Γράφει η δικηγόρος Αναστασία Μήλιου*
Μετάθεση εργαζομένου χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν τα συμφέροντά του: συνιστά καταχρηστική άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη και επομένως μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας. Καταχρηστική η καταγγελία της σύμβασης εργασίας, όταν έγινε από τον εργοδότη εξαιτίαςτηςάρνησης του εργαζομένου να συμμορφωθεί με απόφαση μετάθεσης, συνιστώσα μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του. Διένεξη της εργαζόμενης με την υπεύθυνη καταστήματος πώλησης ενδυμάτων, εξαιτίας των έντονων πιέσεων της τελευταίας προς την εργαζόμενη να απασχολείται πέραν του μειωμένου λόγω μητρότητας ωραρίου. Μετάθεση της εργαζόμενης με πραγματικό απώτερο σκοπό την εξουθένωσή της και την εξώθησή της σε παραίτηση, χωρίς να εξυπηρετούνται οι ανάγκες της επιχείρησης και χωρίς να ληφθούν υπόψιν οι ατομικές και οικογενειακές ανάγκες και υποχρεώσεις της εργαζόμενης (μητέρας τριών ανήλικων τέκνων). Ηθική και επαγγελματική μείωση της εργαζομένης, λόγω καταχρηστικής μετάθεσης. Χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Καταχρηστική η καταγγελία της σύμβασης εργασίας, εφόσον έγινε από ταπεινά ελατήρια και λόγους εκδίκησης, διότι η εργαζόμενη διαμαρτυρήθηκε και διαφώνησε στην καταχρηστική μετάθεσή της.
Ο εργοδότης
έχει το διευθυντικό δικαίωμα να ρυθμίζει κάθε θέμα που ανάγεται στην οργάνωση
και λειτουργία της επιχείρησης του προκειμένου να επιτύχει τους εν γένει
σκοπούς της, περιοριζόμενος μόνο από το νόμο και τους όρους της σύμβασης, όπως
αυτή ερμηνεύεται κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη. Κάθε μονομερής
μεταβολή των όρων της υπαλληλικής συμβάσεως, που βλάπτει τον υπάλληλο,
θεωρείται ως καταγγελία αυτής, για την οποία ισχύουν οι διατάξεις του νόμου.
Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει, ότι η
εκ μέρους του εργοδότη μονομερής και βλαπτική για τον εργαζόμενο μεταβολή των
όρων της σύμβασης του δεν επιφέρει την λύση αυτής, ούτε υποχρεώνει τον μισθωτό
ν' αποχωρήσει από την εργασία του, αλλά παρέχει σ' αυτόν το δικαίωμα
-είτε ν΄αποδεχθεί
ρητά ή σιωπηρά την μεταβολή και να παραμείνει στην εργασία του, καταρτίζοντας
έτσι με τον εργοδότη του νέα σύμβαση
-είτε να
θεωρήσει την μεταβολή ως άτακτη καταγγελία της σύμβασης από τον εργοδότη και
αποχωρώντας από την εργασία του ν' αξιώσει την οφειλομένη αποζημίωση,
-είτε ν'
αποκρούσει την μεταβολή και να συνεχίσει να προσφέρει την εργασία του υπό τους
αρχικούς όρους αξιώνοντας την τήρηση τους, οπότε, εάν ο εργοδότης αποκρούσει
την παροχή εργασίας με τους όρους αυτούς, καθίσταται υπερήμερος και ο μισθωτός
δικαιούται ν’ απαιτήσει μισθούς υπερημερίας,
-είτε
εκφράζοντας την αντίθεση του προς την επελθούσα εις βάρος του μεταβολή, να
παράσχει την νέα εργασία του και να προσφύγει στο δικαστήριο, ζητών να
υποχρεωθεί ο εργοδότης του να τον απασχολεί σύμφωνα με τους προ της μεταβολής
όρους.
