Εμφανίστηκε η Xylella fastidiosa στην Ελλάδα;- Για πρωτοφανή καταστροφή μιλούν ελαιοπαραγωγοί
- Στις προσβεβλημένες περιοχές τίποτα πλέον δεν φυτρώνει !!!
-Χιλιάδες ξερά ελαιόδεντρα
Από το 2013, όταν η Ιταλία ανακοίνωσε μία νέα και μέχρι τότε άγνωστη ασθένεια, την Xylella fastidiosa, η ευρωπαϊκή ελαιοκομία ζει με αυτή την απειλή.
Το βακτήριο αποικίζει τα ξυλώδη αγγεία των φυτών και, κατά κανόνα, μεταδίδεται από έντομα που ανήκουν στις οικογένειες εντόμων Cicadellidae και Cercopidae και τρέφονται από τα ξυλώδη αγγεία των φυτών.
Το έντομο της οικογένειας Cercopidae με την επιστημονική ονομασία Philaenus spumarius που είναι ένα πολύ κοινό πολυφάγο έντομο και αφθονεί στα ελαιόδενδρα θεωρείται υπεύθυνος φορέας για την εξάπλωση του βακτηρίου στην Απουλία.
Τα συμπτώματα που συνδέονται με την παρουσία του Xylella fastidiosa σε φυτά ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό και μπορεί να προκαλέσουν την πλήρη νέκρωση των φυτών μέσα σε λίγα χρόνια, ανάλογα με το είδος του φυτού ξενιστή, τη σοβαρότητα της μόλυνσης και τις κλιματικές συνθήκες.
Ο καθηγητής Iατρικής και Φιλοσοφίας, Cosimo Moschettini, το 1789 έγραψε ένα βιβλίο στη Νάπολη, αφιερωμένο σε μια ασθένεια των ελαιοδέντρων του Οτράντο, την οποία ονομάζει «Brusca». Εκεί, στη σελίδα 15, αναφέρει με επιγραμματικό τρόπο ότι (σε ελεύθερη μετάφραση): «Η Brusca είναι αυτή η αρρώστια των ελιών μας, από την οποία νεκρώνονται και σύντομα ξεραίνονται οι πιο ζωηρές, πρασινωπές κόμες, μερικές φορές μαζί με τους πιο μαλακούς βλαστούς, αποσπώνται από αυτό και πέφτουν, αφήνοντας το δέντρο καμένο».
Με άλλα λόγια, η Brusca του 1789 μοιάζει αφάνταστα με την Xylella fastidiosa του 2013 και, μάλιστα, εκδηλώνεται στην ίδια σχεδόν περιοχή! Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα ερωτήματα.
Το πρώτο καμπανάκι: 2013
Τον Οκτώβριο του 2013, η Ιταλία ενημέρωσε επίσημα την Κομισιόν και τα άλλα κράτη-μέλη για την παρουσία της ασθένειας της Xylella fastidiosa στην επαρχία του Λέτσε (Περιφέρεια Απουλίας, Νότια Ιταλία), κυρίως σε ελιές, καθώς και σε αμυγδαλιές και πικροδάφνες.
Να σημειώσουμε ότι είναι η πρώτη φορά που η ασθένεια αυτή εμφανίζεται στο έδαφος της ΕΕ. Η Κομισιόν εκδίδει την Απόφαση 2014/87 (13/2/2014), με την οποία λαμβάνει ήπια μέτρα προστασίας, απαγορεύοντας την ανεξέλεγκτη μετακίνηση φυτών από το Λέτσε προς άλλες περιοχές.
Τα μέτρα σκληραίνουν: 2014-2016
Ανακαλύπτεται ότι η Xylella fastidiosa επεκτείνεται σε νέες περιοχές, προσβάλλοντας και άλλα είδη φυτών (καλλωπιστικά φυτά στην Κορσική, στη Γαλλία, σπάρτα στην Ισπανία και στην Ιταλία, ελιές στο Τάραντο και στο Μπρίντιζι). Ως απάντηση, η Κομισιόν κλιμακώνει με την Απόφαση 2015/789 και τις τροποποιήσεις της, με μια σειρά από μέτρα, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:
Αρχικά το Λέτσε αποτελεί «προσβεβλημένη ζώνη» που περιλαμβάνει όλα τα φυτά που έχουν προσβληθεί, είτε απλά παρουσιάζουν συμπτώματα, ακόμη και που ενδέχεται να έχουν προσβληθεί.
