Η ΠΟΠ «ΕΛΙΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ» είναι ένα brand name διεθνώς αναγνωρισμένο και με
μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης. Έπεσε, όμως, θύμα της ίδιας κουλτούρας
που δεν άφησε να αναπτυχθούν τα ΠΟΠ-ΠΓΕ της Κονσερβολιάς. Τα παραπάνω αναφέρει, μεταξύ άλλων, σε συνέντευξή του στην «ΥΧ», ο πρόεδρος του Συλλόγου Υπέρ των Μεσσηνιακών Ελαιοκομικών Προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΣΥΜΕΠΟΠ), Θανάσης Μαυρούλης. Επιπλέον, εκφράζει τις απόψεις του Συλλόγου για τα λάθη που έχουν γίνει στους χειρισμούς προστασίας του εθνικού αυτού προϊόντος.
Κ. Μαυρούλη, η καλλιέργεια της ελιάς Καλαμών έχει διαδοθεί σε όλη την Ελλάδα. Οι εξαγωγές φέρουν σημαντικά ποσά συναλλάγματος στη χώρα μας. Ωστόσο, παραμένει ακανθώδες το θέμα της ονομασίας. Είναι δυνατό να μην μπορεί να βρεθεί μια λύση;
Πολλές ερωτήσεις για ένα πολύπλοκο θέμα, το οποίο το υπουργείο πίστεψε ότι θα μπορούσε να λύσει απλουστεύοντάς το με την κατάργηση του ΠΟΠ μέσω της ανοχής χρήσης ενός συνωνύμου της ποικιλίας. Προστασία που προβλέπεται από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και που μια υπουργική απόφαση δεν μπορεί να καταργήσει. Ίσως αυτό να αντιλήφθηκε ο υπουργός την τελευταία στιγμή και ανακάλεσε την απόφαση εισαγωγής στον κατάλογο ποικιλιών, μεταξύ των συνωνύμων της ποικιλίας Καλαμών, του συνώνυμου Καλαμάτα, προκειμένου να ελευθερώσει τη χρήση στις συσκευασίες του όρου Ποικιλία Καλαμάτα. Γι’ αυτό θα προτιμούσα, αν δεν έχετε αντίρρηση, να πιάσουμε τα θέματα ένα προς ένα.
Αρχίζοντας από πού;
Από την παραγωγή και τη διεθνή αγορά. Πρώτον: Όταν καταχωρήθηκε στην ΕΕ η ονομασία «ΕΛΙΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ», η καλλιέργεια και η εθνική παραγωγή της ποικιλίας Καλαμών δεν ήταν ούτε η μισή της σημερινής, ενώ η καλλιέργειά της ήταν ήδη εξαπλωμένη και εκτός ΕΕ, σε πολλές άλλες χώρες, σημαντικά στις: Τουρκία, Συρία, Αίγυπτο, Αυστραλία, Ν. Αφρική, και λιγότερο σε άλλες.
Τη διαδικασία εξάπλωσης της καλλιέργειας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και να θέλαμε, δεν μπορούμε και δεν είναι σωστό να την σταματήσουμε. Ευχόμαστε στην Ελλάδα να καλλιεργηθεί και στην κορφή του Ολύμπου! Κι όσο εξαπλώνεται η καλλιέργεια, τόσο περισσότερο θα είμαστε πλεονασματικοί. Παρόλα αυτά, δεν έχουμε ανεκμετάλλευτα αποθέματα. Τουναντίον, γίνονται και εισαγωγές από τις Τρίτες χώρες, οι οποίες συστηματικά, μέχρι σήμερα, δυστυχώς ελληνοποιήθηκαν. Κι εφέτος περισσότερο!
Δεύτερον: Η εκτός ΕΕ παραγωγή ελιάς Καλαμών είναι πολύ μεγαλύτερη από την ελληνική και τα επόμενα χρόνια θα αυξηθεί σημαντικά. Πολύ περισσότερο από την ελληνική. Και το επεξεργασμένο προϊόν εμπορεύεται με την ονομασία Καλαμάτα μόνο στις χώρες που δεν αναγνωρίζουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην ευρωπαϊκή αγορά, 500 εκατ. καταναλωτών δεν μπορούν να διακινηθούν ως ελιές Καλαμάτα, ενώ υπάρχουν χώρες στις οποίες θα μπορούσε να καταχωρηθεί η ονομασία Καλαμάτα και σαν σήμα, χωρίς κανείς να κουνάει δάχτυλο.
Δεν χρειάζεται να είμαστε οικονομολόγοι για να καταλάβουμε ότι η ανοχή της χρήσης της ονομασίας Καλαμάτα παγκοσμίως θα πλήξει αποκλειστικά και μόνο την ελληνική παραγωγή. Θα εξομοιώσει τις τριτοκοσμικές ελιές με τις ελληνικές όχι μόνο στις παγκόσμιες αλλά και στις ευρωπαϊκές και ελληνικές αγορές, ανοίγοντας τις πόρτες στις εισαγωγές με την ονομασία Καλαμάτα.
