ΜΥΚΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΑΦΑΝΙΖΕΙ ΤΑ ΥΠΕΡΑΙΩΝΟΒΙΑ ΔΕΝΤΡΑ !!!
Η ασθένεια εντοπίζεται πρώτη φορά στην Ελλάδα σε περιοχές της Τριφυλίας
στη Μεσσηνία, το 2003. Η ασθένεια που προκαλείται από τον μύκητα
Ceratocystis platani αφήνει πίσω της, θύματα, χιλιάδες νεκρά πλατάνια
και απειλεί παραποτάμια φυσικά οικοσυστήματα, εξαιρετικού φυσικού
κάλλους, ανάμεσά τους και δένδρα κηρυγμένα διατηρητέα Μνημεία της Φύσης.
Πρωταγωνίστρια και πάλι η Ιταλία, αφού, απ' ό,τι εκτιμάται, κάποιο μολυσμένο φυτό πλατάνου από τη γειτονική χώρα, που μεταφέρθηκε πιθανότατα ως καλλωπιστικό, δημιούργησε την πρώτη εστία προσβολής στη Μεσσηνία, όπου πλέον τα νεκρά πλατάνια είναι χιλιάδες.
Το γαϊτανάκι συνεχίζεται με πλατάνια της Ηλείας, της Αρκαδίας και της Αχαΐας. Η ασθένεια έχει επεκταθεί σε πάρα πολλά σημεία του ποταμού Λάδωνα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα πουλιά που φωλιάζουν, τα άγρια ζώα, τα έντομα και τους μικροοργανισμούς κάθε περιοχής, αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Τώρα καταβάλλονται προσπάθειες, ώστε να μην επεκταθεί η ασθένεια σε άλλες περιοχές. Το ισχυρότερο πλήγμα το έχει δεχτεί μέχρι στιγμής η Πελοπόννησος, ενώ έξαρση του φαινομένου παρατηρείται πλέον στην Ηπειρο, όπου τα φυσικά οικοσυστήματα πλατάνου είναι πολύ περισσότερα. Απειλεί πια και τα πλατάνια της γειτονικής Αλβανίας, αφού η ασθένεια έχει φτάσει κοντά στα σύνορα. Σήμερα, εκτός από την Ιταλία και τη Γαλλία, το παθογόνο έχει διαπιστωθεί και στην Ελβετία, ενώ υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές για την παρουσία του σε Βέλγιο, Ισπανία, Αρμενία και πρόσφατα στο Ιράν.
Ο Καλαμάς, ένα από τα ωραιότερα ποτάμια της Ελλάδας, πηγή ζωής για άγρια ζώα, ψάρια και πουλιά, μετά τη μαζική προσβολή δένδρων, κινδυνεύει να μετατραπεί σε νεκροταφείο πλατάνων, ενώ η ασθένεια πλέον απειλεί και το θρυλικό ποταμό του Αδη, τον Αχέροντα, που αναφορές του υπάρχουν και στην «Οδύσσεια».
Οι συνέπειες από την μπότα της Βέρμαχτ στην Ευρώπη κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μοιάζουν να είναι αδιάκοπες, μια τεθλασμένη γραμμή στη ροή της επίσημης Ιστορίας. Στον Καλαμά, που περνά από τα ριζά της οροσειράς της Μουργκάνας, εκτυλίχθηκαν σημαντικές μάχες του Εμφυλίου.
Η άγνοια αλλά κυρίως η κρατική ολιγωρία, επειδή στην αρχή κάποιοι υποτίμησαν την ασθένεια, οδήγησε στο σημερινό χάλι. Το 2005, ο καθηγητής Τομ Χάρινγκτον του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αϊόβα, επιστήμονας διεθνούς κύρους, έστειλε επιστολή στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, επισημαίνοντας τους κινδύνους από την ασθένεια, αλλά δεν ελήφθη κανένα μέτρο για την αποτροπή της επέκτασης του παθογόνου.
