Διαστάσεις σοβαρής επιδημίας παίρνει τα τελευταία τρία χρόνια, η
συνεχής αύξηση των κρουσμάτων HIV/AIDS στην Ελλάδα.
Η μεγάλη αυτή αύξηση
αφορά κυρίως τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Είναι χαρακτηριστικό
ότι ενώ τα έτη 2008-2010 ο αριθμός των περιστατικών στους χρηστών ήταν
ετησίως μεταξύ 10 -14, το 2011 δηλώθηκαν 206 και έως τον Οκτώβριο του
2012, 487. Παρατηρείται, δηλαδή, αύξηση 15 και 35 φορές για τα έτη 2011
και 2012 αντίστοιχα, η μεγαλύτερη σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το σύνολο των περιστατικών με HIV/AIDS που καταγράφηκε τους 10 πρώτους μήνες του 2012 ήταν 1.049. Εκτός από τους 487 χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών, 256 ήταν άνδρες, που είχαν σεξουαλικές επαφές με άνδρες και 108 ανέφεραν ετεροφυλόφιλες σεξουαλικές επαφές. Για τους υπόλοιπους 198 δεν προσδιορίσθηκε η κατηγορία μετάδοσης.
Η επιδημία μεταξύ των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών περιορίζεται, προς το παρόν, στην περιοχή της Αθήνας, όπου εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 3.000 άτομα, που χρησιμοποιούν σύριγγες.
Η ανάλυση των αιτίων της επιδημίας έχει αναδείξει ως κυρίαρχο παράγοντα
την οικονομική κρίση. Μετά το 2008 οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών
αντιμετωπίζουν συνθήκες πρωτοφανούς ένδειας με αποτέλεσμα να
χρησιμοποιούν νοθευμένες ή καινοφανείς ναρκωτικές ουσίες, με συνέπεια τη
μεγάλη αύξηση της ενδοφλέβιας χρήσης και τη χρήση μολυσμένων βελονών
και συρίγγων.
Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα του προγράμματος «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» βάσει του οποίου εξετάσθηκαν τον περασμένο Αύγουστο, Σεπτέμβριο και Οκτώβριο 1.400 χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, 54% κάνουν ενδοφλέβια χρήση με συχνότητα τουλάχιστον μια φορά την ημέρα, 30% όχι καθημερινά, αλλά περισσότερο από μια φορά τον μήνα και 16% μια φορά τον μήνα ή λιγότερο. Το τελευταίο χρόνο, 11% εξ αυτών χρησιμοποίησαν σύριγγα που κάποιος άλλος είχε χρησιμοποιήσει για ενδοφλέβια χρήση τουλάχιστον τις μισές φορές, 29% σπάνια και 60% ποτέ.
Θετικοί στον ιό του AIDS ήταν 19% του συνόλου των Ελλήνων χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών και 24% των μεταναστών χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών.
Τα χαρακτηριστικά των ατόμων με αυξημένο κίνδυνο να μολυνθούν από HIV/AIDS ήταν:
* άτομα που χρησιμοποιούν ήδη χρησιμοποιημένους από άλλους σύριγγες για ενδοφλέβια χρήση (27% αυτών που ανέφεραν κοινή χρήση τον τελευταίο χρόνο ήταν οροθετικοί σε σχέση με 18% αυτών που δεν ανέφεραν κοινή χρήση),
* άτομα με αυξημένη συχνότητα ενδοφλέβιας χρήσης (29% αυτών που έκαναν ενδοφλέβια χρήση περισσότερο από μία φορά την ημέρα ήταν οροθετικοί έναντι 13% όσων έκαναν μία φορά την ημέρα ή λιγότερο),
* γυναίκες που έκαναν σεξ με αντάλλαγμα χρήματα/ναρκωτικά (32% αυτών που ανέφεραν σεξ με αντάλλαγμα ήταν οροθετικές σε σχέση με το 17% των γυναικών που δεν ανέφεραν),
* άτομα με ιστορικό φυλάκισης (27% των ατόμων με ιστορικό φυλάκισης ήταν οροθετικοί σε σχέση με το 19% που δεν είχαν μπει ποτέ στη φυλακή) και άστεγοι (33% αυτών που υπήρξαν άστεγοι στον τελευταίο χρόνο και 16% αυτών που δεν ήταν άστεγοι).
Οι ζοφερές διαπιστώσεις επισημάνηκαν κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, στην οποία συμμετείχαν ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης & Ελέγχου Νόσων (ECDC) dr. Marc Sprenger, ο καθηγητής Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής και διευθυντής του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας & Ιατρικής Στατιστικής Πανεπιστημίου Αθηνών Άγγελος Χατζάκης, η υπεύθυνη του Τμήματος Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων, HIV και Παθογόνων που Μεταδίδονται με το Αίμα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης & Ελέγχου Νόσων (ECDC) dr. Marita van de Laar, η καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας, Τομέας Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής, Ε.Σ.Δ.Υ. και πρόεδρος ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού, η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος ΟΚΑΝΑ Μένη Μαλλιώρη, η λέκτορας Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών Βάνα Σύψα, ο διοικητής του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας και εκπρόσωπος του υπουργού Υγείας Πάνος Ευσταθίου.
