Το τοπίο είναι ειδυλλιακό, εξαιτίας ενός σπάνιου γεωλογικού φαινομένου, παγκόσμιας εμβέλειας. Τα σπηλαιώματα της λίμνης φαίνεται να συνδέονται με το ηφαιστειακό τόξο που διατρέχει τα ελληνικά νησιά. Τα συνεχώς ανανεωνόμενα, υφάλμυρα νερά της, οι δαιδαλώδεις υποβρύχιες σήραγγες και η βλάστηση που τυλίγει τα βράχια δημιουργούν ένα μικρό, μαγικό σύμπαν. Η λίμνη, ενταγμένη στον Εθνικό κατάλογο NATURA 2000, αποτελεί Τόπο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους του υπουργείου Πολιτισμού και προστατευόμενο υγροβιότοπο της διεθνούς σύμβασης RAMSAR.
Όμως, εκτός από το ότι αποτελεί ένα φυσικό τοπίο εκπάγλου καλλονής και μια σπουδαία τουριστική ατραξιόν, η λίμνη της Βουλιαγμένης, γοητεύει, συναρπάζει και ιντριγκάρει καθώς «φιλοξενεί» τόσο κάποια καλά κρυμμένα μυστικά, όσο και κάποιες παγκόσμιες αποκλειστικότητες!
Στο σημερινό τεύχος του EThe Magazine του EleftherosTypos.gr, θα επιχειρήσουμε να… καταδυθούμε σε αυτές τις άγνωστες πτυχές της λίμνης, όσο καλύτερα μπορούμε!
Χαρακτηριστικά και διαστάσεις της λίμνης
Πρόκειται για υφάλμυρη λίμνη της οποίας η σύνδεση με την θάλασσα δεν έχουν ανακαλυφθεί ποτέ.
Το σχήμα της λίμνης είναι οβάλ και το μέγεθός της περίπου 550 μέτρα πλάτος και 1.825 μέτρα μήκος. Στον πυθμένα της (περίπου στα 48 μέτρα) ανοίγεται η είσοδος ενός πολυδαίδαλου υποβρύχιου σπηλαίου που εκτείνεται σε μήκος τουλάχιστον 3.123 μέτρων.
Η ονομασία και η ιστορία της
Το όνομά της σχετίζεται με τη δημιουργία της, αφού σύμφωνα με τους γεωλόγους, η λίμνη σχηματίστηκε όταν κατέρρευσε, «βούλιαξε» δηλαδή η οροφή ενός σπηλαίου. Η δημιουργία της τοποθετείται χρονικά πριν από περίπου 2.000 χρόνια.
Παρά το γεγονός ότι η ύπαρξη της λίμνης δεν αναφέρεται από κανέναν αρχαίο συγγραφέα, ούτε και από τον Παυσανία, ο οποίος περιέγραψε τη χερσόνησο της Βουλιαγμένης, έχουν εντοπιστεί ίχνη ανθρώπινης εγκατάστασης της πρωτοελλαδικής περιόδου. Γεγονός που σημαίνει πρακτικά ότι η περιοχή κατοικείται από την 3η χιλιετία π.Χ.
Σύμφωνα με τις καταγραφές του, η ονομασία της περιοχής ήταν «Ζωστήρ» (ζώνη). Σύμφωνα με τον μύθο, η Λητώ, η μητέρα του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος, όταν ήταν έγκυος, έτρεχε να γλιτώσει από την Ήρα, που την κυνηγούσε για να την τιμωρήσει επειδή πατέρας των παιδιών της ήταν ο Δίας. Κάποια στιγμή σταμάτησε στην περιοχή, νομίζοντας ότι είχε έρθει η ώρα να γεννήσει και γι΄ αυτό έβγαλε τη ζώνη της και την πέταξε.
Η περιοχή διατηρούσε για πολλά χρόνια το όνομα Ζωστήρ, μέχρι που αυτό αντικαταστάθηκε από το «Βουλιαγμένη».