Γύρω από την προσβεβλημένη ζώνη καθορίζεται μια «ζώνη ασφαλείας» τουλάχιστον 10 χλμ. και γύρω από αυτήν μια «ζώνη επιτήρησης» τουλάχιστον 30 χλμ.
Διατάζει την αφαίρεση (κοπή και καταστροφή) όλων των φυτών που έχουν μολυνθεί.
Διευρύνει τον αρχικό κατάλογο των φυτών που είναι ευπαθή στη λοίμωξη, τα οποία φθάνουν τα 359 (!), δηλαδή σχεδόν οτιδήποτε φυτρώνει.
Υποχρεώνει τα φυτώρια να τηρούν κανόνες ιχνηλασιμότητας για το υλικό που διακινούν.
Η επέκταση στη Νότια Ιταλία οδήγησε σε νέα δεδομένα. Για την επαρχία Λέτσε διαπιστώνεται ότι η εξάλειψη της Xylella fastidiosa δεν είναι πλέον δυνατή, άρα θα πρέπει να ακολουθηθούν μέτρα περιορισμού της, με την εκρίζωση τουλάχιστον των αποδεδειγμένα προσβληθέντων δέντρων. Οι επαρχίες του Τάραντο και Μπρίντιζι χαρακτηρίζονται ως «ζώνες εξάλειψης», με την υποχρέωση να εκριζώνονται σε ακτίνα 100 μέτρων από τα προσβεβλημένα φυτά, ακόμη και τα φυτά-ξενιστές, ανεξαρτήτως της υγείας τους. Πρόκειται, δηλαδή, για τη δημιουργία μίας τεράστιας «νεκρής ζώνης», όπου (σχεδόν) τίποτα δεν πρέπει να φυτρώνει. Το περίεργο είναι ότι στο επίκεντρο (Λέτσε) τα μέτρα είναι πιο ήπια από τις γύρω περιοχές.
Τα περίεργα της φύσης
Ας σημειώσουμε προκαταβολικά ότι η υπόθεση αυτή (θα έπρεπε να) ενδιαφέρει άμεσα την Ελλάδα, και όχι μόνο, γιατί αν πράγματι υπάρχει Xylella fastidiosa, τότε η απειλή για τους ελληνικούς ελαιώνες είναι πολύ πιθανό να γίνει από υποθετική, πραγματική.
Είναι βέβαιο ότι το βακτήριο της Xylella fastidiosa ενδημούσε στην Αμερική και τα τέλη του 19ου αιώνα έπληξε σοβαρά τα αμπέλια της Καλιφόρνιας. Μέχρι όμως και τον Οκτώβριο του 2013, οπότε εντοπίστηκε στην Απουλία της Νότιας Ιταλίας, θεωρείται ότι δεν έχει περάσει ποτέ στο έδαφος της ΕΕ και για κανένα φυτό (βλ. παράρτημα της βασικής οδηγίας 2000/29). Έχουμε, λοιπόν, ένα άλμα περίπου 120 ετών, εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων, και μάλιστα από ένα έντομο που –υποτίθεται ότι– μεταδίδει τη μόλυνση/λοίμωξη σε ακτίνα 100 μέτρων, σύμφωνα τουλάχιστον με τους επιστήμονες και τους γραφειοκράτες της ΕΕ.
Εδώ έρχεται το ντοκουμέντο που σήμερα φέρνουμε στη δημοσιότητα που κάνει λόγο για μια ασθένεια, την Brusca, που έχει όμοια χαρακτηριστικά με την Xylella fastidiosa, η οποία καταγράφηκε πριν από 224 χρόνια, το 1789, πάλι στην ίδια περιοχή και για τα ίδια δέντρα, τους ελαιώνες της Νότιας Ιταλίας.
