Τον Απρίλιο
2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε προδικαστική διαδικασία για επιβολή χρηματικών
κυρώσεων και τον Ιούνιο 2013 ανακοινώθηκε η εκ νέου παραπομπή της χώρας λόγω μη
συμμόρφωσης με την απόφαση του 2005. Είχαν απομείνει 396 ΧΑΔΑ (90 ενεργοί και
306 ανενεργοί) από τους 3.036 ΧΑΔΑ που καταγράφηκαν διαχρονικά.
Η εκδίκαση της
υπόθεσης έγινε τον Ιούνιο 2014 και επειδή είχαν ήδη αποκατασταθεί στο μεταξύ
103 ΧΑΔΑ, την ημέρα της εκδίκασης υπήρχαν 70 ενεργοί ΧΑΔΑ και 223 ανενεργοί
(συνολικά 293).
·
Κατ’ αποκοπήν πρόστιμο 10 εκατομμυρίων Ευρώ, για τη μη
συμμόρφωση με την πρώτη δικαστική απόφαση, δηλαδή εξάλειψη της ανεξέλεγκτης
διάθεσης από το 2005 ως το 2009. Σημειώνεται ότι η εισήγηση της ΕΕ και της
Εισαγγελέως ήταν 22 εκατ ευρώ, αλλά αναγνωρίζεται ότι η περιβαλλοντική ζημία
που προκαλείται από τους εναπομείναντες ΧΑΔΑ δεν είναι τόσο σημαντική όσο πριν.
·
Εξαμηνιαίο πρόστιμο 14.520.000 ευρώ, που υπολογίσθηκε για
τους 293 ΧΑΔΑ που υπήρχαν το Μάϊο 2014, απομειούμενο αναλόγως των ΧΑΔΑ που θα
υπάρχουν τον Ιούνιο 2015. Η εισήγηση της ΕΕ ήταν 71.180/ημέρα αλλά το
Δικαστήριο θεώρησε ότι πρέπει να συνδεθεί με την πρόοδο των έργων.
Επομένως θα
απομειωθεί δραστικά, με το ενδεχόμενο ακόμη και πλήρους μηδενισμού του,
δεδομένου ότι στο μεσοδιάστημα μέχρι σήμερα:
- αποκαταστάθηκαν πλήρως 48 ΧΑΔΑ
- έπαυσε η λειτουργία 31 ΧΑΔΑ
- δρομολογήθηκε η αποκατάσταση όλων των υπολοίπων.
Οι ελληνικές αρχές συνεχίζουν τις ενέργειες ολοκλήρωσης
του προγράμματος αποκατάστασης των ΧΑΔΑ, με στόχο τον μηδενισμό τους και την πλήρη εξάλειψη της
ανεξέλεγκτης διάθεσης. Παράλληλα, διεκδικούν την χρησιμοποίηση των χρηματικών
προστίμων για την χρηματοδότηση έργων κατασκευής υποδομών υποκατάστασης των
χωματερών, δεδομένο που άλλωστε έχει καταγραφεί ως σύσταση προς την ΕΕ από το
Ευρωκοινοβούλιο.
Η κατάσταση
σήμερα
Η τρέχουσα
εικόνα του Προγράμματος παύσης λειτουργίας και αποκατάστασης ΧΑΔΑ, έχει ως
εξής:
- οι ενεργοί ΧΑΔΑ μειώθηκαν στους 39 (από 70 τον Ιούνιο 2014),
- οι ανενεργοί μειώθηκαν στους 206 (από 223 τον Ιούνιο 2014)
Από τους 39
ενεργούς ΧΑΔΑ, οι 21, δηλαδή το 54% του συνόλου των ενεργών ΧΑΔΑ,
βρίσκονται σε νησιά 5 περιφερειών της χώρας και εξυπηρετούν συνολικά περίπου
60.000 κατοίκους δηλαδή μόλις το 0,56% του πληθυσμού της χώρας και
ποσότητα απορριμμάτων της τάξης των 30.000 τον/έτος. Συγκεκριμένα, οι ενεργοί
ΧΑΔΑ στις Περιφέρειες Ιονίων Νησιών, Αττικής, του Βορείου Αιγαίου και της
Κρήτης βρίσκονται σε μικρά νησιά, δηλαδή στα Διαπόντια της Κέρκυρας, την Ύδρα,
τα Κύθηρα, Αντικύθηρα και στη Γαύδο, ενώ στο Νότιο Αιγαίο υπάρχουν μεγάλα νησιά
όπως η Σαντορίνη αλλά και πολλά μικρότερα νησιά όπως Κάλυμνος, Κάσος, Σίκινος
κλπ. με ενεργό ΧΑΔΑ. Οι υπόλοιποι 18 ενεργοί ΧΑΔΑ (46%) εντοπίζονται στην
Πελοπόννησο, Δράμα και Νότια Εύβοια.
