Ενδιαφέρουσα επιστήμη η ανθρωπολογία. Για διάφορους λόγους. Μεταξύ άλλων, γιατί όπως λέει ο Φρόντε Στόραας, οι άξιοι υπηρέτες της, δεν εργάζονται έχοντας προκάτ ερωτηματολόγια. «Οι ερευνητές άλλων κλάδων, που εφαρμόζουν επιτόπια έρευνα για συλλογή πληροφοριών, έχουν ενίοτε ένα συγκεκριμένο θέμα που πρέπει να παρακολουθήσουν», εξηγεί ο νορβηγός σκηνοθέτης εθνογραφικών ντοκιμαντέρ και καθηγητής Οπτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Μπέργκεν. «Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι τα δικά τους ενδιαφέροντα και όχι των ανθρώπων που συναντούν εκεί, τα οποία κατευθύνουν τις κινήσεις τους, τις ερωτήσεις που θέτουν άρα και τις απαντήσεις που παίρνουν. Αντιθέτως, οι ανθρωπολόγοι πάνε σε ένα πεδίο έρευνας για να βρούνε ποιες είναι οι σωστές ερωτήσεις».
Ο νορβηγός βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Ελλάδα για το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου, που διεξάγεται από τις 20 ως τις 31 Ιανουαρίου στην Καλαμάτα, το Άργος, την Αμαλιάδα και τη Σκάλα Λακωνίας. Το Φεστιβάλ περιλαμβάνει ένα πανόραμα εβδομήντα δύο ελληνικών και ξένων ντοκιμαντέρ της τελευταίας πενταετίας, από δεκατέσσερις χώρες. Πολλά σεμινάρια επίσης, εργαστήρια και αφιερώματα, παρουσιάσεις και ημερίδες, καθώς και μια εκπαιδευτική ζώνη για μαθητές. Μεταξύ των καλεσμένων θα βρίσκεται ο εθνογράφος και σκηνοθέτης Μάρτιν Γκρούμπερ από τη Γερμανία, στα πλαίσια αφιερώματος στο εθνογραφικό ντοκιμαντέρ, αλλά και οι Μανόλο Σαρμιέντο από τον Ισημερινό και Ούγκο Μάτα από το Ελ Σαλβαδόρ, για το αφιέρωμα στο ιβηροαμερικάνικο ντοκιμαντέρ.
Την Κυριακή, 24 Ιανουαρίου, ο Στόραας θα παρουσιάσει μεταξύ άλλων την ταινία «The Copper Village» που σκηνοθέτησε το 2015 με τον Ντιπές Καρέλ και έχει σαν θέμα μιας παλιά τεχνική εξόρυξης και επεξεργασίας χαλκού που επιβιώνει στο Όκαρμποτ του Νεπάλ. Η διαδικασία κορυφώνεται σε ένα σημαντικό φεστιβάλ του μικρού χωριού και μαζί με ένα ιδιότυπο σύστημα καστών, επηρεάζει τις ζωές των κατοίκων. Η εμπειρία των γυρισμάτων ήταν πολύτιμη για τον σκηνοθέτη. Το μέρος του ήταν εντελώς άγνωστο, όπως άλλωστε και ό,τι είχε να κάνει με τη μεταλλευτική δραστηριότητά του. «Είναι ένα επάγγελμα που πεθαίνει» εξηγεί. «Παρόλα αυτά εντυπωσιάστηκα από τις μικρές λεπτομέρειες που οι ηλικιωμένοι προσέχουν σε κάθε στάδιο της δουλειάς τους αλλά και από το τελετουργικό που ακολουθούσαν στη διάρκειά της».
Όπως παραδέχεται ωστόσο, σε ένα μακρινό χωριό του Νεπάλ, μα και αλλού, δεν είναι τα πάντα προς καταγραφή. Ο λόγος είναι και ηθικός. Τέτοια εγχειρήματα χρειάζονται χρόνο και αμοιβαία εμπιστοσύνη –τόσο, που ο Στόραας, όταν αυτό απαιτείται, επιστρατεύει ερευνητές που έχουν ήδη γνωριστεί με τους ντόπιους στα μέρη που τον ενδιαφέρουν. Κάπου βέβαια μεταξύ εμπιστοσύνης και ανάγκης ολοκλήρωσης του εγχειρήματος, προκύπτει και το δίλημμα. «Όταν παρουσιάζεις αυτούς τους ανθρώπους στην ταινία σου, παρουσιάζεις πρόσωπα ανεξάρτητα και αναγνωρίσιμα», διευκρινίζει. «Υπάρχει ηθική ευθύνη. Η ανθρωπολογική έρευνα πεδίου, προϋποθέτει μακρόχρονη σχέση με τα άτομα. Φιλίες, ανάπτυξη ισχυρών δεσμών, ώστε να ξεχαστεί η κάμερα και ο χειριστής της να γίνει φίλος. Αυτό μπορεί να είναι πολύ καλό για μια ταινία, αλλά και ηθικά απαιτητικό».
