Θα
ανοίξουν οι τράπεζες την Τρίτη;
Υπό ποίες προϋποθέσεις και πότε θα
μπορούσαν να ξανανοίξουν; Υπάρχει φόβος για κούρεμα καταθέσεων;
Θα
υπάρχει ρευστότητα την άλλη εβδομάδα, τον άλλο μήνα;
Μας συμφέρει η
χρεοκοπία και η διαφυγή της χώρας στη δραχμή;
Μπορεί να σωθεί η παρτίδα;
Όλα όσα θα θέλατε να ξέρετε για την οικονομία και δεν είχατε ποιον να
ρωτήσετε για τι θα συμβεί από την επομένη του Δημοψηφίσματος,
1. Ποιος έκλεισε τις τράπεζες;
Τις
τράπεζες μπορεί να κλείσουν μόνο θεσμικά όργανα (κυβέρνηση, Κοινοβούλιο
– κατά τα συνταγματικά προβλεπόμενα) της ίδιας της χώρας.
Τις τράπεζες
έκλεισε η κυβέρνηση της κυρίαρχης Ελληνικής Δημοκρατίας.
2. Γιατί έκλεισαν οι τράπεζες;
Οι καταθέτες έκριναν μαζικά
πως σε συνθήκες αβεβαιότητας πρέπει να προστατεύσουν την περιουσία τους
και να έχουν διαθέσιμα αποθέματα έξω από τις
τράπεζες και απέσυραν μαζικά τις καταθέσεις τους. Οι καταθέτες απέσυραν μαζικά την εμπιστοσύνη τους στις τράπεζες.
3. Ποιος ο ρόλος της ΕΚΤ;
Η
ΕΚΤ, ως επόπτης των ευρωπαϊκών τραπεζών, στηρίζει τις τράπεζες όταν
αυτές έχουν προσωρινό πρόβλημα αλλά είναι φερέγγυες μεσομακροπρόθεσμα.
Με την Ελλάδα εκτός προγράμματος στήριξης, τις ελληνικές τράπεζες χωρίς
πρόσβαση στη διατραπεζική αγορά (αποκλείσθηκαν τον Ιανουάριο), τη χώρα
χωρίς πρόσβαση στις αγορές χρέους, χωρίς να υπάρχει καμιά πηγή
χρηματοδότησης, ήταν υποχρεωμένη να λάβει μέτρα. Απέφυγε να «γνωματεύσει» για το αφερέγγυο των τραπεζών και το κούρεμα των εγγυήσεων ELA – οπότε θα απέσυρε τη στήριξη μέσω ELA
και οι τράπεζες θα χρεοκοπούσαν άμεσα – και άφησε την κυβέρνηση της
κυρίαρχης Ελληνικής Δημοκρατίας να αποφασίσει την πολιτική της.
4. Έχει σταματήσει η στήριξη της ΕΚΤ;
Κάθε άλλο! Η ΕΚΤ παρέχει ρευστότητα €36 δισ κατ’ ευθείαν και €89 δισ μέσω ELA
– σύνολο €125 δισ, υψηλότερο από τις καταθέσεις οι οποίες είναι περίπου
€120 δισ (ήταν €164 δισ τον Δεκέμβριο). Επί πλέον, μέσω του συστήματος TARGET2,
παραμένουν σε εκκρεμότητα εκκαθάρισης διασυνοριακές εκροές ευρώ ύψους
€99 δισ (στοιχεία Μαΐου – τον Μάρτιο ήταν €91 δισ). Η ΕΚΤ στηρίζει τις
καταθέσεις με €125 δισ και «δεν απαιτεί» την εξόφληση κινήσεων ύψους €99
δισ – σύνολο, €224 δισ ή περίπου 120% του ΑΕΠ.
5. Ποιος μπορεί να αντιστρέψει την απελπιστική κατάσταση;
Η
ευθύνη για την αντιστροφή της απελπιστικής κατάστασης, αλλά και
αποκλειστική αρμοδιότητα, είναι της κυβέρνησης της κυρίαρχης Ελληνικής
Δημοκρατίας. Η κυβέρνηση οφείλει να βρει τρόπους χρηματοδότησης της
ελληνικής οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος. Υπήρχε μέχρι 30/6
στο τραπέζι η προσφορά των εταίρων και πιστωτών για τη συνέχιση της
χρηματοδότησης μέσω του Προγράμματος Στήριξης, την οποία αρνήθηκε η
κυβέρνηση της κυρίαρχης Ελληνικής Δημοκρατίας. Η κυβέρνηση οφείλει να
βρει εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης ή «να τυπώσει χρήμα» - δεν μπορεί
να τυπώσει ευρώ!
