"Mη βάζεις όλα τα αβγά σου στο ίδιο καλάθι"....
Ένα θηλυκό που σέβεται τον εαυτό του πρέπει να ακολουθεί τον δρόμο της αρετής ενώ, αντιθέτως, στο αρσενικό επιτρέπεται να «ξενοκοιμάται». Η αρχή ακούγεται ίσως παλιομοδίτικη και οπωσδήποτε φαλλοκρατική, μπορεί όμως να εξηγηθεί απόλυτα από την άποψη της εξελικτικής βιολογίας: το αρσενικό έχει κάθε λόγο να επιδιώκει να διαδώσει τα γονίδιά του ενώ το θηλυκό δεν έχει τίποτε να κερδίσει. Πόσο μάλλον όταν το σεξ, πάντοτε από την άποψη της επιστήμης, είναι γι΄ αυτό μια υπόθεση με μεγάλο κόστος: δαπανά πολύτιμη ενέργεια και εκτίθεται στον κίνδυνο να πέσει θύμα των αρπακτικών ή κάποιας μεταδοτικής ασθένειας.Μια καινούργια θεωρία έρχεται, παρ΄ όλα αυτά, να υποστηρίξει ότι το θηλυκό που επιλέγει αυτή την ανάρμοστη και επικίνδυνη συμπεριφορά κερδίζει τελικά κάτι από τους πολλαπλούς παρτενέρ του: απογόνους καλύτερα γενετικά προσαρμοσμένους για τη διαιώνιση του είδους. Η ανακάλυψη, η οποία δίνει νέο νόημα στη φράση «αμάρτησα για το παιδί μου», έγινε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Σεντ Αντριους της Σκωτίας ύστερα από έρευνες σε δικτυωτούς λεβιστές ή αλλιώς γκάπι, ένα είδος τροπικών ψαριών με ζωηρά χρώματα ιδιαίτερα δημοφιλών στους κατόχους ενυδρείων ανά την υφήλιο.
ΚΑΝΟΝΑΣ Η ΠΟΛΥΑΝΔΡΙΑ
«Η πολυανδρία είναι η πιο διαδεδομένη συμπεριφορά σε όλα τα ζώα» λέει ο Μιγκέλ Μπαρμπόζα, επικεφαλής της έρευνας. «Ωστόσο ως πριν από μία δεκαετία αυτό δεν ήταν αποδεκτό. Όλοι θεωρούσαν ότι τα πάντα κινούνται από το αρσενικό, δεν έβλεπε κανείς κάποιον λόγο για το πολλαπλό ζευγάρωμα των θηλυκών» .
Ιδιαίτερα σε συστήματα όπου τα αρσενικά δεν έχουν καμία συμμετοχή πέρα από την αναπαραγωγή, δηλαδή δεν προσφέρουν ούτε προστασία στα θηλυκά ούτε φροντίδα στους απογόνους τους, κανείς δεν μπορούσε να δει μια αιτία. Έτσι η πρακτική εθεωρείτο «παρέκκλιση». Αντιθέτως, όμως, όπως όλο και περισσότεροι επιστήμονες παραδέχονται τα τελευταία χρόνια, είναι τελικά πολύ κοινή σε όλα τα είδη, ακόμη και στους θρυλικά «μονογαμικούς» πιγκουίνους. «Μπορώ να σας δώσω παραδείγματα από τις μύγες, τα δελφίνια, τα ερπετά, τα αμφίβια, ακόμη και από εμάς τους ανθρώπους» τονίζει ο ερευνητής. «Σε κάθε είδος υπάρχουν θηλυκά που ζευγαρώνουν με πολλά αρσενικά. Είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση».
Το επόμενο βήμα μετά την παραδοχή του φαινομένου είναι η ερμηνεία του και η πρώτη εξήγηση που υποπτεύθηκαν οι ειδικοί ήταν η εξασφάλιση κάποιου γενετικού οφέλους, αν όχι για το ίδιο το θηλυκό, τουλάχιστον για τους απογόνους του. «Έχει προταθεί η θεωρία ότι τα θηλυκά ζευγαρώνουν με πολλά αρσενικά για να ενισχύουν τη γενετική ποιότητα των απογόνων τους» λέει ο κ. Μπαρμπόζα, «ως τώρα όμως δεν έχει αποδειχθεί» .
Αυτό θέλησε να διερευνήσει μαζί με τους συνεργάτες του. Με δύο έρευνες που χαρακτηρίστηκαν ιδιαιτέρως «κομψές» από την επιστημονική κοινότητα έδειξαν ότι τουλάχιστον στα γκάπι - ένα είδος ψαριού στο οποίο η συμπεριφορά αυτή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη - η πολυανδρία έχει γενετικά οφέλη για τους απογόνους και μάλιστα πολλαπλά.
