«Τά ἀρχιτεκτονικά λείψανα (θραύσματα κιονοκράνων καί τμήματα ἀρραβδώτου κίονος) πού ἐπεσημάνθησαν πρό πολλῶν ἐτῶν ὑπό τοῦ γράφοντος, ὅπου παλιά ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου καί σήμερα εἶναι καταχωσμένα εἰς τό ὑπόγειον ρεῖθρον πού ἐφέρετο ἕως τόν κάτω δρόμον (στό κατάστημα τοῦ Νιόνιου τοῦ Συριόπουλου) παρά τήν ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ἀποδεικνύουν ὅτι πρόκειται περί παλαιοχριστιανικής βασιλικῆς, πού μετεξελίχθη εἰς πρωτοβυζαντινήν ἐκκλησίαν (395-718 μ. Χ.), χωρίς νά ἠμπορῆ νά ἐξηγηθῆ ἄλλως ἡ ἐμφάνισις τῆς τιμῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου εἰς τήν ὀρεινήν περιοχήν τοῦ ὀροπεδίου Ἄκοβαις, θέμα τό ὁποῖον ἀφόρα καί τόν παλαιόν καί τόν ὑπάρχοντα ναόν τοῦ Ἁγίου τούτου εἰς τό Βυζίκι».
Ακόμα στην σελίδα 187 γράφει ότι «ὁ Ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου φαίνεται, ὅτι ὑπῆρχε καί κατά τήν Φραγκοκρατίαν».
Από την Μονή αυτή πρέπει να
προέρχεται και η εφέστια εικόνα της Παναγίας μας, τύπου Οδηγήτριας, που
φυλάσσεται στην ενορίας μας Κοιμήσεως της Θεοτόκου Τροπαίων, όπου στην κάτω
μέρος της, αριστερά, σε μικρότερη κλίμακα συναπεικονίζεται και ο δημοφιλής
ιεράρχης άγιος Νικόλαας επ. Μύρων.
Επίσης εντός του Ναού της Παναγία του Δάσους, όπως λένε οι τροπαιάτες τον ενοριακό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, υπάρχει ιδιαίτερο προσκυνητάρι με την εικόνα του Ιεράρχη. Την τύχη των θραυσμάτων από τα κιονόκρανα και τα τμήματα αρραβδώτου κίονος που εντόπισε ο ερευνητής Πυριοβολής δεν την γνωρίζουμε σήμερα.
Επίσης εντός του Ναού της Παναγία του Δάσους, όπως λένε οι τροπαιάτες τον ενοριακό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, υπάρχει ιδιαίτερο προσκυνητάρι με την εικόνα του Ιεράρχη. Την τύχη των θραυσμάτων από τα κιονόκρανα και τα τμήματα αρραβδώτου κίονος που εντόπισε ο ερευνητής Πυριοβολής δεν την γνωρίζουμε σήμερα.
Μάλιστα ως εφημέριος της Παναγίας
από την πρώτη στιγμή με πληροφόρησαν οι ευσεβείς κάτοικοι για την ιστορία αυτής
της παλαιάς Μονής. Ακόμα όταν μου πρόσφερε εγκάρδια το βιβλίο του Πυριοβολή, ο
πρώην Τοπικός Πρόεδρος Τροπαίων και ενορίτης μας κ. Δημήτριος Κατσικερός, τότε
πληροφορηθήκαμε γραπτά περισσότερες ειδήσεις για την ερειπωμένη αυτή Μονή.
Μάλιστα για το πόσο ακριβοδίκαιος είναι ο μέγας ιεράρχης του Χριστού Νικόλαος Μυρέων, διασώζει ο Πυριοβολής και ένα γεγονός των αρχών του 20ου αιώνος στις σελίδες 199-200, όπου λέει ότι: «ὡς ἐπιχειρηματίας ὁ Ἀνδρέας Βάσκας συνέβαλε στήν οἰκονομικήν ἀνάπτυξιν τῶν Τροπαίων, ἐβρῆκεν ὅμως τήν ἐγχώριον κοινωνίαν ἀνέτοιμον οἰκονομικῶς διά τόν πλήρη ἐκσυχρονισμόν αὐτῆς πού ἐπεδίωκε. Βεβαίως, βασικός στόχος τοῦ ἦταν ἡ οἰκονομική δραστηριότης αὐτοῦ.
Ἐδημιούργησε στό ἄστυ σπουδαῖον ἐργοστάσιον ἀλευροποιίας, τό ὁποῖον μία ἤ δυό φοραίς κατεστράφη ἐκ πυρκαϊάς. Πολλοί ἀπό τούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς τοῦ ἔλεγαν, ὅτι ὁ τόπος ὅπου ἐκτίσθη τό ἐργοστάσιον ἦταν μοναστηριακός τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ὁ ὁποῖος κατεπατήθη. Διά τοῦ ἐργοστασίου του, ὁ ἐν λόγω, προέβη στήν ἐγκατάστασιν δικτύου παροχῆς ἠλεκτρικοῦ ρεύματος πολλῶν καταστημάτων καί οἰκίων τοῦ ἄστεος ἔργον μακρόπνοον καί πολυτελές διά τήν ἐποχήν. Ἕνεκα τούτου, τό βαλάντιον τῶν περισσοτέρων δέν εἶχεν ἀντοχήν πρός ἐφαρμογήν τοῦ σχέδιου τοῦ Ἀνδρέα Βάσκα. Ὁ ἴδιος, ἐν τέλει, ἐπλήγη ἐκ τῆς μεγάλης πυρκαϊάς ἡ ὁποία ἀπετέφρωσε τό ἐργοστάσιον, τά ἐν αὐτῷ ὑπάρχοντα τῆς συζύγου του καί τῆς πολυμελοῦς οἰκογενείας του, μεταξύ τῶν ὁποίων ἤσαν πλάκες χρυσοῦ».