Αν ο στόχος είναι αυτός, τότε η εισαγωγή στον κατάλογο ποικιλιών του συνωνύμου Καλαμάτα, συνοδευόμενη από την ανοχή της χρήσης του στην ετικέτα του τελικού προϊόντος, αποτελούν πραγματικά τη λύση. Το πρόβλημα, λοιπόν, ανεξάρτητα από την τύχη της ΠΟΠ και τα αρνητικά αποτελέσματα επί της ελληνικής παραγωγής, είναι αν θα γίνει ανεκτή η χρήση της από το σύστημα παραγωγής.
Τι ακριβώς εννοείτε με αυτό;
Ότι το υπουργείο, αντί να αναζητά μια λύση στα πλαίσια του νόμου, με την ενέργεια αυτή θα έκανε τον Πόντιο Πιλάτο και θα άναβε την φωτιά του πολέμου μεταξύ φτωχών.
Αν η ανάλυσή σας αληθεύει, πώς εξηγείτε τη διαφορά απόψεων μεταξύ των Μεσσηνίων και των καλλιεργητών των άλλων περιοχών, όπου καλλιεργείται η ποικιλία, όπως της Αιτωλοακαρνανίας, της Φθιώτιδας και ας πούμε μέρους του υπουργείου;
Εδώ και 5 χρόνια, από την ίδρυση του Συλλόγου μας, του ΣΥΜΕΠΟΠ, σε όλες τις ευκαιρίες που μας δόθηκαν ζητάμε από το υπουργείο να ανοίξει έναν δημόσιο διάλογο γύρω από την μέχρι τώρα αξιοποίηση του θεσμού των συστημάτων ποιότητας (ΠΟΠ-ΠΓΕ).
Για να είμαστε ακόμη πιο σαφείς, ας σταθούμε λίγο στον τομέα της επιτραπέζιας ελιάς. Έχουν καταχωρηθεί στο ευρωπαϊκό μητρώο 10 ΠΟΠ και μια ΠΓΕ, σύνολο 11 ΠΟΠ-ΠΓΕ. Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, ύστερα από 20 χρόνια, περίπου 4 ΠΟΠ και 1 ΠΓΕ δεν έχουν παραγωγή. Για τις άλλες, μιλούν οι αριθμοί. Εκτός από τις Πράσινες Ελιές Χαλκιδικής, όπου πρόκειται για ΠΟΠ που απαιτεί ιδιαίτερη ανάλυση για την οποία μας λείπουν μια σειρά στοιχεία, δεδομένου ότι η ΠΟΠ αυτή είναι προϊόν ενός τρομερού συμβιβασμού της χώρα μας με στόχο την εκκένωση της ΠΟΠ εκ των έσω. Τα δε διαθέσιμα στοιχεία αναφέρονται στα μοναδικά δύο έτη παραγωγής της.
Τα στοιχεία αυτά τεκμηριώνουν πάνω απ’ όλα την αποτυχία ανάπτυξης των ΠΟΠ-ΠΓΕ στις περιοχές εκείνες της κεντρικής Ελλάδας που εν πολλοίς συμπίπτουν και με εκείνες της καλλιέργειας ελιάς Καλαμών. Η κουλτούρα αυτή, αφού δεν επέτρεψε την ανάπτυξη των ΠΟΠ της Κονσερβολιάς, ζητά να ολοκληρώσει το έργο, καταστρέφοντας και την ΠΟΠ ελιά Καλαμάτας.
Ναι, αλλά ούτε και η ΠΟΠ ελιά Καλαμάτας κατόρθωσε να απογειωθεί.
Είναι αλήθεια! Η ΠΟΠ ελιά Καλαμάτας όμως, ενώ είναι ένα brand name διεθνώς αναγνωρισμένο και με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, έπεσε θύμα της ίδιας κουλτούρας που δεν άφησε να αναπτυχθούν τα ΠΟΠ-ΠΓΕ της Κονσερβολιάς. Αλλά το κυριότερο, προσέκρουσε στην κωλυσιεργία του υπουργείου στην εξαετή προσπάθεια (κι ακόμη πριν) της Μεσσηνίας να τροποποιήσει τις προδιαγραφές και να καλύψει με την ΠΟΠ μεγάλο μέρος της εθνικής παραγωγής της ποικιλίας Καλαμών. Κι έτσι δημιουργήθηκε το πρόσχημα για την απόφαση εισαγωγής στον κατάλογο ποικιλιών του συνωνύμου Καλαμάτα ως πανάκεια, η οποία ευτυχώς ανακλήθηκε.
Δεν θα έλυνε, όμως, το πρόβλημα;
Όχι! Το υπουργείο είναι υποχρεωμένο να εφαρμόσει τον κανονισμό για να μην έλθει σε σύγκρουση με τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, επειδή ο καν. 1151/12 επιβάλει στα κράτη-μέλη να ελέγχουν και τα προϊόντα των άλλων χωρών που κυκλοφορούν στην επικράτειά τους.
