Οι δολοφονίες του Σλοβάκου δημοσιογράφου Γιαν Κουτσιάκ και της Μαλτέζας δημοσιογράφου Ντάφνε Γκαρουάνα Γκαλιζία έφεραν ξανά στο προσκήνιο το θέμα της ελευθερίας του Τύπου και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδίως σε χώρες, όπου ακροδεξιά κόμματα έχουν ανέλθει στην εξουσία, πολλοί δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην άσκηση του επαγγέλματός τους.
Με αφορμή την έκθεση, η DW μίλησε για το θέμα αυτό, με δημοσιογράφους από την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Ιταλία και την Αυστρία.
Ουγγαρία: Εκεί όπου τα ΜΜΕ ελέγχονται από τον Όρμπαν
«Στην Ουγγαρία πολλές ειδήσεις προκύπτουν από μια πηγή, από τότε που η κυβέρνηση Όρμπαν κατάφερε να δημιουργήσει ένα δικό της μιντιακό όμιλο» αναφέρει ο δημοσιογράφος Μάρτον Γκεργκέλι από τη μεγαλύτερη εβδομαδιαία εφημερίδα της χώρας, την HVG. O όμιλος, στον οποίο αναφέρεται ο Γκεργκέλι, παράγει δημοσιογραφικό περιεχόμενο για τη δημόσια ραδιοτηλεόραση και έχει ρόλο επίσης κρατικού ειδησεογραφικού πρακτορείου.
O συγκεκριμένος όμιλος παρέχει δωρεάν το μεγαλύτερο μέρος του δημοσιογραφικού περιεχομένου, εκτοπίζοντας από τον ελεύθερο ανταγωνισμό τα ανεξάρτητα ιδιωτικά ΜΜΕ. Επίσης τα ιδιωτικά ΜΜΕ υποχρεούνται πλέον νομικά να παρουσιάζουν δημοσιογραφικό περιεχόμενο από τον συγκεκριμένο όμιλο.
Μια τέτοια εκπομπή που έχει διχάσει είναι τα «Μεταναστευτικά νέα», μια εκπομπή που προσφέρεται δωρεάν και η οποία, όπως εξηγεί ο Γκεργκέλι, εστιάζει στην αρνητική μόνο καταγραφή του προσφυγικού και μεταναστευτικού φαινομένου. «Είναι μια πραγματική μηχανή προπαγάνδας», αναφέρει ο Ούγγρος δημοσιογράφος, συμπληρώνοντας ότι η κυβέρνηση Όρμπαν προσπαθεί να ελέγξει όχι μόνο την ραδιοτηλεόραση αλλά και τον έντυπο Τύπο της χώρας.
Πολωνία: Δικαστικές έρευνες εναντίον δημοσιογράφων
Και στην Πολωνία η εθνο-συντηρητική κυβέρνηση του PiS που ανήλθε στην εξουσία το 2015, θέλησε αμέσως να ελέγξει τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, ενώ όπως αναφέρει ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Μπάρτος Βιλίνσκι από την εφημερίδα Gazeta Wyborcza της Βαρσοβίας, το PiS άσκησε μεγάλη πολιτική αλλά και οικονομική πίεση και στις πολωνικές εφημερίδες. «Σε προσωπικό επίπεδο δεν συνέβη κάτι κακό σε μένα τον ίδιο αλλά συνάδελφοι είχαν άσχημες εμπειρίες» αναφέρει ο Βιλίνσκι.
Πολλοί από τους συναδέλφους του οδηγήθηκαν μάλιστα στη δικαιοσύνη εξαιτίας δημοσιογραφικών άρθρων που ασκούσαν κριτική στις κυβερνητικές επιλογές. Από οικονομική άποψη πολλές πολωνικές εφημερίδες αντιμετωπίζουν τα τελευταία χρόνια πρόβλημα επιβίωσης λόγω διακοπής της διαφήμισης. «Λόγω της κριτικής που ασκούν πολλά μέσα δεν λαμβάνουν σχεδόν καθόλου μερίδιο στη διαφήμιση, είναι κάτι σαν ποινή» λέει χαρακτηριστικά ο Πολωνός δημοσιογράφος.
Ιταλία: Όχι στις συνεντεύξεις Tύπου, ναι στα tweets
Όμως δεν είναι μόνο τα πολωνικά και ουγγρικά ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ανεξάρτητης λειτουργίας, εξαιτίας της ανόδου στην εξουσία κομμάτων της λαϊκιστικής δεξιάς. Και στην Ιταλία τους τελευταίους μήνες, η κατάσταση στα ιταλικά ΜΜΕ έχει επιδεινωθεί, όπως επισημαίνει η Αναλίζα Καμίλι, η οποία εργάζεται στην εφημερίδα Internationale της Ρώμης.
Η ίδια αναφέρει ότι από τότε που ανήλθε στην εξουσία η συγκυβέρνηση Λέγκας του Βορρά και Κινήματος των Πέντε Αστέρων, οι δημοσιογράφοι έχουν στοχοποιηθεί ως εχθροί των πολιτικών, ενώ συχνά χαρακτηρίζονται ψεύτες. Επίσης ορισμένα μέλη της κυβέρνησης αποφεύγουν συστηματικά τους δημοσιογράφους, ενώ πλέον αντί για συνεντεύξεις Τύπου, όπου γίνονται ερωτήσεις, επιλέγουν την οδό των tweet και των post στο Facebook.
Αυστρία: Η επέλαση των δεξιών social media
Σύμφωνα με τη λίστα των «Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα» για την κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου σε όλον τον κόσμο, η Αυστρία παραδοσιακά βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις. Όμως ακόμη και εκεί υπάρχουν προβλήματα, ιδίως από τότε που έχει ανέλθει στην εξουσία η κυβέρνηση συνασπισμού του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (ÖVP) με το εθνολαϊκιστικό Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) πριν από ένα χρόνο.
Όπως σημειώνει η δημοσιογράφος Νίνα Χοράτσεκ από τη βιεννέζικη εφημερίδα Falter, η αυστριακή κυβέρνηση προσπαθεί να ασκήσει πιέσεις στα δημόσια ΜΜΕ, ενώ συχνές είναι οι επιθέσεις «δυσφήμισης» δημοσιογράφων. Η ίδια αναφέρει επίσης ότι ήδη εδώ και δέκα χρόνια το FPÖ προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή του χρησιμοποιώντας κυρίως ΜΜΕ.
Από την άλλη πλευρά, ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρείται είναι η αύξηση των ιστοσελίδων που πρόσκεινται σε πολιτικούς του FPÖ και υποστηρίζουν τα συμφέροντα του κόμματος. Μάλιστα τις «επιτυχημένες» αυτές πρακτικές του FPÖ φαίνεται να αντιγράφει ως παράδειγμα επιτυχίας και το γερμανικό AfD.