Εργαλείο
δασοπυρόσβεσης μπορεί να γίνει η ίδια η φωτιά μέσω της μεθόδου του
αντιπυρός, η οποία στηρίζεται στη χρήση φωτιάς που ανάβουν οι
δασοπυροσβέστες στον δρόμο μια επερχόμενης πυρκαγιάς, με στόχο να
ανακόψουν την εξάπλωσή της.
Στο αντιπύρ και τη χρήση του στην Ελλάδα αναφέρθηκε στο 19ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο ο Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος, ερευνητής στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό "ΔΗΜΗΤΡΑ" του Ινστιτούτου Μεσογειακών & Δασικών Οικοσυστημάτων, με βάση εργασία που εκπόνησε, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου με τίτλο “ PREVention Action Increases Large fire response preparedness” (PREVAIL), μαζί με τον Μιλτιάδη Αθανασίου από το Wildfire Management Consulting and Training, τους Γιώργο Καζάκη και Dany Ghosn από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων και τον Κωνσταντίνο Καούκη από το Ινστιτούτο Μεσογειακών & Δασικών Οικοσυστημάτων.
Οπως εξηγεί ο κ.Ξανθόπουλος, “ το αντιπύρ είναι μια μέθοδος καταστολής των δασικών πυρκαγιών και στη σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται από πυρκαγιές όλο και μεγαλύτερης έντασης, οι οποίες είναι αδύνατο να αντιμετωπισθούν με άμεση προσβολή του μετώπου, το αντιπύρ αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις ένα σημαντικό εργαλείο δασοπυρόσβεσης που όμως στη χώρα μας δεν μπορεί επισήμως να χρησιμοποιηθεί”.
“ Οι δασοπυροσβέστες συνήθως ανάβουν την φωτιά κατά μήκος γραμμικού στοιχείου γυμνού από καύσιμη ύλη, όπως δρόμος, αντιπυρική ζώνη, κλπ., προς την πλευρά από την οποία πλησιάζει το επερχόμενο μέτωπο. Στόχος είναι να καεί η βλάστηση που πρόκειται να βρεθεί στον δρόμο της πυρκαγιάς με φωτιά μικρής σχετικά έντασης και ελεγχόμενης συμπεριφοράς, ώστε όταν φθάσει η πυρκαγιά να μην έχει τι να κάψει και έτσι να σταματήσει” αναφέρει στην εργασία ο κ.Ξανθόπουλος.
Το αντιπύρ δεν αντιμετωπίζει την πυρκαγιά ενεργώντας απευθείας πάνω στις φλόγες με ρίψη νερού, χώματος, κλπ. αλλά οι ενέργειες γίνονται σε κάποια απόσταση. Για την επιτυχή εφαρμογή του απαιτείται καλή γνώση και σημαντική εμπειρία, καθώς πρέπει να επιλεγεί ο κατάλληλος χώρος που θα αυξήσει την πιθανότητα επιτυχίας και την ασφάλεια των δασοπυροσβεστών, ο κατάλληλος χρόνος για την έναρξη και την ολοκλήρωσή του, αλλά και η κατάλληλη μέθοδος έναυσης της φωτιάς και ελέγχου της.
Αντιπύρ κατά μεγα- πυρκαγιών
Σύμφωνα με τον κ.Ξανθόπουλο, επειδή τα σύγχρονα μέσα κατάσβεσης δεν επαρκούν να αντιμετωπίσουν τις κολοσσιαίες φλόγες, τον ταχύτατο ρυθμό εξάπλωσης και τις ξαφνικές αλλαγές συμπεριφοράς των ακραίας έντασης πυρκαγιών, που συχνά αναφέρονται και με τον όρο μέγα-πυρκαγιές, το αντιπύρ αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο στην «εργαλειοθήκη» των δασοπυροσβεστών και μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να δώσει λύσεις στην αντιμετώπιση πολύ δύσκολων πυρκαγιών. Ωστόσο, όπως ξεκαθαρίζει ο ερευνητής, στη χώρα μας, το αντιπύρ δεν έχει επισήμως υιοθετηθεί από την Ελληνική νομοθεσία και, αν και χρησιμοποιείται κατά περίπτωση, δεν αποτελεί ένα από τα εργαλεία που μπορεί νόμιμα και ξεκάθαρα να χρησιμοποιήσει ο Έλληνας δασοπυροσβέστης.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση της έρευνας, το αντιπύρ είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στο παρελθόν στην Ελλάδα σε μια εποχή που η διαθεσιμότητα ύδατος για δασοπυρόσβεση αποτελούσε την εξαίρεση και όχι τον κανόνα.