Ceratocystis platani
«Οταν μιλούσαμε το 2003 για τον κίνδυνο εκτεταμένων καταστροφών από την ασθένεια, δεν μας έδινε κανένας σημασία. Δεν ελήφθη κανένα μέτρο, για πολλά χρόνια, με αποτέλεσμα η ασθένεια να επεκταθεί σε πολλές περιοχές. Κάτι παρόμοιο συνέβη με το κόκκινο σκαθάρι των φοινίκων, το οποίο έχει καταστρέψει πολλά φοινικόδεντρα, σε αρκετές περιοχές της χώρας. Υποτιμάμε ένα πρόβλημα στην αρχή και μετά μεγαλώνει και είναι πολύ δύσκολο να το αντιμετωπίσουμε. Τώρα έχουν καταστραφεί μέχρι και οι φοίνικες στο Προεδρικό Μέγαρο», λέει ο δρ Παναγιώτης Τσόπελας, δασολόγος - φυτοπαθολόγος, ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Κι εξηγεί: «Ο μύκητας Ceratocystis platani εισβάλλει στα αγγεία του ξύλου, εκλύει κάποιες τοξίνες και ο πλάτανος πεθαίνει. Ουσιαστικά, ο πλάτανος λειτουργεί σαν έναν άνθρωπο που τρώει ένα δηλητηριώδες μανιτάρι. Οι τοξίνες που έχει μπορούν να τον σκοτώσουν». Προφανώς ο μύκητας έχει παρόμοια δύναμη με τα Μνημόνια!
Η μετάδοση της ασθένειας είναι κυρίως ανθρωπογενής. Το παθογόνο μεταδίδεται πλέον αστραπιαία: με μολυσμένα αλυσοπρίονα, μπουλντόζες κι εκσκαφείς, καθώς και μέσω μεταφοράς μολυσμένων κορμών με το νερό των ποταμών. Σε κάθε εστία προσβολής, η ασθένεια διαδίδεται στα διπλανά δέντρα με επαφή και συνένωση των ριζών τους. Πρόσφατα, οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες σε σχέση με τα δάση έχουν αυξηθεί και δεν λαμβάνονται μέτρα, ενώ, ιδίως σε παραποτάμιες περιοχές, όπου η ασθένεια έχει εξαπλωθεί, τα δέντρα νεκρώνονται και κανείς δεν αποκλείει στο μέλλον την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων.
Μολυσμένα αλυσοπρίονα
Ο πλάτανος, τονίζει ο κ.Τσόπελας, είναι «ένα κατ' εξοχήν υδροχαρές υπεραιωνόβιο δέντρο μεγάλων διαστάσεων, που με το πλούσιο και ισχυρό ριζικό του σύστημα συγκρατεί τις όχθες ποταμών και ρεμάτων, παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη διαβρωτικών φαινόμενων».
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μεγάλη ζημιά έγινε και από συνεργεία της ΔΕΗ, σκαπτικά μηχανήματα εργολάβων στην Εγνατία Οδό αλλά και από κλαδέματα που γίνονται από αγρότες. Το κακό παράγινε με την παράνομη υλοτόμηση, που πρόσφατα έχει πάρει μεγάλη έκταση λόγω της υψηλής τιμής του πετρελαίου. Η υλοτομία νεκρών προσβεβλημένων δένδρων έχει αποτέλεσμα τη μόλυνση των αλυσοπρίονων και στη συνέχεια υγιών δένδρων. Επίσης, υπάρχει κίνδυνος διάδοσης της ασθένειας με τα καυσόξυλα από μολυσμένα δέντρα. Αλλη μια «παράπλευρη απώλεια» ένεκα της οικονομικής κρίσης.
