Ως πανδημία ορίζεται η επιδημία μιας νόσου που έχει εξαπλωθεί σε μια ευρεία περιοχή ή και παγκοσμίως.
Πανδημίες έχουν προκαλέσει στο παρελθόν η ευλογιά και η φυματίωση. Μία από τις πιο καταστροφικές πανδημίες ήταν ο «Μαύρος Θάνατος», ο οποίος σκότωσε κατ 'εκτίμηση 75-200 εκατομμύρια ανθρώπους τον 14ο αιώνα.
Στο πρόσφατο παρελθόν πανδημίες έχουν χαρακτηριστεί η Ισπανική Γρίπη το 1918, το AIDS/HIV, ο ιός της γρίπης Η1Ν1 το 2009 και τώρα ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2.
Τι σημαίνει η κήρυξη πανδημίας
Μεταξύ των πρώτων μέτρων που συνεπάγεται η κήρυξη «πανδημίας» είναι ο περιορισμός ή και η απαγόρευση των μετακινήσεων, αλλά και κήρυξη καραντίνας σε ολόκληρων περιοχών ή και ολόκληρων χωρών.
Σύμφωνα με το σύστημα ετοιμότητας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) υπάρχει μια κλιμακωτή διαβάθμιση κάθε επιδημικής νόσου προκειμένου να φτάσει να χαρακτηριστεί πανδημία.
Οι φάσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
Φάση 1: Ο ιός υπάρχει μόνο στα ζώα χωρίς να προκαλεί λοίμωξη στους ανθρώπους
Φάση 2: Ένας ζωικός ιός έχει προκαλέσει λοίμωξη σε άνθρωπο
Φάση 3: Σποραδικά κρούσματα ή τοπικά εντοπισμένες περιπτώσεις κρουσμάτων σε ανθρώπους και μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο αλλά χωρίς να απειλείται το κοινωνικό σύνολο
Φάση 4: Ο κίνδυνος πανδημίας είναι μεγάλος αλλά όχι βέβαιος
Φάση 5: Εξάπλωση της επιδημικής νόσου μεταξύ ανθρώπων σε περισσότερες από μία χώρες του ΠΟΥ
Φάση 6: Οι επιδημικές εκδηλώσεις σε επίπεδο κοινότητας βρίσκονται σε τουλάχιστον μία ακόμη χώρα σε διαφορετική περιοχή του ΠΟΥ από τη φάση 5.Η παγκόσμια πανδημία είναι πλέον γεγονός.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η κήρυξη πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) δεν έχει την έννοια της υποχρεωτικότητας ως προς την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων. Άρα κάθε χώρα μπορεί να εφαρμόσει τη δική της δέσμη μέτρων για τον περιορισμό της επιδημικής νόσου αλλά και σε συνάρτηση αυτών που αποφασίζονται σε πανευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα ωστόσο με το σχέδιο ετοιμότητας του ΠΟΥ, οι εθνικές κυβερνήσεις των χωρών σε περίπτωση πανδημίας πρέπει «λάβουν μέτρα για την πλήρη ενεργοποίηση του συστήματος υγείας (υποδομών και προσωπικού) σε εθνικό και τοπικό επίπεδο», επίσης αν χρειαστεί να μπορούν να παρέχουν στους πολίτες ατομικά μέτρα προστασίας (γάντια, μάσκες, αντισηπτικά κ.λπ.) αλλά και να μοιράσουν αντι-ιϊκά και άλλα ιατρικά εφόδια, όπως προβλέπει το εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης.
Η κήρυξη πανδημίας αποφασίζεται επίσης και για να κινητοποιήσει έθνη και κράτη, όταν διαπιστώνεται αδράνεια, ώστε να ληφθούν άμεσα μέτρα διαχείρισης της επιδημικής νόσου.
Η κήρυξη πανδημίας στην περίπτωση του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2 δεν σημαίνει ότι οι χώρες πρέπει να κάνουν κάτι διαφορετικό απ' ότι ήδη κάνουν για την προστασία της δημόσιας υγείας.
Σε κάθε περίπτωση οι κρατικοί μηχανισμοί να είναι σε πλήρη δραστηριοποίηση και να αναβαθμίσουν την ετοιμότητα των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών και να εντατικοποιήσουν την πληροφόρηση των πολιτών για τους κινδύνους που απορρέουν από την επιδημική νόσο και την εφαρμογή των τρόπων προστασίας.
Τέλος, να εντοπίζουν, να θέτουν σε καραντίνα, να ελέγχουν και να χορηγούν θεραπεία σε κάθε ασθενή, κάνοντας παράλληλα εκτεταμένη ιχνηλάτηση των επαφών του πάσχοντα προς αναχαίτιση της διασποράς του λοιμογόνου παράγοντα στην κοινότητα