“ Υπήρχαν στελέχη των δασικών υπηρεσιών που είχαν σημαντική εμπειρία στη χρήση της τεχνικής, αλλά και δασεργάτες και άλλοι χωρικοί είχαν ευχέρεια στη χρήση του. Η μελέτη της βιβλιογραφίας αποδεικνύει ότι η μέθοδος ήταν σαφώς αποδεκτή καθώς παρουσιάζεται τόσο σε ακαδημαϊκές εκδόσεις όσο και σε εγχειρίδια κρατικών φορέων όπως η Δασική Υπηρεσία και το Πυροσβεστικό Σώμα. Αναδεικνύει όμως και τον βαθμό εξοικείωσης των συγγραφέων με το αντιπύρ και τη χρήση του. Είναι πιθανό ότι αυτός ο βαθμός αντανακλάται στην έκταση και τη λεπτομέρεια της περιγραφής, στην έμφαση του πόσο δύσκολη και επικίνδυνη είναι η εφαρμογή του αντιπυρός, ακόμη και στις ανακρίβειες που πολλές φορές εμπεριέχονται στις οδηγίες” αναφέρεται σχετικά στη μελέτη.
“ Συμπερασματικά”, καταλήγουν οι ερευνητές, “ είναι απαραίτητο το αντιπύρ να ξαναγίνει ένα εργαλείο στη διάθεση των δασοπυροσβεστών για να χρησιμοποιείται όποτε η χρήση του προσφέρει πλεονεκτήματα ή δίνει λύσεις σε καταστάσεις όπου οι άλλες επιλογές είναι πολύ περιορισμένες”.
Η κατάλληλη αλλαγή του νομικού πλαισίου αποτελεί προφανή και επείγουσα προϋπόθεση για την επανεισαγωγή της μεθόδου, αλλά κυρίαρχη ανάγκη αποτελεί η εκπαίδευση, η απόκτηση εξοπλισμού και η σωστή οργάνωση. Η σωστή εφαρμογή του αντιπυρός, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από τεκμηρίωση στον βαθμό που είναι δυνατό (σχέδιο, δυνάμεις, συνθήκες πυρκαγιάς, αλληλουχία δράσεων και παρατηρήσεις, αποτυπωμένα σε σημειώσεις και φωτογραφίες κατά τη διάρκεια της δράσης ή αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της), έπειτα από εκ των υστέρων ανάλυση, μπορεί σε εύλογο χρόνο να οδηγήσει σε συσσώρευση και διάχυση εμπειρίας, διόρθωση αδυναμιών και επίλυση προβλημάτων, ώστε το εργαλείο αυτό να βρει τον σωστό τρόπο εφαρμογής στη χώρα μας.
Στο αντιπύρ και τη χρήση του στην Ελλάδα αναφέρθηκε στο 19ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο ο Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος, ερευνητής στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό "ΔΗΜΗΤΡΑ" του Ινστιτούτου Μεσογειακών & Δασικών Οικοσυστημάτων, με βάση εργασία που εκπόνησε, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου με τίτλο “ PREVention Action Increases Large fire response preparedness” (PREVAIL), μαζί με τον Μιλτιάδη Αθανασίου από το Wildfire Management Consulting and Training, τους Γιώργο Καζάκη και Dany Ghosn από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων και τον Κωνσταντίνο Καούκη από το Ινστιτούτο Μεσογειακών & Δασικών Οικοσυστημάτων.
Οπως εξηγεί ο κ.Ξανθόπουλος, “ το αντιπύρ είναι μια μέθοδος καταστολής των δασικών πυρκαγιών και στη σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται από πυρκαγιές όλο και μεγαλύτερης έντασης, οι οποίες είναι αδύνατο να αντιμετωπισθούν με άμεση προσβολή του μετώπου, το αντιπύρ αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις ένα σημαντικό εργαλείο δασοπυρόσβεσης που όμως στη χώρα μας δεν μπορεί επισήμως να χρησιμοποιηθεί”.
“ Οι δασοπυροσβέστες συνήθως ανάβουν την φωτιά κατά μήκος γραμμικού στοιχείου γυμνού από καύσιμη ύλη, όπως δρόμος, αντιπυρική ζώνη, κλπ., προς την πλευρά από την οποία πλησιάζει το επερχόμενο μέτωπο. Στόχος είναι να καεί η βλάστηση που πρόκειται να βρεθεί στον δρόμο της πυρκαγιάς με φωτιά μικρής σχετικά έντασης και ελεγχόμενης συμπεριφοράς, ώστε όταν φθάσει η πυρκαγιά να μην έχει τι να κάψει και έτσι να σταματήσει” αναφέρει στην εργασία ο κ.Ξανθόπουλος.