Μονομερής μεταβολή θεωρείται κάθε τροποποίηση από τον εργοδότη των όρων εργασίας χωρίς τη συναίνεση
του μισθωτού και χωρίς να έχει
τέτοιο δικαίωμα ο ίδιος από τη σύμβαση, το νόμο ή τον τυχόν υπάρχοντα κανονισμό
εργασίας της επιχειρήσεως. Για την εφαρμογή δε της εν λόγω διατάξεως απαιτείται η μονομερής μεταβολή των
όρων εργασίας να είναι βλαπτική για τον
εργαζόμενο, δηλαδή να προκαλεί σ' αυτόν άμεσα ή έμμεσα υλική ή και ηθική
μόνο ζημία. Μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων αυτών μπορεί να αποτελέσει
και η μετάθεση του μισθωτού σε άλλο τόπο από εκείνο που παρέχει την εργασία
του, εφόσον έχει συμφωνηθεί το αμετάθετο ή έχει ανατεθεί στον υπάλληλο εργασία
κατώτερη από εκείνη που πρόσφερε κατά τους όρους της συμβάσεως εργασίας, η
οποία συνδέει το μισθωτό με τον εργοδότη του.
Σε περίπτωση
όμως που η ανωτέρω μονομερής μεταβολή δεν είναι αντίθετη στο νόμο και τους
όρους της συμβάσεως και γίνεται κατ' ενάσκηση του διευθυντικού δικαιώματος του
εργοδότη, τότε ο εργαζόμενος
προστατεύεται μόνο από τη διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ, η οποία απαγορεύει την
καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος. Τέτοια καταχρηστική άσκηση υπάρχει όταν ο εργοδότης, ο οποίος διατηρεί περισσότερα καταστήματα για τις ανάγκες της
επιχείρησης του σε διάφορους τόπους και έχει το δικαίωμα από τον κανονισμό
εργασίας να μεταθέσει το μισθωτό σε κατάστημα που βρίσκεται σε άλλον τόπο από
εκείνον στο οποίον υπηρετεί αυτός, δεν
λαμβάνει υπόψη του τα συμφέροντα του μισθωτού, και ειδικότερα την κατάσταση της υγείας του, τις ατομικές
και οικογενειακές του ανάγκες και υποχρεώσεις, και την μακροχρόνια παραμονή του
σε ορισμένο τόπο και τη συνεπεία αυτής δημιουργία ορισμένων συνθηκών διαβίωσης,
σε συνδυασμό με τη δυνατότητα μετακίνησης άλλου υπαλλήλου που μπορεί να
ασκήσει το ίδιο αντικείμενο εργασίας και δεν αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, ο
οποίος και πρέπει να προτιμάται για τη μετάθεση, αν εξυπηρετούνται έτσι οι λειτουργικές
ανάγκες της επιχείρησης, ώστε να μην επιλέγονται εργαζόμενοι, για τους οποίους
η εφαρμογή του συγκεκριμένου μέτρου έχει προφανώς επαχθέστερες συνέπειες, διότι αλλιώς πρόκειται για ενέργεια που
αντίκειται εκδήλως στην καλή πίστη και συνιστά καταχρηστική άσκηση του
διευθυντικού δικαιώματος και επομένως μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων
εργασίας.
Η μονομερώς
επιχειρούμενη από τον εργοδότη βλαπτική μετάθεση ή μετακίνηση του μισθωτού από
μία θέση σε άλλη, παρέχει στον τελευταίο
το δικαίωμα να αξιώσει την επαναφορά του στην προηγούμενη θέση, ενώ στην περίπτωση της καταχρηστικής άσκησης του
διευθυντικού δικαιώματος η σχετική απόφαση περί μετάθεσης του μισθωτού
είναι άκυρη και εντεύθεν έχει προσβληθεί η προσωπικότητα του μισθωτού, δικαιούται δε αυτός, εκτός από το να
αξιώσει την άρση της παρανομίας με την επαναφορά του στην προηγούμενη
κατάσταση, και την επιδίκαση χρηματικής
ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, που υπέστη λόγω της ηθικής ή
επαγγελματικής μείωσης του, αφού έχει λάβει χώρα παράνομη προσβολή της
προσωπικότητας του.