Οπως λέει ο δρΤσόπελας, «σήμερα, κάποια κονδύλια από το Πράσινο Ταμείο του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής έχουν εξασφαλιστεί για την αντιμετώπιση της ασθένειας, ωστόσο το πρόβλημα έχει διογκωθεί πολύ και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στον ποταμό Καλαμά, η ασθένεια έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και δεν είναι δυνατή η αντιμετώπισή της. Σ' ένα σημείο στον Καλαμά, το 2010, όταν μετρήσαμε τα προσβεβλημένα πλατάνια ήταν γύρω στα 70, το 2012 τα νεκρά δέντρα στο ίδιο σημείο ήταν περισσότερα από 500, ίσως και πάνω από 1.000! Κάποιοι είχαν τη φαεινή ιδέα να γίνει πριν από 6-7 χρόνια Φεστιβάλ του Δήμου Φιλιατών στην περιοχή της Ντόλιανης, στην αρχαία Φανωτή. Η είσοδος μηχανημάτων για τη διαμόρφωση του χώρου είχε αποτέλεσμα τη διάδοση της ασθένειας και τη νέκρωση εκατοντάδων δέντρων πλατάνου κατά μήκος του ποταμού Καλαμά».
Η περιοχή του Αχέροντα, λέει, «είναι μέχρι στιγμής στα πρώτα στάδια προσβολής. Είναι ένα στοίχημα για μας, να καταφέρουμε να περιορίσουμε την ασθένεια πριν επεκταθεί. Είναι απαραίτητη η κινητοποίηση αρμόδιων φορέων αλλά και πολιτών, όπου εντοπίζονται προσβολές, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση. Στην Καλαμπάκα Τρικάλων και στο Μουζάκι Καρδίτσας, ο έγκαιρος εντοπισμός της ασθένειας από υπαλλήλους του Δασαρχείου είχε αποτέλεσμα την έγκαιρη επέμβαση για την αντιμετώπιση της ασθένειας.
Επιτυχής ήταν η αντιμετώπιση της ασθένειας στην Πλατανιώτισσα Αχαΐας, κοντά στα Καλάβρυτα, όπου διασώθηκε ένα πλατάνι, που έχει κηρυχθεί διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, ηλικίας περίπου 1.000 ετών. Στο κοίλωμα του κορμού του δέντρου υπάρχει εκκλησία χωρητικότητας 20 ατόμων. Δηλαδή 1.000 χρόνια Ιστορίας έχουν ξετυλιχθεί μπροστά απ' αυτό το πλατάνι!».enet.gr
Πρωταγωνίστρια και πάλι η Ιταλία, αφού, απ' ό,τι εκτιμάται, κάποιο μολυσμένο φυτό πλατάνου από τη γειτονική χώρα, που μεταφέρθηκε πιθανότατα ως καλλωπιστικό, δημιούργησε την πρώτη εστία προσβολής στη Μεσσηνία, όπου πλέον τα νεκρά πλατάνια είναι χιλιάδες.
Το γαϊτανάκι συνεχίζεται με πλατάνια της Ηλείας, της Αρκαδίας και της Αχαΐας. Η ασθένεια έχει επεκταθεί σε πάρα πολλά σημεία του ποταμού Λάδωνα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα πουλιά που φωλιάζουν, τα άγρια ζώα, τα έντομα και τους μικροοργανισμούς κάθε περιοχής, αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Τώρα καταβάλλονται προσπάθειες, ώστε να μην επεκταθεί η ασθένεια σε άλλες περιοχές. Το ισχυρότερο πλήγμα το έχει δεχτεί μέχρι στιγμής η Πελοπόννησος, ενώ έξαρση του φαινομένου παρατηρείται πλέον στην Ηπειρο, όπου τα φυσικά οικοσυστήματα πλατάνου είναι πολύ περισσότερα. Απειλεί πια και τα πλατάνια της γειτονικής Αλβανίας, αφού η ασθένεια έχει φτάσει κοντά στα σύνορα. Σήμερα, εκτός από την Ιταλία και τη Γαλλία, το παθογόνο έχει διαπιστωθεί και στην Ελβετία, ενώ υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές για την παρουσία του σε Βέλγιο, Ισπανία, Αρμενία και πρόσφατα στο Ιράν.