Η συνέντευξη Τύπου δόθηκε με αφορμή τη διεξαγωγή του 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου του Φόρουμ Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, που πραγματοποιείται από σήμερα, Παρασκευή, 30 Νοεμβρίου έως και την Κυριακή, 2 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα.
Ο dr. Sprenger, παρουσιάζοντας τη σε βάθος αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) σχετικά με την κατάσταση του HIV στην Ελλάδα, δήλωσε: «Για την αντιμετώπιση της έκρηξης του αριθμού κρουσμάτων HIV μεταξύ των ανθρώπων που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Αθήνα, οι ελληνικές Αρχές έχουν δώσει άμεση προτεραιότητα στις σωστές παρεμβάσεις. Αλλά δεδομένου του μεγέθους της συνεχιζόμενης εξάπλωσης των κρουσμάτων, θα πρέπει να υπάρξει συντονισμένη δράση για την επέκταση του προγράμματος χορήγησης συριγγών και βελονών στην Αθήνα.
Αν δεν επιτευχθεί μία κλιμάκωση του προγράμματος, είναι πολύ πιθανό ότι
η μετάδοση του HIV μεταξύ των ατόμων που κάνουν ενέσεις ναρκωτικών στην
Αθήνα θα συνεχιστεί και θα επιταχυνθεί καταλήγοντας σε μία υψηλή
συχνότητα του HIV για μακρό χρονικό διάστημα. Σε αυτό το σημείο, η
Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να επενδύσει στην πρόληψη της μετάδοσης του
HIV μεταξύ των ανθρώπων που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Το
κόστος της πρόληψης για να αποφευχθεί η μόλυνση με τον HIV θα είναι
σημαντικά μικρότερο από εκείνο της θεραπείας αυτών που θα μολυνθούν».
Στην Ελλάδα από την αρχή της επιδημίας κύριο τρόπο για τη μετάδοση του ιού μεταξύ των περιστατικών του AIDS που δηλώθηκαν, αποτελούσε η σεξουαλική επαφή μεταξύ των ανδρών. Το πρώτο δεκάμηνο, όμως, του 2012 παρατηρήθηκε σημαντική αλλαγή: για πρώτη φορά, ο μεγαλύτερος αριθμός των περιστατικών με AIDS που δηλώθηκαν αφορούσε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και όχι σε ομο/αμφιφυλόφιλους άνδρες.
Για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού φαινομένου στην Ελλάδα έχουν γίνει σοβαρές προσπάθειες με στοχευμένες δράσεις.
Το ΚΕΕΛΠΝΟ προχώρησε σε παρεμβάσεις πεδίου με τη χρήση κινητών μονάδων με στόχο στη παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, τον έλεγχο για AIDS, τη χορήγηση προφυλακτικών και αποστειρωμένων συρίγγων στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών.
Ο ΟΚΑΝΑ με τις 25 θεραπευτικές μονάδες του, τον Αύγουστο του 2011, εξυπηρετούσε πανελλαδικά 5.500 άτομα, χρήστες ναρκωτικών χορηγώντας τους υποκατάστατα. Ωστόσο, η λίστα αναμονής αριθμούσε άλλα 5.500 άτομα και ο χρόνος αναμονής ήταν 7,5 χρόνια και 4 στη Θεσσαλονίκη.
Με τη λειτουργία άλλων 33 μονάδων πανελλαδικά ο χρόνος αναμονής μειώθηκε στα 3,4 στην Αττική και μόλις στον έναν μήνα στη Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Για να αντιμετωπισθεί η κατάσταση, το υπουργείο Υγείας αναλαμβάνει σειρά συντονισμένων δράσεων, υπό την επιχειρησιακή διαχείριση και επίβλεψη του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας (Ε.Κ.ΕΠ.Υ.). Στόχος είναι να υπάρξουν γρήγορα αποτελέσματα και αυτό θα επιτευχθεί:
• Με τη βελτίωση των υπηρεσιών θεραπείας του ΟΚΑΝΑ.
• Με τη στενή συνεργασία Ε.Κ.ΕΠ.Υ. και των προγραμμάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών που απευθύνονται σε χρήστες ναρκωτικών ουσιών.
• Με τη συνεργασία με Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς οι οποίοι ευαισθητοποιούνται στο συγκεκριμένο ζήτημα.
• Αμέσως μετά την ανίχνευση ενός τοξικομανή ως οροθετικού, θα γίνεται η χωρίς καθυστέρηση προώθησή του στις Μονάδες του ΟΚΑΝΑ και τα νοσοκομεία με σκοπό την άμεση έναρξη της θεραπείας τους. Η θεραπεία αυτή σχεδιάστηκε για να έχει διπλό στόχο. Αφενός την ένταξη αυτών των χρηστών είτε σε προγράμματα υποκατάστασης και ακόμα καλύτερα σε κλειστά προγράμματα απεξάρτησης, αφετέρου τη χορήγηση αντιρετροϊκών φαρμάκων για την καταπολέμηση της HIV λοίμωξης.