6. Ποιος έβαλε και γιατί τα capital controls;
Μόνος
αρμόδιος για την επιβολή ελέγχων κίνησης κεφαλαίων είναι η κυβέρνηση
της κυρίαρχης Ελληνικής Δημοκρατίας (μέσω των θεσμών, κατά τα
συνταγματικά προβλεπόμενα). Οι έλεγχοι επιβλήθηκαν για να μην
καταρρεύσει, μέσα σε μερικές ώρες, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα το
οποίο είχε χάσει την εμπιστοσύνη των καταθετών.
7. Πότε θα ανοίξουν οι τράπεζες;
Άγνωστο!
Μπορεί να ανοίξουν τις πόρτες, δεν θα μπορούν όμως να ασκήσουν
τραπεζική. Ως τράπεζες θα ανοίξουν είτε μετά από συμφωνία με τους
εταίρους-πιστωτές της χώρας, ή με διαφορετικό νόμισμα.
8. Πότε θα αρθούν τα capital controls;
Άγνωστο!
Πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πελατών τους, να
αυξηθούν οι καταθέσεις, να υπάρξει σημαντική και διατηρήσιμη εισροή
κεφαλαίων. Στην Κύπρο, εντός ευρώ και με μνημονιακή στήριξη, έμειναν δύο
(2) χρόνια. Στην Ισλανδία, εκτός ευρώ με στήριξη ΔΝΤ και Ρωσίας και
τεράστια υποτίμηση του νομίσματος, έμειναν επτά (7) χρόνια.
9. Είναι κοινωνικά δίκαια τα capital controls;
Από
τον Δεκέμβριο 2014 έχουν φύγει από τις ελληνικές τράπεζες €44 δισ
(καταθέσεις Δεκεμβρίου €164 δισ, καταθέσεις Ιουλίου €120 δισ). Ουρές στα
ΑΤΜ σχηματίσθηκαν και βγήκε το τελευταίο δισεκατομμύριο (από τα 44) τη
νύκτα της Παρασκευής, με την αναγγελία του δημοψηφίσματος. Οι «έχοντες»,
οι «ολιγάρχες», η «πλουτοκρατία», είχαν την ευκαιρία να μεταφέρουν
χρήματα στο εξωτερικό, να τα μετατρέψουν σε γερμανικά ομόλογα, ή να τα
βάλουν σε χρηματοκιβώτια/απορροφητήρες/ψυγεία – και το έκαναν. Ήσυχα και
απλά, με τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης προς όλους τους πολίτες ότι
το τραπεζικό σύστημα είναι θωρακισμένο και οι καταθέσεις ασφαλείς. Οι
υγιέστερες περιπτώσεις ήταν επιχειρήσεις που έφτιαξαν θυγατρικές ή
αδελφές εταιρίες σε άλλες χώρες και μετέφεραν τα διαθέσιμα για να
μπορούν να πληρώνουν προμηθευτές και εργαζομένους. Όλοι οι υπόλοιποι
είναι δυνητικοί μαυραγορίτες οι οποίοι βρέθηκαν με πλεονέκτημα έναντι
όλων των υπολοίπων πολιτών από την αργόσυρτη πορεία προς την εξ αρχής
διαφαινόμενη κατάληξη. Στις τράπεζες είναι εγκλωβισμένοι οι
μικροκαταθέτες, οι συνταξιούχοι, οι μικροί επαγγελματίες, τα ασφαλιστικά
ταμεία, οι μισθοί που δεν κατεβλήθησαν, τα διαθέσιμα ολίγων ημερών
επιχειρήσεων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ο έλεγχος κίνησης
κεφαλαίων είναι άμυνα της κυβέρνησης για να μη καταρρεύσουν οι τράπεζες,
το αν είναι δίκαιο για την κοινωνία εξαρτάται από το πότε επιβάλλεται.
Εάν δεν αναστραφεί η κατάσταση και εισρεύσουν κεφάλαια στις τράπεζες, ο
έλεγχος θα γίνει ακόμη αυστηρότερος.
