχώρησε πρόσφατα σε μια διορθωτική κίνηση, προκειμένου να αντιμετωπίσει την αδικία αυτή, πολλοί φορολογούμενοι εξακολουθούν να παραμένουν εκτεθειμένοι στα τεκμήρια και, όταν υποβάλλουν τη φορολογική τους δήλωση, βρίσκονται αντιμέτωποι με το σοκ του φόρου που καλούνται να πληρώσουν. Ας δούμε και δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα, προκειμένου να κατανοήσουμε το μέγεθος της αδικίας αλλά και της στρέβλωσης που προκαλούν τα τσουχτερά τεκμήρια.
Μηχανικός χωρίς πελάτες
Ένας νέος άνθρωπος προχώρησε πριν από πέντε χρόνια στο άνοιγμα βιβλίων, προκειμένου να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μηχανικός. Η οικοδομή πήγαινε καλά, εξέδιδε δύο ή τρεις άδειες τον χρόνο και είχε ένα αξιοπρεπές εισόδημα. Την περίοδο εκείνη απέκτησε ένα Ι.Χ. 1.400 κυβικών εκατοστών, ενώ διαμένει και σε ιδιόκτητο διαμέρισμα 70 τετραγωνικών, το οποίο κληρονόμησε.
Το 2013 δεν είχε εισόδημα από πουθενά. Δεν εξέδωσε καμία άδεια δόμησης και ζούσε με τις αποταμιεύσεις του. Ο συγκεκριμένος φορολογούμενος, λόγω του Ι.Χ. και της κατοικίας του, θα κληθεί να πληρώσει φόρο εισοδήματος που ξεπερνά τα 5.000 ευρώ!
Ας το δούμε με αριθμούς. Το πραγματικό του εισόδημα είναι μηδέν. Για την ατομική δαπάνη διαβίωσής του προκύπτει ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα 3.000 ευρώ. Για το Ι.Χ. του προκύπτει ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα 5.200 ευρώ. Για τη χρήση της κατοικίας του προκύπτει ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα ύψους 2.800 ευρώ. Δηλαδή, το σύνολο του εισοδήματος με το οποίο τον χρεώνει η Εφορία ανέρχεται στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 11.000 ευρώ.
Επειδή είναι ελεύθερος επαγγελματίας, ο φόρος υπολογίζεται με συντελεστή 26% και, έτσι, του προκύπτει φόρος εισοδήματος 2.860 ευρώ. Του επιβάλλεται, επίσης, προκαταβολή φόρου 1.573 ευρώ, ενώ του βεβαιώνεται και το τέλος επιτηδεύματος ύψους 650 ευρώ. Το σύνολο, δηλαδή, του ποσού που καλείται να πληρώσει ανέρχεται σε 5.083 ευρώ!
Πώς μπορεί να γλυτώσει αυτό το ποσό; Μπορεί να επικαλεστεί ανάλωση κεφαλαίου του παρελθόντος που έχει ήδη φορολογηθεί(δηλαδή αποταμίευση). Μόνο που, αν και τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούσε την ανάλωση για να καλύψει τεκμήριο, είναι πολύ πιθανό να μη διαθέτει πλέον επαρκή υπόλοιπα για την κάλυψη και να κληθεί τελικά να πληρώσει το τσουχτερό ποσό φόρου, αν και το πραγματικό του εισόδημα είναι μηδενικό.
Άνεργος μικροϊδιοκτήτης
Ας δούμε και ένα δεύτερο παράδειγμα. Πρώην μισθωτός έμεινε άνεργος όλη τη διάρκεια του 2013. Διαθέτει ένα Ι.Χ. 1.600 κυβικών και μία κατοικία 60 τετραγωνικών μέτρων. Ο συγκεκριμένος φορολογούμενος, όμως, έκανε το «λάθος» να διαθέτει μια γκαρσονιέρα στο υποβαθμισμένο κέντρο της Αθήνας (π.χ., Πατήσια), από την οποία εισπράττει το μηνιαίο μίσθωμα των 100 ευρώ. Ας δούμε τώρα πώς τον αντιμετωπίζει η Εφορία. Το πραγματικό του ετήσιο εισόδημα είναι 1.200 ευρώ. Από αυτό αφαιρείται η ετήσια απόσβεση 5%, δηλαδή ο φορολογούμενος φορολογείται για καθαρό εισόδημα ύψους 1.140 ευρώ. Σε αυτό το εισόδημα αντιστοιχεί ετήσιος φόρος εισοδήματος ύψους 114 ευρώ, καθώς και προκαταβολή φόρου 55%, δηλαδή άλλα 62,7 ευρώ. Επίσης, του επιβάλλεται και συμπληρωματικός φόρος 1,5% επί του μισθώματος, δηλαδή 17,1 ευρώ. Επομένως, το συνολικό ποσό που αναλογεί με βάση το πραγματικό του εισόδημα ανέρχεται στα 193,8 ευρώ.