Η συνολική
επίδοση του προγράμματος εξάλειψης των ΧΑΔΑ μέχρι και το Νοέμβριο 2014 έχει ως
ακολούθως:
ü
Ποσοστό παύσης λειτουργίας ενεργών ΧΑΔΑ σε σχέση με τον
Οκτώβριο 2010: 84,3%.
Η συνολική
επίδοση του προγράμματος εξάλειψης των διαχρονικά καταγεγραμμένων ΧΑΔΑ:
ü
Ποσοστό αποκατεστημένων ΧΑΔΑ σε σχέση με το σύνολο των
καταγεγραμμένων: 92%.
Συνεπώς,
διαχρονικά, η συνολική πρόοδος των ενεργειών για την αντιμετώπιση του
προβλήματος της ανεξέλεγκτης διάθεσης είναι συστηματική και αξιόλογη και το
πρόγραμμα ολοκληρώνεται.
Για όλες τις
περιοχές υπάρχουν δρομολογημένα ή υλοποιούμενα έργα τελικής ή/και μεταβατικής
διαχείρισης. Το σύνολο των 245 ΧΑΔΑ έχει διασφαλισμένη χρηματοδότηση.
Η τρέχουσα
πρόοδος των έργων αποκατάστασης έχει
ως ακολούθως:
·
Αριθμός
εκτελούμενων αποκαταστάσεων (με σύμβαση και ανάδοχο): 63 (25,7%)
·
Αριθμός
αποκαταστάσεων ΧΑΔΑ σε φάση δημοπράτησης: 127
(51,9%)
·
Αριθμός ΧΑΔΑ σε
φάση ολοκλήρωσης μελετών: 55 (22,4%)
Η εκτίμηση της
εξέλιξης της ολοκλήρωσης των έργων αποκατάστασης των υπολειπόμενων ΧΑΔΑ έχει ως
ακολούθως:
·
25 ΧΑΔΑ
αποκαθίστανται εντός του 2014
·
220 ΧΑΔΑ θα
αποκατασταθούν εντός του 2015
Αρμοδιότητα της Αυτοδιοίκησης
Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, η διαχείριση των αστικών αποβλήτων
αποτελεί ευθύνη και αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης (Δήμοι, Φορείς
Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και σε ορισμένες περιπτώσεις Περιφέρεια), με την
κεντρική διοίκηση να διατηρεί ρόλο επιτελικό, νομοθέτησης, περιβαλλοντικής
αδειοδότησης ανάλογα με την κατηγορία, ελεγκτικό, χρηματοδοτικό και εν γένει
παρακολούθησης της ορθής εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Κατά
συνέπεια, το Υπουργείο δεν έχει άμεση αρμοδιότητα και εμπλοκή στις επιλογές των
αρμοδίων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Σημειώνεται ότι προϋπόθεση για την εξάλειψη της
ανεξέλεγκτης διάθεσης είναι να λειτουργεί δίκτυο υποδομών ώστε κάθε Δήμος να
έχει πρόσβαση σε νόμιμη εγκατάσταση διαχείρισης αποβλήτων. Παράλληλα με την
ολοκλήρωση των αντίστοιχων έργων ΠΕΣΔΑ προωθείται, με βάση τις προτάσεις των
οικείων ΟΤΑ, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό:
·
η μεταφορά των απορριμμάτων σε νόμιμα λειτουργούσες εγκαταστάσεις
διαχείρισης γειτονικών περιοχών,
·
η λειτουργία προσωρινών έργων διαχείρισης, όπως π.χ. μεμονωμένες
εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής στερεών αστικών αποβλήτων, συστήματα
κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών ή διαχωρισμένων στερεών αστικών
αποβλήτων, δεματοποιητές υπολειμμάτων και χώροι προσωρινής αποθήκευσης, και
·
η εντατικοποίηση της Διαλογής στην Πηγή και της ανακύκλωσης.
Η επιλογή της προσφορότερης εναλλακτικής λύσης εξαρτάται
από το συνολικό κόστος διαχείρισης, τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής και την
κρισιμότητα του εκάστοτε χρονοδιαγράμματος σε συνάρτηση με το χρονοδιάγραμμα
υλοποίησης των υποδομών του ΠΕΣΔΑ προς τελική εξυπηρέτηση των Δήμων.
Το ΥΠΕΚΑ, αντιλαμβανόμενο την κρισιμότητα της
κατάστασης, έχει ήδη προχωρήσει
-στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του- σε συγκεκριμένες ενέργειες, όπως:
α) αποτύπωση της περιβαλλοντικής κατάστασης πολλών περιοχών, μέσω των
Επιθεωρητών Περιβάλλοντος,
β) εξεύρεση προσωρινού αποδέκτη για τη νόμιμη διάθεση των απορριμμάτων,
με την έγκριση, από κοινού με το Υπουργείο Εσωτερικών, της προσωρινής μεταφοράς
των απορριμμάτων,
γ) εκκίνηση ή/και επιτάχυνση τοπικών προγραμμάτων της ανακύκλωσης
συσκευασιών,
δ) χρηματοδότηση των έργων διαχείρισης αποβλήτων, των έργων
αποκατάστασης ΧΑΔΑ και της δημόσιας δαπάνης για πολλά έργα περιφερειακών
σχεδιασμών,
ε) νομοθετικές πρωτοβουλίες και θεσμικές ρυθμίσεις, οι οποίες και θα
συνεχισθούν.