Ο Καλαμάς, ένα από τα ωραιότερα ποτάμια της Ελλάδας, πηγή ζωής για άγρια ζώα, ψάρια και πουλιά, μετά τη μαζική προσβολή δένδρων, κινδυνεύει να μετατραπεί σε νεκροταφείο πλατάνων, ενώ η ασθένεια πλέον απειλεί και το θρυλικό ποταμό του Αδη, τον Αχέροντα, που αναφορές του υπάρχουν και στην «Οδύσσεια».
Οι συνέπειες από την μπότα της Βέρμαχτ στην Ευρώπη κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μοιάζουν να είναι αδιάκοπες, μια τεθλασμένη γραμμή στη ροή της επίσημης Ιστορίας. Στον Καλαμά, που περνά από τα ριζά της οροσειράς της Μουργκάνας, εκτυλίχθηκαν σημαντικές μάχες του Εμφυλίου.
Η άγνοια αλλά κυρίως η κρατική ολιγωρία, επειδή στην αρχή κάποιοι υποτίμησαν την ασθένεια, οδήγησε στο σημερινό χάλι. Το 2005, ο καθηγητής Τομ Χάρινγκτον του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αϊόβα, επιστήμονας διεθνούς κύρους, έστειλε επιστολή στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, επισημαίνοντας τους κινδύνους από την ασθένεια, αλλά δεν ελήφθη κανένα μέτρο για την αποτροπή της επέκτασης του παθογόνου.
Ceratocystis platani
«Οταν μιλούσαμε το 2003 για τον κίνδυνο εκτεταμένων καταστροφών από την ασθένεια, δεν μας έδινε κανένας σημασία. Δεν ελήφθη κανένα μέτρο, για πολλά χρόνια, με αποτέλεσμα η ασθένεια να επεκταθεί σε πολλές περιοχές. Κάτι παρόμοιο συνέβη με το κόκκινο σκαθάρι των φοινίκων, το οποίο έχει καταστρέψει πολλά φοινικόδεντρα, σε αρκετές περιοχές της χώρας. Υποτιμάμε ένα πρόβλημα στην αρχή και μετά μεγαλώνει και είναι πολύ δύσκολο να το αντιμετωπίσουμε. Τώρα έχουν καταστραφεί μέχρι και οι φοίνικες στο Προεδρικό Μέγαρο», λέει ο δρ Παναγιώτης Τσόπελας, δασολόγος - φυτοπαθολόγος, ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Κι εξηγεί: «Ο μύκητας Ceratocystis platani εισβάλλει στα αγγεία του ξύλου, εκλύει κάποιες τοξίνες και ο πλάτανος πεθαίνει. Ουσιαστικά, ο πλάτανος λειτουργεί σαν έναν άνθρωπο που τρώει ένα δηλητηριώδες μανιτάρι. Οι τοξίνες που έχει μπορούν να τον σκοτώσουν». Προφανώς ο μύκητας έχει παρόμοια δύναμη με τα Μνημόνια!
Η μετάδοση της ασθένειας είναι κυρίως ανθρωπογενής. Το παθογόνο μεταδίδεται πλέον αστραπιαία: με μολυσμένα αλυσοπρίονα, μπουλντόζες κι εκσκαφείς, καθώς και μέσω μεταφοράς μολυσμένων κορμών με το νερό των ποταμών. Σε κάθε εστία προσβολής, η ασθένεια διαδίδεται στα διπλανά δέντρα με επαφή και συνένωση των ριζών τους. Πρόσφατα, οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες σε σχέση με τα δάση έχουν αυξηθεί και δεν λαμβάνονται μέτρα, ενώ, ιδίως σε παραποτάμιες περιοχές, όπου η ασθένεια έχει εξαπλωθεί, τα δέντρα νεκρώνονται και κανείς δεν αποκλείει στο μέλλον την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων.