10. Κινδυνεύουν με χρεοκοπία οι τράπεζες;
Αναμφίβολα
ναι! Χωρίς Πρόγραμμα Στήριξης, με αιμορραγία καταθέσεων η χρεοκοπία των
τραπεζών είναι ζήτημα ημερών. Οι ίδιες δεν μπορούν να βρουν πηγές
χρηματοδότησης – μόνον η κυβέρνηση της κυρίαρχης Ελληνικής Δημοκρατίας
θα μπορούσε. Σε κατάσταση χρεοκοπίας θα εκποιηθούν περιουσιακά τους
στοιχεία, θα καταπέσουν οι εγγυήσεις που έχουν παράσχει. Δεδομένου ότι
μεγάλο ποσοστό των εγγυήσεων (ELA)
είναι του ελληνικού δημοσίου, είναι βέβαιο πως αδυνατούν να καλύψουν το
σύνολο της έκθεσής τους και το κενό θα καλυφθεί από τους
«μικροδανειστές», τους καταθέτες. Δυστυχώς! Μεταξύ των περιουσιακών
στοιχείων των τραπεζών που θα χαθούν είναι και οι συμμετοχή τους σε
τράπεζες άλλων χωρών – όπως η άνω του 94% θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας
στην τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της Τουρκίας, FINANSBANK,
ή τις θυγατρικές όλων των τραπεζών στα Βαλκάνια και αλλού. Οι Κεντρικές
Τράπεζες των χωρών – όπως ακριβώς έγινε το 2013 με τις κυπριακές
τράπεζες στην Ελλάδα μετά από απόφαση της ΤτΕ – είναι υποχρεωμένες
να μεταβιβάσουν το υγιές κομμάτι τους σε άλλες τράπεζες με πρακτικώς
πλήρη απώλεια της αξίας τους για τις μητρικές ελληνικές τράπεζες.
11. Μπορεί ο πρωθυπουργός να εγγυηθεί τις καταθέσεις;
Μόνον
εάν έχει να προσφέρει λύση η οποία ενός ολίγων ημερών θα αποκαθιστά την
φερεγγυότητα και την ευστάθεια του τραπεζικού συστήματος. Οι λύσεις
μπορεί να είναι (α) συμφωνία με τους θεσμούς, (β) προσέλκυση άλλου
πρόθυμου χρηματοδότη (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Ιράν, Βραζιλία, Βενεζουέλα,
Αρτέμης Σώρρας). Το μόνο που μπορεί να εγγυηθεί ο πρωθυπουργός όσον
αφορά τις καταθέσεις (και το οποίο είναι στη δική του αρμοδιότητα) είναι
η ονομαστική ισοτιμία των καταθέσεων με ενδεχόμενο νέο νόμισμα – η
υποτίμηση και η αγοραστική αξία δεν είναι υπό τον έλεγχό του. Όλες οι
άλλες εγγυήσεις είναι επιταγές χωρίς αντίκρυσμα.
12. Είναι λύση η χρεοκοπία του Ελληνικού Δημοσίου;
Προοπτική είναι – χωρίς αμφιβολία! Το ερώτημα είναι εάν η προοπτική είναι θετική ή απολύτως καταστροφική.
13. Τι γίνεται με το δημόσιο χρέος στην περίπτωση χρεοκοπίας του Δημοσίου;
Αν
θυμηθούμε πως το ελληνικό δημόσιο εξόφλησε μόλις τη δεκαετία του 1980
τα δάνεια της επανάστασης του 1821, ή πως το βρετανικό δημόσιο εξόφλησε
προ μηνών τα δάνεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, επαφίεται στην κρίση κάθε
πολίτη η εξαγγελόμενη διαγραφή (μέρους) του σημερινού δημόσιου χρέους
χωρίς η χώρα να συρθεί σε διαδικασία τύπου Λέσχης του Παρισιού ή χωρίς
να γίνει Αλβανία του Χότζα ή Β. Κορέα της δυναστείας των Κιμ. Αυτό που
αποκρύπτεται είναι το νέο χρέος που βγαίνει στην επιφάνεια με την κήρυξη
της χρεοκοπίας. Ο ELA, ύψους €89 δισ, γίνεται αυτομάτως δημόσιο χρέος.
Τα €36 δισ της ρευστότητας ΕΚΤ είναι άμεσα απαιτητά από τις τράπεζες. Τα
€99 δισ του ελλείμματος TARGET2 γίνονται δημόσιο χρέος. Οι εγγυήσεις
του δημοσίου, ύψους €15 δισ, καταπίπτουν κατά το ποσόν που δεν μπορούν
να καλύψουν οι δανειολήπτες – ΟΤΑ και εταιρίες του ευρύτερου δημοσίου,
χωρίς διαθέσιμα όμως τα οποία έχουν κατατεθεί στην ΤτΕ. Τα ομόλογα
διεθνούς δικαίου, περίπου €40 δισ, παραμένουν ως χρέος. Τα ομόλογα που
διακρατεί η ΕΚΤ, περίπου €30 δισ, εάν δεν διακανονισθούν με την Κεντρική
Ευρωτράπεζα, θα οδηγήσουν σε βέβαιη προσφυγή στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια.