Ωστόσο, υπάρχει η παγίδα των τεκμηρίων. Στον συγκεκριμένο φορολογούμενο, λόγω του Ι.Χ., της κατοικίας του και της ατομικής δαπάνης διαβίωσης, αντιστοιχεί συνολικό τεκμαρτό εισόδημα ύψους 10.600 ευρώ. Το ποσό αυτό θεωρείται από την Εφορία τεκμαρτό εισόδημα από ενοίκια και φορολογείται με συντελεστή 10%. Ο φόρος που προκύπτει είναι 1.007 ευρώ (έχουν αφαιρεθεί οι αποσβέσεις 5%). Βεβαιώνεται, επίσης, προκαταβολή φόρου 55%, δηλαδή άλλα 553,85 ευρώ, και συμπληρωματικός φόρος 151,05 ευρώ. Το συνολικό ποσό που χρεώνει η Εφορία στον φορολογούμενο ανέρχεται στα 1.711,9 ευρώ.
Τα παραπάνω είναι παραδείγματα αδικιών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις, κυρίως, όμως, όταν δηλώνεται εισόδημα, τα τεκμήρια αποτελούν έναν τρόπο για να πληρώσουν περισσότερο φόρο εισοδήματος όσοι συστηματικά αποκρύπτουν τα εισοδήματά τους. Πρόκειται κυρίως για όσους δηλώνουν χαμηλό εισόδημα, όπως, για παράδειγμα, 10.000 έως 12.000 ευρώ, αλλά συντηρούν πολύ σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι κατοικίες μεγάλης επιφάνειας και Ι.Χ. υψηλού κυβισμού.
Η παγίδα που... χάσκει
Αν και το υπουργείο Οικονομικών προχώρησε πρόσφατα σε μια διορθωτική κίνηση, προκειμένου να αντιμετωπίσει την αδικία αυτή, πολλοί φορολογούμενοι εξακολουθούν να παραμένουν εκτεθειμένοι στα τεκμήρια και, όταν υποβάλλουν τη φορολογική τους δήλωση, βρίσκονται αντιμέτωποι με το σοκ του φόρου που καλούνται να πληρώσουν. Ας δούμε και δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα, προκειμένου να κατανοήσουμε το μέγεθος της αδικίας αλλά και της στρέβλωσης που προκαλούν τα τσουχτερά τεκμήρια.
Μηχανικός χωρίς πελάτες
Ένας νέος άνθρωπος προχώρησε πριν από πέντε χρόνια στο άνοιγμα βιβλίων, προκειμένου να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μηχανικός. Η οικοδομή πήγαινε καλά, εξέδιδε δύο ή τρεις άδειες τον χρόνο και είχε ένα αξιοπρεπές εισόδημα. Την περίοδο εκείνη απέκτησε ένα Ι.Χ. 1.400 κυβικών εκατοστών, ενώ διαμένει και σε ιδιόκτητο διαμέρισμα 70 τετραγωνικών, το οποίο κληρονόμησε.
Το 2013 δεν είχε εισόδημα από πουθενά. Δεν εξέδωσε καμία άδεια δόμησης και ζούσε με τις αποταμιεύσεις του. Ο συγκεκριμένος φορολογούμενος, λόγω του Ι.Χ. και της κατοικίας του, θα κληθεί να πληρώσει φόρο εισοδήματος που ξεπερνά τα 5.000 ευρώ!
Ας το δούμε με αριθμούς. Το πραγματικό του εισόδημα είναι μηδέν. Για την ατομική δαπάνη διαβίωσής του προκύπτει ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα 3.000 ευρώ. Για το Ι.Χ. του προκύπτει ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα 5.200 ευρώ. Για τη χρήση της κατοικίας του προκύπτει ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα ύψους 2.800 ευρώ. Δηλαδή, το σύνολο του εισοδήματος με το οποίο τον χρεώνει η Εφορία ανέρχεται στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 11.000 ευρώ.
Επειδή είναι ελεύθερος επαγγελματίας, ο φόρος υπολογίζεται με συντελεστή 26% και, έτσι, του προκύπτει φόρος εισοδήματος 2.860 ευρώ. Του επιβάλλεται, επίσης, προκαταβολή φόρου 1.573 ευρώ, ενώ του βεβαιώνεται και το τέλος επιτηδεύματος ύψους 650 ευρώ. Το σύνολο, δηλαδή, του ποσού που καλείται να πληρώσει ανέρχεται σε 5.083 ευρώ!
Πώς μπορεί να γλυτώσει αυτό το ποσό; Μπορεί να επικαλεστεί ανάλωση κεφαλαίου του παρελθόντος που έχει ήδη φορολογηθεί(δηλαδή αποταμίευση). Μόνο που, αν και τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούσε την ανάλωση για να καλύψει τεκμήριο, είναι πολύ πιθανό να μη διαθέτει πλέον επαρκή υπόλοιπα για την κάλυψη και να κληθεί τελικά να πληρώσει το τσουχτερό ποσό φόρου, αν και το πραγματικό του εισόδημα είναι μηδενικό.