Πράγματι ενδιαφέρουσα επιστήμη η ανθρωπολογία λοιπόν. Την Τρίτη, 26 Ιανουαρίου, στην Πανεπιστημιακή Σχολή Καλαμάτας και ώρα 14:00, ο Στόραας θα παρουσιάσει και άλλες πτυχές της, στο σεμινάριο «Οπτική ανθρωπολογία και πολιτιστική κληρονομιά». Ποια είναι επιγραμματικά η σημασία της στις σύγχρονες, όλο και πιο αστικοποιημένες κοινωνίες; «Η πολιτιστική κληρονομιά έχει να κάνει με την ταυτότητα» αποκρίνεται. Τα σημαντικά πολιτιστικά μνημεία μπορούν να καταστούν ανοιχτά στο κοινό, ενώ τα αρχαιολογικά ευρήματα ή τα καλλιτεχνήματα, να παρουσιαστούν σε ένα μουσείο. Ο άυλος πολιτισμός όμως, μεταμορφώνεται διαρκώς και ενίοτε εξαφανίζεται. Η κινηματογράφηση μιας τελετής, ίσως “παγώνει” έναν μόνο τρόπο πραγματοποίησής της –κάποιοι είναι αρνητικοί σε αυτό. Έστω κι έτσι πάντως, η καταγραφή κάθε είδους πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι ένας τρόπος διαφύλαξης και παρουσίασης της ιστορίας μας, “στις σύγχρονες, όλο και πιο αστικοποιημένες κοινωνίες”¨».
Δηλαδή μόνο το παρελθόν, μόνο αυτό που χάνεται ενδιαφέρει έναν σκηνοθέτη ανθρωπολογικών ντοκιμαντέρ; Όχι βέβαια. Ο Στόραας, θα μπορούσε υπό όρους να καταπιαστεί και με την οικονομική κρίση της χώρας που επισκέπτεται. Το θέμα είναι από ποια οπτική γωνία. «Είναι ένα θλιβερό, πολυεπίπεδο θέμα», απαντά για την κατάσταση στην Ελλάδα. «Σαν ανθρωπολόγο, θα με ενδιέφερε να μάθω πώς έχει επηρεάσει τον κόσμο –μεμονωμένα άτομα και οικογένειες. Θα είχε ενδιαφέρον ένα συγκριτικό πρότζεκτ, που να εξετάζει ένα νησί, τον βορρά ή μια πόλη της Πελοποννήσου. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ενδιαφέρονται για την είδηση, για το ασυνήθιστο. Εμένα με ενδιαφέρει η καθημερινή ζωή, αυτό που υπάρχει πίσω από τα σλόγκαν. Στα media έχουμε δει πολλές διαδηλώσεις κατά ή και υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν έχουμε δει όμως πολλά για το πώς οι άνθρωποι παλεύουν να επιβιώσουν στην κρίση».
Info
2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου
20-31 Ιανουαρίου 2016
Καλαμάτα, Αμφιθέατρο Εργατικού Κέντρου, «Θεόδωρος Αγγελόπουλος»
Άργος, Αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού, Μέγας Αλέξανδρος
Αμαλιάδα, Cine Cinema
Σκάλα Λακωνίας, Πνευματικό Κέντρο
Το φεστιβάλ διοργανώνεται από το Κέντρο Δημιουργικού Ντοκιμαντέρ Καλαμάτας, με την υποστήριξη του Δήμου Καλαμάτας, της Περιφέρειας Πελοποννήσου, της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, του Δήμου Άργους, της Νορβηγικής Πρεσβείας και του Νορβηγικού Ινστιτούτου Αθήνας, της ΚΕΑΔΗΜ και σε συνεργασία με το Goethe Institut, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας, της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και το Φεστιβάλ Αρχαιολογικού Ντοκιμαντέρ «Αγών».
Ή είσοδος είναι ελεύθερη
Λεπτομέρειες στο www.peloponnisosdocfestival.com/
πηγή