Το αντιπύρ δεν αντιμετωπίζει την πυρκαγιά ενεργώντας απευθείας πάνω στις φλόγες με ρίψη νερού, χώματος, κλπ. αλλά οι ενέργειες γίνονται σε κάποια απόσταση. Για την επιτυχή εφαρμογή του απαιτείται καλή γνώση και σημαντική εμπειρία, καθώς πρέπει να επιλεγεί ο κατάλληλος χώρος που θα αυξήσει την πιθανότητα επιτυχίας και την ασφάλεια των δασοπυροσβεστών, ο κατάλληλος χρόνος για την έναρξη και την ολοκλήρωσή του, αλλά και η κατάλληλη μέθοδος έναυσης της φωτιάς και ελέγχου της.
Αντιπύρ κατά μεγα- πυρκαγιών
Σύμφωνα με τον κ.Ξανθόπουλο, επειδή τα σύγχρονα μέσα κατάσβεσης δεν επαρκούν να αντιμετωπίσουν τις κολοσσιαίες φλόγες, τον ταχύτατο ρυθμό εξάπλωσης και τις ξαφνικές αλλαγές συμπεριφοράς των ακραίας έντασης πυρκαγιών, που συχνά αναφέρονται και με τον όρο μέγα-πυρκαγιές, το αντιπύρ αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο στην «εργαλειοθήκη» των δασοπυροσβεστών και μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να δώσει λύσεις στην αντιμετώπιση πολύ δύσκολων πυρκαγιών. Ωστόσο, όπως ξεκαθαρίζει ο ερευνητής, στη χώρα μας, το αντιπύρ δεν έχει επισήμως υιοθετηθεί από την Ελληνική νομοθεσία και, αν και χρησιμοποιείται κατά περίπτωση, δεν αποτελεί ένα από τα εργαλεία που μπορεί νόμιμα και ξεκάθαρα να χρησιμοποιήσει ο Έλληνας δασοπυροσβέστης.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση της έρευνας, το αντιπύρ είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στο παρελθόν στην Ελλάδα σε μια εποχή που η διαθεσιμότητα ύδατος για δασοπυρόσβεση αποτελούσε την εξαίρεση και όχι τον κανόνα.
“ Υπήρχαν στελέχη των δασικών υπηρεσιών που είχαν σημαντική εμπειρία στη χρήση της τεχνικής, αλλά και δασεργάτες και άλλοι χωρικοί είχαν ευχέρεια στη χρήση του. Η μελέτη της βιβλιογραφίας αποδεικνύει ότι η μέθοδος ήταν σαφώς αποδεκτή καθώς παρουσιάζεται τόσο σε ακαδημαϊκές εκδόσεις όσο και σε εγχειρίδια κρατικών φορέων όπως η Δασική Υπηρεσία και το Πυροσβεστικό Σώμα. Αναδεικνύει όμως και τον βαθμό εξοικείωσης των συγγραφέων με το αντιπύρ και τη χρήση του. Είναι πιθανό ότι αυτός ο βαθμός αντανακλάται στην έκταση και τη λεπτομέρεια της περιγραφής, στην έμφαση του πόσο δύσκολη και επικίνδυνη είναι η εφαρμογή του αντιπυρός, ακόμη και στις ανακρίβειες που πολλές φορές εμπεριέχονται στις οδηγίες” αναφέρεται σχετικά στη μελέτη.
“ Συμπερασματικά”, καταλήγουν οι ερευνητές, “ είναι απαραίτητο το αντιπύρ να ξαναγίνει ένα εργαλείο στη διάθεση των δασοπυροσβεστών για να χρησιμοποιείται όποτε η χρήση του προσφέρει πλεονεκτήματα ή δίνει λύσεις σε καταστάσεις όπου οι άλλες επιλογές είναι πολύ περιορισμένες”.
Η κατάλληλη αλλαγή του νομικού πλαισίου αποτελεί προφανή και επείγουσα προϋπόθεση για την επανεισαγωγή της μεθόδου, αλλά κυρίαρχη ανάγκη αποτελεί η εκπαίδευση, η απόκτηση εξοπλισμού και η σωστή οργάνωση. Η σωστή εφαρμογή του αντιπυρός, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από τεκμηρίωση στον βαθμό που είναι δυνατό (σχέδιο, δυνάμεις, συνθήκες πυρκαγιάς, αλληλουχία δράσεων και παρατηρήσεις, αποτυπωμένα σε σημειώσεις και φωτογραφίες κατά τη διάρκεια της δράσης ή αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της), έπειτα από εκ των υστέρων ανάλυση, μπορεί σε εύλογο χρόνο να οδηγήσει σε συσσώρευση και διάχυση εμπειρίας, διόρθωση αδυναμιών και επίλυση προβλημάτων, ώστε το εργαλείο αυτό να βρει τον σωστό τρόπο εφαρμογής στη χώρα μας.