Οι υποδομές
σήμερα
Λειτουργούν 75 Χώροι Υγειονομικής Ταφής, δίκτυο 54
Σταθμών Μεταφόρτωσης, συστήματα διαλογής στην πηγή συσκευασιών για περίπου 85%
του πληθυσμού, 31 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, καθώς και 4 Μονάδες
Επεξεργασίας Αποβλήτων.
Υλοποιούνται 19 νέοι ΧΥΤΑ, 17 επεκτάσεις ΧΥΤΑ και 34 ΣΜΑ.
Επίσης, προς υπογραφή σύμβασης είναι οι μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων στην
Πελοπόννησο, Δυτική Μακεδονία, Ηλεία, Σέρρες και Ήπειρο, ενώ εξελίσσονται οι
διαγωνισμοί για τις ΜΕΑ Αλεξανδρούπολης, Αιτωλοακαρνανίας, Θήβας και Φωκίδας
(ΟΕΔΑ).
Πίνακας 1. ΧΑΔΑ ανά Περιφέρεια
(Νοέμβριος-2014)
Περιφέρεια
|
Τρέχουσα κατάσταση των 396 ΧΑΔΑ
|
Υπόλοιποι προς αποκατάσταση
|
||||||||
Ενεργοί
|
Ανενεργοί
|
Αποκατεστημένοι
|
10ος 2012
|
3ος 2013
|
5ος 2013
|
8ος 2013
|
12ος 2013
|
4ος 2014
|
11ος 2014
|
|
Αν.
Μακεδονία-Θράκη
|
1
|
7
|
5
|
13
|
13
|
13
|
13
|
12
|
11
|
8
|
Κεντρική
Μακεδονία
|
0
|
52
|
19
|
71
|
69
|
67
|
66
|
66
|
64
|
52
|
Δυτική
Μακεδονία
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Ήπειρος
|
0
|
1
|
38
|
39
|
30
|
22
|
10
|
6
|
2
|
1
|
Θεσσαλία
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Ιόνια
Νησιά
|
3
|
7
|
4
|
14
|
14
|
14
|
14
|
10
|
10
|
10
|
Δυτική
Ελλάδα
|
4
|
8
|
7
|
19
|
16
|
15
|
15
|
12
|
12
|
12
|
Στερεά
Ελλάδα
|
3
|
10
|
57
|
70
|
68
|
66
|
66
|
54
|
35
|
13
|
Αττική
|
3
|
9
|
6
|
18
|
18
|
18
|
18
|
18
|
18
|
12
|
Πελοπόννησος
|
10
|
72
|
0
|
82
|
82
|
82
|
82
|
82
|
82
|
82
|
Βόρειο
Αιγαίο
|
2
|
7
|
2
|
11
|
11
|
11
|
9
|
9
|
9
|
9
|
Νότιο
Αιγαίο
|
12
|
32
|
7
|
51
|
49
|
49
|
49
|
49
|
46
|
44
|
Κρήτη
|
1
|
1
|
6
|
8
|
8
|
8
|
7
|
5
|
4
|
2
|
ΣΥΝΟΛΟ
|
39
|
206
|
151
|
396
|
378
|
365
|
349
|
323
|
293
|
245
|
Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα
του σχεδίου δράσης από τον Οκτώβριο 2010 μέχρι και το Νοέμβριο 2014.
Πίνακας 2. Συνολικά
αποτελέσματα παύσης λειτουργίας και αποκατάστασης ΧΑΔΑ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΧΑΔΑ
|
||||||||||||
Οκτ 2010
|
Μαρ 2011
|
Ιουν 2011
|
Οκτ 2012
|
Μαι 2013
|
Αύγ 2013
|
Δεκ 2013
|
Απρ 2014
|
Νοε 2014
|
||||
Ενεργοί ΧΑΔΑ
|
249
|
99
|
82
|
78
|
73
|
71
|
70
|
70
|
39
|
|||
Αποκατεστημένοι ΧΑΔΑ
|
2343
|
2358
|
2358
|
2641
|
2672
|
2688
|
2714 2744
|
2792
|
||||
Ανενεργοί ΧΑΔΑ σε διαδικασία αποκατάστασης
|
444
|
579
|
596
|
318
|
292
|
278
|
253
|
223
|
206
|
|||
Σύνολο ΧΑΔΑ που χρήζουν αποκατάστασης
|
693
|
678
|
678
|
396
|
365
|
349
|
323
|
293
|
245
| |||