Να υπογραμμίσουμε ότι οι γνωμοδοτήσεις της EFSA όχι μόνο έχουν υποστεί τροποποιήσεις τα τελευταία δύο χρόνια, αλλά έρχονται και σε αντίθεση με άλλες επιστημονικές απόψεις που επικαλείται η ιταλική πλευρά. Υπάρχουν κρίσιμες «λεπτομέρειες», όπως π.χ. αν υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ του βακτηρίου της Xylella fastidiosa και των συμπτωμάτων ταχείας ξήρανσης των ελαιoδέντρων, αν και ποιο στέλεχος προκαλεί τη λοίμωξη, αν τα ξερά ελαιόδεντρα ξαναβλασταίνουν, ποια είναι τα γεωγραφικά όρια της δράσης των εντόμων-διαβιβαστών, ποια είναι τα ευάλωτα φυτά, αν το βακτήριο της Xylella fastidiosa αρκεί για να μολύνει τις ελιές και ποιοι και γιατί είναι οι άλλοι παράγοντες που θα πρέπει να συνδράμουν.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αν και κατέγραψε –έστω και έμμεσα– την ασάφεια, που περιβάλλει τα πραγματικά και επιστημονικά δεδομένα, τελικά αποφάσισε και βασιζόμενο στην «αρχή της προφύλαξης» (για να μην επεκταθεί η Xylella fastidiosa στο υπόλοιπο έδαφος της ΕΕ):
Φύλαγε τα ρούχα σου…
Δύο είναι, λοιπόν, οι κύριες απόψεις και εκδοχές:
Σύμφωνα με την πρώτη, η Xylella fastidiosa ήρθε από την Αμερική, με καθυστέρηση περίπου 120 χρόνων, με ξενιστές μάλλον κάποια καλλωπιστικά φυτά και πικροδάφνες. Άγνωστο για ποιους λόγους (και συμπτώσεις), εγκαταστάθηκε στο Λέτσε της Νότιας Ιταλίας, από όπου και επεκτείνεται, απειλώντας με ακόμη μεγαλύτερες ζημιές.
Σύμφωνα με τη δεύτερη, διαπιστώνουμε ότι αυτό που ονομάζουμε Xylella fastidiosa έχει τα ίδια συμπτώματα και, συνεπώς, πιθανολογούμε ότι πρόκειται για την ίδια ασθένεια που είχε καταγραφεί από το 1789 ως Brusca, η οποία είχε εμφανιστεί στην ίδια περιοχή της Νότιας Ιταλίας.
Άρα, δεν πρόκειται για ένα καινούργιο πρόβλημα, αλλά για ένα παλιό, που ξαναεμφανίστηκε σήμερα με πιθανή αιτία την ακαλλιεργησία των ελαιοδέντρων, μια και η καλλιέργεια (κλάδεμα, λίπανση, άρδευση, όργωμα) δεν επιτρέπει την εμφάνιση του βακτηρίου.
Για το ποια από τις παραπάνω δύο εκδοχές είναι η σωστή, σήμερα η επιστήμη της γεωπονικής αδυνατεί να δώσει μία ολοκληρωμένη και με βεβαιότητα απάντηση. Το ερώτημα δεν είναι ακαδημαϊκό, καθώς μπερδεύονται πολλά και ισχυρά συμφέροντα, στα οποία έχουν αναφερθεί πλήθος άρθρων, ακόμη και βιβλίων:
Πλήττεται η ελαιοκομία στην κατεξοχήν ελαιοπαραγωγική περιοχή της Ιταλίας. Το πλήγμα δεν είναι μόνο παραγωγικό και οικονομικό, αλλά και οικολογικό, πολιτιστικό και αγροτουριστικό, καθώς αφορά την ίδια εικόνα της Ιταλίας.
Ευνοούνται συμφέροντα όσων η δημιουργία αυτής της «νεκρής ζώνης» από την εκρίζωση ελιών και άλλων φυτών επιθυμούν την αλλαγή χρήσης της γης, είτε παραγωγών που θέλουν να «ξεφορτωθούν» αιωνόβια ελαιόδεντρα, είτε/και όσων σχεδιάζουν οικιστική επέκταση, ξενοδοχεία.
Έτσι, καταλήγουμε στο συμπέρασμα, φύλαγε και φρόντιζε τα ελαιόδεντρά σου να μη τα φάει η Xylella fastidiosa/ Brusca, ιδίως μάλιστα αν η ακαλλιεργησία αποτελεί βασική αιτία για την εμφάνιση και την επέκταση του βακτηρίου. Άλλωστε, ο καθηγητής Φιλοσοφίας και Ιατρικής και συγγραφέας του βιβλίου επικαλείται στο εξώφυλλό του τα σοφά λόγια του Βιργίλιου: «Ευτυχισμένος όποιος γνωρίζει τις αιτίες των πραγμάτων».
πηγή