Μάλιστα για το πόσο ακριβοδίκαιος είναι ο μέγας ιεράρχης του Χριστού Νικόλαος Μυρέων, διασώζει ο Πυριοβολής και ένα γεγονός των αρχών του 20ου αιώνος στις σελίδες 199-200, όπου λέει ότι: «ὡς ἐπιχειρηματίας ὁ Ἀνδρέας Βάσκας συνέβαλε στήν οἰκονομικήν ἀνάπτυξιν τῶν Τροπαίων, ἐβρῆκεν ὅμως τήν ἐγχώριον κοινωνίαν ἀνέτοιμον οἰκονομικῶς διά τόν πλήρη ἐκσυχρονισμόν αὐτῆς πού ἐπεδίωκε. Βεβαίως, βασικός στόχος τοῦ ἦταν ἡ οἰκονομική δραστηριότης αὐτοῦ.
Ἐδημιούργησε στό ἄστυ σπουδαῖον ἐργοστάσιον ἀλευροποιίας, τό ὁποῖον μία ἤ δυό φοραίς κατεστράφη ἐκ πυρκαϊάς. Πολλοί ἀπό τούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς τοῦ ἔλεγαν, ὅτι ὁ τόπος ὅπου ἐκτίσθη τό ἐργοστάσιον ἦταν μοναστηριακός τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ὁ ὁποῖος κατεπατήθη. Διά τοῦ ἐργοστασίου του, ὁ ἐν λόγω, προέβη στήν ἐγκατάστασιν δικτύου παροχῆς ἠλεκτρικοῦ ρεύματος πολλῶν καταστημάτων καί οἰκίων τοῦ ἄστεος ἔργον μακρόπνοον καί πολυτελές διά τήν ἐποχήν. Ἕνεκα τούτου, τό βαλάντιον τῶν περισσοτέρων δέν εἶχεν ἀντοχήν πρός ἐφαρμογήν τοῦ σχέδιου τοῦ Ἀνδρέα Βάσκα. Ὁ ἴδιος, ἐν τέλει, ἐπλήγη ἐκ τῆς μεγάλης πυρκαϊάς ἡ ὁποία ἀπετέφρωσε τό ἐργοστάσιον, τά ἐν αὐτῷ ὑπάρχοντα τῆς συζύγου του καί τῆς πολυμελοῦς οἰκογενείας του, μεταξύ τῶν ὁποίων ἤσαν πλάκες χρυσοῦ».
Συνεχίζει παρακάτω ο Πυριοβολής,
όπου αναφέρει ότι: «Ὑπάρχει καί ποίημα πού μιλᾶ γιά τίς καταστροφές πού ὑπέστη ὁ
Βάσκας: Ἀνδρέα μυλωνά, ντερβίση* – φουκαρά τ’ ἤθελες Ἀντρέα*, νά φέρης τῇ
Βερβίτσα*, μύλους καί ἠλεκρικά*, Ἀντρέα – κουαρδά*…».
Η ενορία μας, εντός των ορίων της
οποίας είναι και η τοποθεσία της Μονής του Αγίου Νικολάου, επειδή σέβεται
σφόδρα τον Ιεράρχη θα τον τιμά μαζί με τον οσιομάρτυρα Νικόλαο (του οποίου μας
πρόσφεραν στην ενορία μας φυλαχτά του) έκαστο έτος την 8 Μαΐου Ακολουθία του
Εσπερινού, και ανήμερα την 9 Μαΐου με Θεία Λειτουργία.
Στις δύο αυτές μέρες θα ψάλλονται οι σπάνιες και γραμμένες κατά την μεταβυζαντινή εποχή, κοινές Ακολουθίες: α) του Αγίου Οσιομάρτυρος Νικολάου του εν Βουναίνοις (συντεθείσης παρά Ἀκακίου ἱερομονάχου τοῦ ἐν Διακρούσῃ καί διορθωθείσης παρά τοῦ ταπεινοῦ ἐν ἱερομονάχοις Ἰωσήφ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων), και β) για την Πάροδο του πανσέπτου λειψάνου του εν Αγίοις Πατρός ημών Νικολάου, Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού (ποίημα Ἁγίου Νικοδήμου Ἀγιορείτου).
Στις δύο αυτές μέρες θα ψάλλονται οι σπάνιες και γραμμένες κατά την μεταβυζαντινή εποχή, κοινές Ακολουθίες: α) του Αγίου Οσιομάρτυρος Νικολάου του εν Βουναίνοις (συντεθείσης παρά Ἀκακίου ἱερομονάχου τοῦ ἐν Διακρούσῃ καί διορθωθείσης παρά τοῦ ταπεινοῦ ἐν ἱερομονάχοις Ἰωσήφ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων), και β) για την Πάροδο του πανσέπτου λειψάνου του εν Αγίοις Πατρός ημών Νικολάου, Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού (ποίημα Ἁγίου Νικοδήμου Ἀγιορείτου).