Και μερικά κράτη-μέλη της ΕΕ αυτόνομα σταμάτησαν τη διακίνηση ελιάς Καλαμών με την ονομασία Καλαμάτα, όταν δεν είναι ΠΟΠ. Σε λίγο κινδυνεύει, να σταματήσει η διακίνηση και στα υπόλοιπα.
Ο κανονισμός είναι κατηγορηματικός. Δεν επιτρέπει τη χρήση της ονομασίας της ποικιλίας αν αυτή εκμεταλλεύεται το όνομα της προστατευόμενης ονομασίας για να παραπλανήσει τον καταναλωτή, ακόμη κι αν το όνομα της ποικιλίας χρησιμοποιείτο από τρίτους πριν την καταχώρηση της ΠΟΠ.
Σε χώρες όπου οι αρχές σταμάτησαν τη διακίνηση του παράνομου προϊόντος γιατί έφερε την ονομασία Καλαμάτα, όπως η Ιταλία, τα σούπερ μάρκετ διακινούν προϊόντα με την ονομασία Ελιές Καλαμών. Γιατί το Καλαμών δεν παραπλανάει τους Ιταλούς καταναλωτές.
Κι είναι αστείο να υποστηρίζεται ακόμη ότι η χρήση του Variety Kalamata δεν «εκμεταλλεύεται» την καταχωρημένη ονομασία «ΕΛΙΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ».
Τότε γιατί η Κύπρος και η Ιταλία έχουν εισάγει στον κατάλογο ποικιλιών τους το συνώνυμο Καλαμάτα;
Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη του συνωνύμου στον κατάλογο ποικιλιών. Το πρόβλημα είναι αν το συνώνυμο το κάνεις ονομασία του προϊόντος στην ετικέτα. Κι αν αυτό γίνει, τα κράτη-μέλη οφείλουν να εμποδίσουν την κυκλοφορία του προϊόντος. Εκτός αν εξαιρείται η Ελλάδα, λόγω παραβατικής συνήθειας.
Ύστερα, αν το κράτος μας έκανε σοβαρά την δουλειά του, θα έπρεπε να παρέμβει ώστε να μην γίνει κατάχρηση του συνωνύμου από τις χώρες αυτές, όπως κάνουν άλλα κράτη της ΕΕ.
Η τακτική που πρέπει να ακολουθήσουμε
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η έξοδος από αυτόν τον φαύλο κύκλο; Τι θα ζητούσατε από το υπουργείο;
Ο πρώτος στόχος μιας εθνικής αγροβιομηχανικής πολιτικής θα πρέπει να είναι αυτός που προσπαθεί να βάλει στο μπουκάλι ή σε οποιαδήποτε μορφή περιέκτη προϊόντα υψηλής ποιότητας που προορίζονται για τον καταναλωτή. Ο δεύτερος, μια σημαντική στροφή προς την αξιοποίηση των μυρίων μικρών επιχειρήσεων, στις πλάτες των οποίων ουσιαστικά έχει πέσει το περισσότερο βάρος των εξαγωγών. Στο λάδι, το μεγαλύτερο μέρος του εξαγόμενου συσκευασμένου ελαιόλαδου γίνεται από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ η αγελάδα της εσωτερικής αγοράς αρμέγεται από 2-3 μεγάλες επιχειρήσεις, με περιορισμένο ρόλο στις εξαγωγές.
Στις επιτραπέζιες ελιές, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, έχουμε το ίδιο φαινόμενο αντιμετώπισης των εξαγωγών από μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τα προϊόντα ΠΟΠ-ΠΓΕ μπορούν να συμβάλλουν στην διακίνηση του συσκευασμένου προϊόντος από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, γιατί αυτές είναι οργανικά δεμένες με την παραγωγή και σε καλύτερη θέση να σεβαστούν την παραδοσιακή ποιότητα. Αυτό, χωρίς να εξαντλείται η ανάγκη μιας εθνικής πολιτικής προώθησης των συσκευασμένων προϊόντων υψηλής ποιότητας από όλες τις επιχειρήσεις.
Η ντε φάκτο ή ντε γιούρε κατάργηση της ΠΟΠ «Ελιά Καλαμάτας», στην περίπτωσή μας, σημαίνει πτώση της ποιότητας των εξαγωγών του τελικού προϊόντος της ποικιλίας καλαμών και ουσιαστικά μείωση, με αργούς ρυθμούς, της χύμα εμπορίας, την ώρα που η ελεγχόμενη και διευρυμένη παρουσία της ΠΟΠ αυξάνει τον εσωτερικό ανταγωνισμό στην ποιότητα και δημιουργεί τις συνθήκες για την αύξηση των εξαγωγών συσκευασμένου προϊόντος.
Η προστασία και η αξιοποίηση του brand name «ELIA KALAMATAS» (που δεν πρέπει για κανένα λόγο να εγκαταλειφθεί διαλύοντάς το στην υφήλιο) ενισχυμένο με την ΠΟΠ θα μπορούσε να είναι η απάντηση.