Τα δάνεια του ΔΝΤ, περίπου €21 δισ. απλώς δεν διαγράφονται. Την επομένη
της κήρυξης της χρεοκοπίας, ακόμη και με ολική διαγραφή των δανείων της
Ευρωζώνης και άλλων, το δημόσιο χρέος θα είναι της τάξεως των €245 δισ, ή
135% του ΑΕΠ (αν υποθέσουμε πως το ΑΕΠ μπορεί να διατηρηθεί στα
σημερινά επίπεδα), με πάνω από €50 δισ σε διεθνή δικαστήρια – άρα
απόλυτη απομόνωση της χώρας – με απώλεια περιουσιακών στοιχείων τραπεζών
και κουρεμένες καταθέσεις. Σ’ αυτό πρέπει να προστεθεί το υπόλοιπο
χρέος στο οποίο θα καταλήξει ακόμη και μια φιλεύσπλαχνη Λέσχη του
Παρισιού. Το σενάριο Αλβανίας του Χότζα ή Β. Κορέας των Κιμ είναι το
μόνο εφικτό.
14. Είναι λύση η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα; Δραχμή ή μνά;
Είναι
λύση για την μετάβαση της Ελλάδας σε καθεστώς Αλβανίας του Χότζα ή Β.
Κορέας των Κιμ. Η υποτίμηση του νέου νομίσματος είναι περισσότερο από
βέβαιη. Δυστυχώς μόνον μέρος του ELA μετατρέπεται αυτομάτως στο νέο
εθνικό νόμισμα – όλο το υπόλοιπο χρέος παραμένει σε σκληρό πια
συνάλλαγμα. Την επομένη της μετάβασης στο εθνικό νόμισμα και με την
υπόθεση μιας ήπιας διατηρήσιμης υποτίμησης 30%, το δημόσιο χρέος θα
είναι τουλάχιστον 180% του (υποτιμημένου και με βεβαιότητα μη
διατηρήσιμου) ΑΕΠ. Άλλο δύο ολόκληρα ΑΕΠ σε σκληρό συνάλλαγμα θα είναι
στη δικαιοδοσία διεθνών δικαστηρίων ή διαδικασία τύπου Λέσχης του
Παρισιού. Απομόνωση από συμμάχους, αποκλεισμός από τις αγορές και
τρισχειρότερη κατάσταση από σήμερα.
15. Μήπως γλιτώσουν τα χρέη τους οι πολίτες;
Τα
χρέη προς τράπεζες είναι ιδιωτικές συμβάσεις ανάμεσα στις τράπεζες και
τους ιδιώτες. Στην πραγματικότητα είναι το βασικό περιουσιακό στοιχείο
των τραπεζών. Τα χρέη παραμένουν και, κατά πάσα πιθανότητα, το μέγιστο
μέρος τους θα μετατραπεί στο νέο νόμισμα. Η κατάσταση θα είναι γιορτή
για όσους φρόντισαν να έχουν κεφάλαια σε ασφαλή λιμάνια. Όλοι οι
υπόλοιποι θα εξακολουθούν να έχουν τις ίδιες ή βαρύτερες υποχρεώσεις.
Μια λαϊκιστική κυβέρνηση μπορεί να πάρει μέτρα διαγραφής χρεών, είτε
προς τράπεζες είτε προς το δημόσιο, πλην όμως θα πρόκειται για μια ακόμη
μετατροπή ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο. Οι ίδιοι πολίτες θα το πληρώνουν
ως φόρους επί δεκαετίες.
16. Κατά τα άλλα; Καλά;
Δεν
είπαμε τίποτε για την εφιαλτική κατάσταση της καθημερινής ζωής με το
80% της ενέργειας να είναι εισαγόμενη, με το 75% των τροφίμων να είναι
εισαγόμενα, των φαρμάκων, της κάλυψης υγείας. Ας μη κατηγορηθούμε για
τρομολαγνεία! Κατά τα άλλα, όλα καλά!
Γιώργος Προκοπάκης. Σύμβουλος επιχειρήσεων, πρώην καθηγητής στο Columbia University.
http://booksjournal.gr