ΤΙ ΕΔΕΙΞΑΝ ΤΑ ΨΑΡΑΚΙΑ
«Στη μελέτη μας αποδείξαμε ότι όταν τα θηλυκά ζευγαρώνουν με πολλά αρσενικά εξασφαλίζουν μεγαλύτερη ποικιλία στους απογόνους που γεννιούνται στην ίδια γέννα» εξηγεί. Όταν ένα θηλυκό ζευγαρώνει π.χ. με ένα γαλάζιο αρσενικό γεννά μόνο γαλάζιους απογόνους. Όταν όμως ζευγαρώνει με περισσότερα αρσενικά διαφορετικών χρωμάτων γεννά, όπως έδειξαν οι ερευνητές, απογόνους διαφορετικών χρωμάτων. Στα γκάπι το χρώμα έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί δηλώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και γενετική «ποιότητα», με το γαλάζιο να είναι το πιο «επιτυχημένο» στο ζευγάρωμα. «Με την πολυανδρία έχουμε ένα ουράνιο τόξο χρωμάτων στην ίδια γέννα» συμπληρώνει ο ερευνητής. «Και αυτό μπορεί να θεωρηθεί όφελος για πολλούς λόγους».
Κατ΄ αρχάς επειδή οι διαφορετικού χρώματος απόγονοι θα αναζητήσουν διαφορετικού χρώματος παρτενέρ στο ζευγάρωμα, οπότε με αυτόν τον τρόπο μειώνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέλφια. Επίσης, όταν οι απόγονοι παρουσιάζουν ποικιλία, σε περίπτωση που το περιβάλλον ή οι συνθήκες αλλάξουν στο μέλλον θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν και να επιτύχουν στην αναπαραγωγή διαιωνίζοντας τα οικογενειακά γονίδια και το είδος.
«Αν έχω ποικιλία στους απογόνους, έχω μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας από ό,τι αν είχα μόνο γαλάζιους απογόνους» διευκρινίζει ο κ. Μπαρμπόζα. «Αν στο μέλλον αντί για το γαλάζιο το προτιμώμενο χρώμα στο ζευγάρωμα γίνει το κίτρινο, κανένας από τους γαλάζιους απογόνους μου δεν θα αναπαραχθεί. Αν όμως έχω γαλάζιους, κίτρινους και ροζ απογόνους, όποια αλλαγή και αν γίνει, κάποιοι από αυτούς θα αναπαραχθούν. Θα έχουν κάποιο όφελος».
ΤΑ ΑΒΓΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΛΑΘΙ
Είναι, όπως συμπληρώνει, κάτι ανάλογο με την αρχή της διασποράς που ακολουθείται στις χρηματιστηριακές επενδύσεις. «Ξέρετε την παροιμία που λέει “μη βάζεις όλα τα αβγά σου στο ίδιο καλάθι”; Είναι αυτό που κάνει κανείς όταν αγοράζει μετοχές, δεν αγοράζει μόνο από μία εταιρεία αλλά από πολλές ώστε ακόμη και αν κάποιες έχουν πτώση κάποιες άλλες θα ανέβουν και θα αντισταθμίσουν την απώλεια. Το ίδιο γίνεται όταν γεννάει κανείς απογόνους με διαφορετικά χαρακτηριστικά».
Εκτός από το όφελος στις πιθανότητες αναπαραγωγής, η ποικιλία ωφελεί επίσης την εξέλιξη ενός είδους. «Όταν παράγει κανείς τους ίδιους απογόνους ξανά και ξανά σε κάθε γενιά, υπάρχει μια σταθεροποίηση του είδους, αν όμως παράγει διαφορετικούς απογόνους με διαφορετικά χαρακτηριστικά τελικά το είδος μπορεί να εξελιχθεί» εξηγεί ο ερευνητής. Αυτό σημαίνει ότι η πολυανδρία θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελεί έναν παράγοντα ή έναν μηχανισμό της εξέλιξης ακριβώς γιατί επιτρέπει τη διαφοροποίηση.
Για τη μελέτη τους οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια καινοτομία, μια νέα στατιστική προσέγγιση. Τα γκάπι γεννούν κάθε τρεις εβδομάδες και αυτός ήταν ένας ακόμη λόγος για τον οποίο προτιμήθηκαν εφόσον οι ερευνητές θα μπορούσαν να εξετάσουν πολλές διαδοχικές «φουρνιές» απογόνων. «Πήραμε ένα θηλυκό και του επιτρέψαμε να ζευγαρώσει με ένα μόνο αρσενικό και μετά πήραμε ένα άλλο θηλυκό το οποίο ζευγάρωσε με τέσσερα διαφορετικά αρσενικά» περιγράφει ο κ. Μπαρμπόζα. Στη συνέχεια εξέτασαν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των μικρών μετρώντας την αναλογία των χρωμάτων σε κάθε γέννα και τη γνάθο και το μέγεθος του καθενός κατά τη γέννηση. «Τέλος, κάναμε τη σύγκριση χρησιμοποιώντας αυτή τη νέα στατιστική μέθοδο για να εξετάσουμε την ποικιλία σε όλες αυτές τις παραμέτρους. Και διαπιστώσαμε ότι οι απόγονοι των πολλών αρσενικών παρουσίαζαν μεγαλύτερη ποικιλότητα από αυτούς που γεννήθηκαν από το ένα αρσενικό». Νέος Κόσμος