Επιστημονικό ενδιαφέρον και ιδιότητες
Η πρώτη επίσημη περιγραφή της λίμνης έγινε το 1889 από τον χημικό Αναστάσιο Χρηστομάνο. Έκτοτε έχουν ερευνήσει τη λίμνη επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, γεωλόγοι, σπηλαιολόγοι και δύτες.
Σύμφωνα με τις έρευνες, το νερό της λίμνης έχει ιαματικές ιδιότητες και θεραπεύει ρευματικές, γυναικολογικές παθήσεις, ρευματοπάθειες και αθλητικές κακώσεις. Το ιαματικό νερό της αναβλύζει από πηγές βάθους 50 έως 100 μέτρων και διατηρεί σταθερή θερμοκρασία 21-29 βαθμούς Κελσίου όλο το χρόνο.
Η θερμοκρασία του είναι σχεδόν σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και κυμαίνεται από 22 έως 29 βαθμούς Κελσίου.
Οι σήραγγες
Στη Λίμνη της Βουλιαγμένης υπάρχουν 14 διαφορετικές υπόγειες σήραγγες. Μία από αυτές είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, έχει μήκος 800 μέτρα, πλάτος από 60 έως 150 μέτρα, ενώ το βάθος της είναι κατά μέσο όρο τα 80 μέτρα. Οι βυθισμένοι διάδρομοι έχουν συνολικό μήκος 4,3 χιλιόμετρα.
Σήμερα, τη χαρτογράφηση της λίμνης έχει αναλάβει η ομάδα δυτών Inner Space explorers Greece σε συνεργασία με την Reef Interactive.
H Ακρόπολη του θαλάσσιου περιβάλλοντος
Μνημείο της φύσης και ως προς τη σύνθεση της πανίδας της χαρακτηρίζεται η λίμνη της Βουλιαγμένης. Τόπος εξέλιξης ενός από τα κύρια ερευνητικά προγράμματα του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης την τελευταία 20ετία, το φυσικό περιβάλλον της λίμνης παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Ο καθηγητής Ζωολογίας του ΑΠΘ, κ. Χαρίτωνας Χυντήρογλου, που βούτηξε για πρώτη φορά στο βυθό της το 1985, εξηγεί ότι «η θερμοκρασία του νερού ως παράγοντας καθορίζει τη λειτουργία της ζωής της. Στη λίμνη ζει ένα είδος θαλάσσιας ανεμώνης με αξιόλογο πληθυσμό, το Paranemonia Vouliagmeniensis, μοναδικό στον κόσμο», ενώ οι έρευνες έδειξαν ότι αποτελεί σπίτι για τουλάχιστον τρία ακόμα νέα είδη: ένα είδος σπόγγου, ένα είδος μαλακίου κι ένα πολυχαίτου, τα οποία δεν είναι κοινά στη διεθνή βιβλιογραφία. «Η λίμνη της Βουλιαγμένης περιέχει μια βιοποικιλότητα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρέπει να προστατεύσουμε αυτά τα είδη, γιατί μέσα από το DNA τους μπορεί να προκύψουν χρήσιμα στοιχεία για τον άνθρωπο, π.χ. για την παρασκευή φαρμάκων».
Σύμφωνα με τις ίδιες μελέτες, δύο σημεία στο περιβάλλον της λίμνης εμφανίζουν μια διαταραχή εξαιτίας της ανθρωπογενούς πίεσης που δέχονται. «Τα μπαζώματα χωρίς σχεδιασμό πάνω στα φύκια που απλώνονται, η επέκταση της προβλήτας, η μεγάλη επισκεψιμότητα απειλούν με κατάρρευση το σύστημα. Αν το περιβάλλον αυτό δεν χαίρει ορθολογικής διαχείρισης, δεν θα παραμείνει εν ζωή περισσότερο από 15-20 χρόνια», τονίζει ο κ. Χυντήρογλου.