Άνεργος μικροϊδιοκτήτης
Ας δούμε και ένα δεύτερο παράδειγμα. Πρώην μισθωτός έμεινε άνεργος όλη τη διάρκεια του 2013. Διαθέτει ένα Ι.Χ. 1.600 κυβικών και μία κατοικία 60 τετραγωνικών μέτρων. Ο συγκεκριμένος φορολογούμενος, όμως, έκανε το «λάθος» να διαθέτει μια γκαρσονιέρα στο υποβαθμισμένο κέντρο της Αθήνας (π.χ., Πατήσια), από την οποία εισπράττει το μηνιαίο μίσθωμα των 100 ευρώ. Ας δούμε τώρα πώς τον αντιμετωπίζει η Εφορία. Το πραγματικό του ετήσιο εισόδημα είναι 1.200 ευρώ. Από αυτό αφαιρείται η ετήσια απόσβεση 5%, δηλαδή ο φορολογούμενος φορολογείται για καθαρό εισόδημα ύψους 1.140 ευρώ. Σε αυτό το εισόδημα αντιστοιχεί ετήσιος φόρος εισοδήματος ύψους 114 ευρώ, καθώς και προκαταβολή φόρου 55%, δηλαδή άλλα 62,7 ευρώ. Επίσης, του επιβάλλεται και συμπληρωματικός φόρος 1,5% επί του μισθώματος, δηλαδή 17,1 ευρώ. Επομένως, το συνολικό ποσό που αναλογεί με βάση το πραγματικό του εισόδημα ανέρχεται στα 193,8 ευρώ.
Ωστόσο, υπάρχει η παγίδα των τεκμηρίων. Στον συγκεκριμένο φορολογούμενο, λόγω του Ι.Χ., της κατοικίας του και της ατομικής δαπάνης διαβίωσης, αντιστοιχεί συνολικό τεκμαρτό εισόδημα ύψους 10.600 ευρώ. Το ποσό αυτό θεωρείται από την Εφορία τεκμαρτό εισόδημα από ενοίκια και φορολογείται με συντελεστή 10%. Ο φόρος που προκύπτει είναι 1.007 ευρώ (έχουν αφαιρεθεί οι αποσβέσεις 5%). Βεβαιώνεται, επίσης, προκαταβολή φόρου 55%, δηλαδή άλλα 553,85 ευρώ, και συμπληρωματικός φόρος 151,05 ευρώ. Το συνολικό ποσό που χρεώνει η Εφορία στον φορολογούμενο ανέρχεται στα 1.711,9 ευρώ.
Τα παραπάνω είναι παραδείγματα αδικιών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις, κυρίως, όμως, όταν δηλώνεται εισόδημα, τα τεκμήρια αποτελούν έναν τρόπο για να πληρώσουν περισσότερο φόρο εισοδήματος όσοι συστηματικά αποκρύπτουν τα εισοδήματά τους. Πρόκειται κυρίως για όσους δηλώνουν χαμηλό εισόδημα, όπως, για παράδειγμα, 10.000 έως 12.000 ευρώ, αλλά συντηρούν πολύ σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι κατοικίες μεγάλης επιφάνειας και Ι.Χ. υψηλού κυβισμού.
Η παγίδα που... χάσκει
Πρόσφατα, το υπουργείο Οικονομικών, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την αδικία των τεκμηρίων για όσους έχουν πολύ χαμηλό ή μηδενικό εισόδημα, προχώρησε στην ψήφιση σχετικής διάταξης. Αυτή ορίζει ότι όποιος έχει πραγματικό εισόδημα έως 5.000 ευρώ ή τεκμαρτό εισόδημα έως 9.500 ευρώ φορολογείται με την κλίμακα των μισθωτών, με αποτέλεσμα να καρπώνεται αφορολόγητο όριο 9.500 ευρώ και τελικά να μην πληρώνει φόρο.
Ωστόσο, έβαλε τρεις εξαιρέσεις. Ο φορολογούμενος να μη διαθέτει ατομική επιχείρηση (δηλαδή δελτίο παροχής υπηρεσιών), να μην είναι ελεύθερος επαγγελματίας και να μην έχει εισόδημα από ενοίκια.
Με αυτές τις τρεις εξαιρέσεις, ουσιαστικά πιάνονται τελικά στα τεκμήρια και φορολογούμενοι με πολύ χαμηλό ή μηδενικό ετήσιο πραγματικό εισόδημα, γεγονός που έχει δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα σε πολλούς φορολογουμένους στους οποίους έχει παραχωρηθεί δωρεάν η χρήση μιας κατοικίας από συγγενικά τους πρόσωπα. Στην περίπτωση αυτή, θεωρείται ότι έχουν τεκμαρτό εισόδημα από ακίνητα και, έτσι, ενεργοποιείται το τεκμήριο.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 23ης Μαΐου