Μολυσμένα αλυσοπρίονα
Ο πλάτανος, τονίζει ο κ.Τσόπελας, είναι «ένα κατ' εξοχήν υδροχαρές υπεραιωνόβιο δέντρο μεγάλων διαστάσεων, που με το πλούσιο και ισχυρό ριζικό του σύστημα συγκρατεί τις όχθες ποταμών και ρεμάτων, παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη διαβρωτικών φαινόμενων».
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μεγάλη ζημιά έγινε και από συνεργεία της ΔΕΗ, σκαπτικά μηχανήματα εργολάβων στην Εγνατία Οδό αλλά και από κλαδέματα που γίνονται από αγρότες. Το κακό παράγινε με την παράνομη υλοτόμηση, που πρόσφατα έχει πάρει μεγάλη έκταση λόγω της υψηλής τιμής του πετρελαίου. Η υλοτομία νεκρών προσβεβλημένων δένδρων έχει αποτέλεσμα τη μόλυνση των αλυσοπρίονων και στη συνέχεια υγιών δένδρων. Επίσης, υπάρχει κίνδυνος διάδοσης της ασθένειας με τα καυσόξυλα από μολυσμένα δέντρα. Αλλη μια «παράπλευρη απώλεια» ένεκα της οικονομικής κρίσης.
Οπως λέει ο δρΤσόπελας, «σήμερα, κάποια κονδύλια από το Πράσινο Ταμείο του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής έχουν εξασφαλιστεί για την αντιμετώπιση της ασθένειας, ωστόσο το πρόβλημα έχει διογκωθεί πολύ και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στον ποταμό Καλαμά, η ασθένεια έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και δεν είναι δυνατή η αντιμετώπισή της. Σ' ένα σημείο στον Καλαμά, το 2010, όταν μετρήσαμε τα προσβεβλημένα πλατάνια ήταν γύρω στα 70, το 2012 τα νεκρά δέντρα στο ίδιο σημείο ήταν περισσότερα από 500, ίσως και πάνω από 1.000! Κάποιοι είχαν τη φαεινή ιδέα να γίνει πριν από 6-7 χρόνια Φεστιβάλ του Δήμου Φιλιατών στην περιοχή της Ντόλιανης, στην αρχαία Φανωτή. Η είσοδος μηχανημάτων για τη διαμόρφωση του χώρου είχε αποτέλεσμα τη διάδοση της ασθένειας και τη νέκρωση εκατοντάδων δέντρων πλατάνου κατά μήκος του ποταμού Καλαμά».
Η περιοχή του Αχέροντα, λέει, «είναι μέχρι στιγμής στα πρώτα στάδια προσβολής. Είναι ένα στοίχημα για μας, να καταφέρουμε να περιορίσουμε την ασθένεια πριν επεκταθεί. Είναι απαραίτητη η κινητοποίηση αρμόδιων φορέων αλλά και πολιτών, όπου εντοπίζονται προσβολές, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση. Στην Καλαμπάκα Τρικάλων και στο Μουζάκι Καρδίτσας, ο έγκαιρος εντοπισμός της ασθένειας από υπαλλήλους του Δασαρχείου είχε αποτέλεσμα την έγκαιρη επέμβαση για την αντιμετώπιση της ασθένειας.
Επιτυχής ήταν η αντιμετώπιση της ασθένειας στην Πλατανιώτισσα Αχαΐας, κοντά στα Καλάβρυτα, όπου διασώθηκε ένα πλατάνι, που έχει κηρυχθεί διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, ηλικίας περίπου 1.000 ετών. Στο κοίλωμα του κορμού του δέντρου υπάρχει εκκλησία χωρητικότητας 20 ατόμων. Δηλαδή 1.000 χρόνια Ιστορίας έχουν ξετυλιχθεί μπροστά απ' αυτό το πλατάνι!».enet.gr