Το σπήλαιο
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους επιστήμονες παρουσιάζει το σπήλαιο που βρίσκεται στη λίμνη. Από το συνολικό μήκος του, έχουν εξερευνηθεί 3.123 μέτρα.
Λέγεται ότι την ύπαρξη του σπηλαίου είχαν εντοπίσει οι Γερμανοί, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της κατοχής είχαν επιχειρήσει την εξερεύνηση του, μέσω μιας επίλεκτης ομάδας. Από τις πρώτες μαγνητοσκοπημένες έρευνες είναι αυτή που έγινε τον Ιούνιο του 1978 από τον Αλέξη Παπαδόπουλο.
Ο θρύλος της νεράιδας
Ωστόσο, το ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι πως το σπήλαιο της λίμνης συνοδεύεται από ένα θρύλο! Οι πρώτες απόπειρες εξερεύνησης φαίνεται να ξεκίνησαν από τους Γερμανούς κατακτητές την δεκαετία του ’40. To 1988, ένας πασίγνωστος δύτης, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Σπηλαιοδυτών, ο Ελβετός Ζαν Ζακ Μπολάνζ, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα εξερεύνησης και χαρτογράφησης του σπηλαίου της Βουλιαγμένης, υπό την αιγίδα του σπηλαιολογικού τομέα του υπουργείου Πολιτισμού, με χρηματοδότηση του Δήμου Βουλιαγμένης.
Αφορμή για τις έρευνες στάθηκε ένα τραγικό ατύχημα, όταν δύο δύτες έχασαν τη ζωή τους. Πολλοί το απέδωσαν σε μύθους για νεράιδες και φαντάσματα της λίμνης. Η αλήθεια όμως ήταν τα ισχυρά ρεύματα εντός του σπηλαίου. Και προφανώς η ελλιπής γνώση για τη μορφολογία και γεωγραφία του. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί 8 αποστολές.
Στην τελευταία μάλιστα, ένας δύτης ανακάλυψε έναν τεράστιο σταλαγμίτη, ο οποίος αποτελεί τον μεγαλύτερο καρστικό σχηματισμό στον ελλαδικό χώρο. Βρίσκεται σε βάθος 105 μέτρων, περίπου 730 μέτρα μακριά από την είσοδο του σπηλαίου. Η επαναστατικότητα της ανακάλυψης οφείλεται στο γεγονός ότι οι σταλαγμίτες δεν δημιουργούνται κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Συνολικά έχουν χάσει τη ζωή τους στο σπήλαιο 8 δύτες. Κι ενώ ο μύθος της λίμνης λέει πως μια νεράιδα που ζει εκεί παγιδεύει στα νερά της τους νεαρούς άνδρες, οι βασικές αιτίες εγκλωβισμού των ερασιτεχνών δυτών ήταν η έλλειψη εξοικείωσης με το υποβρύχιο περιβάλλον των σπηλαιωμάτων και ο ανεπαρκής εξοπλισμός. Τα σπηλαιώματα όμως, ή η «νεράιδα» που ζει σε αυτά, είναι τρομερά πολύπλοκα ακόμα και για τους επαγγελματίες δύτες. Το σπήλαιο έκλεισε για το ευρύ κοινό, το 1995, για λόγους ασφαλείας.
Η θαλάσσια πανίδα
Στη λίμνη ζει και ένα μοναδικό είδος ψαριών, τα Garra Rufa ή Dr Fish, τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ανάρπαστα καθώς καθαρίζουν το δέρμα από τα νεκρά κύτταρα.
Επιπλέον, είναι μία από τις λίγες λίμνες στον κόσμο που ευδοκιμεί η θαλάσσια ανεμώνη, (Paranemonia vouliagmeniensis), τα μαλάκια «Abra ovata» και τα επίσης μαλάκια «Cerastoderma glaucum» που μοιάζουν με αχιβάδες.
eleftherostypos