Εξάλλου, η
καταγγελία συμβάσεως εργασίας αόριστου χρόνου είναι μονομερής αναιτιώδης δικαιοπραξία
γι' αυτό, δεν είναι απαραίτητο να δικαιολογείται από εκείνον που προβαίνει
(καταγγελία). Αποτελεί όμως άσκηση δικαιώματος και, κατά συνέπεια, δεν πρέπει
να υπέχει όρια που επιβάλλονται από την καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή τον
οικονομικό κοινωνικό σκοπό του δικαιώματος, διότι διαφορετικά είναι άκυρη και
θεωρείται σαν να μην έγινε, οπότε ο εργοδότης, αρνούμενος τις υπηρεσίες του
εργαζομένου, καθίσταται υπερήμερος και υποχρεούται στην καταβολή προς αυτόν του
μισθού του. Θεωρείται δε ως καταχρηστική η καταγγελία και όταν αυτή έγινε από
τον εργοδότη ένεκα της αρνήσεως του εργαζομένου να αποδεχθεί μονομερή σε βάρος
του βλαπτική μεταβολή των συμβατικών όρων.
Τέλος, κάθε αξίωση μισθωτού που πηγάζει από άκυρη
καταγγελία της σχέσης εργασίας είναι απαράδεκτη, εφόσον η σχετική αγωγή δεν κοινοποιήθηκε εντός τρίμηνης ανατρεπτικής
προθεσμίας από τη λύση της σχέσης εργασίας. Η ως άνω διάταξη αναφέρεται, τόσον
στην τακτική με προμήνυση καταγγελία όσον και στην άτακτη καταγγελία της
συμβάσεως εργασίας. Στην τακτική όμως καταγγελία η σχέση λύεται αφότου περάσει
το διάστημα της προμηνύσεως (προειδοποιήσεως) στη χρονολογία που ορίζεται, αφού
στο διάστημα αυτό η σχέση λειτουργεί και οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των
μερών παραμένουν ακέραια. Επομένως, αφετηρία της τρίμηνης αποσβεστικής
προθεσμίας για τις αξιώσεις του μισθωτού, που ως γενεσιουργό αιτία έχουν την
ακυρότητα της γενόμενης καταγγελίας της έγκυρης σύμβασης εργασίας, είναι η
επόμενη ημέρα της κοινοποιήσεως του εγγράφου της καταγγελίας και εφόσον
πρόκειται για άμεση, τακτική, καταγγελία με προειδοποίηση, η τρίμηνη
αποσβεστική προθεσμία έχει ως αφετηρία τη λήξη της προθεσμίας οπότε και
ολοκληρώνεται η καταγγελία.
Στην υπό
εξέταση περίπτωση έγιναν δεκτά τα ακόλουθα: Η ενάγουσα τοποθετήθηκε ως
πωλήτρια σε ένα από τα καταστήματα που διατηρεί η εναγομένη για τις ανάγκες της
επιχείρησης της και συγκεκριμένα στο κατάστημα του Πειραιά, ενώ κατά το επίδικο
χρονικό διάστημα απασχολούνταν με μειωμένο ωράριο λόγω μητρότητας κατά τα
προβλεπόμενα στο νόμο. Σημειώνεται, ότι δυνάμει όρου της ατομικής σύμβασης
εργασίας της ως τόπος παροχής της εργασίας συμφωνήθηκε ότι μπορεί να είναι όλα
τα καταστήματα ή και υποκαταστήματα της εταιρίας όπου έχει θέση απασχόλησης ή
έννομο συμφέρον η εταιρία. Περαιτέρω, στο κατάστημα που απασχολούνταν η
ενάγουσα στον Πειραιά, εργάζονταν μαζί με την τελευταία κατά την επίδικη
περίοδο άλλα δύο άτομα, ήτοι, μαζί με την ενάγουσα, συνολικά τρία άτομα. Τον
Ιούνιο του έτους 2013 η εναγομένη τοποθέτησε στο ως άνω κατάστημα του Πειραιά
νέα υπάλληλο στην θέση της υπεύθυνης. Οι σχέσεις της ενάγουσας με την νέα
υπεύθυνη του καταστήματος δεν εξελίχθηκαν ομαλά λόγω των συνεχών πιέσεων εκ
μέρους της τελευταίας να απασχολείται και πέραν του μειωμένου λόγω μητρότητας
ωραρίου. Αποκορύφωμα των διαταραγμένων σχέσεων υπήρξε μία έντονη διένεξη μεταξύ
της υπεύθυνης και της ενάγουσας περί τα τέλη Ιουνίου του ίδιου ως άνω έτους με
αφορμή το πρόγραμμα των καλοκαιρινών αδειών του καταστήματος, μετά την οποία η
υπεύθυνη του καταστήματος ενημέρωσε τη διεύθυνση της εναγομένης. Ακολούθως, την
ίδια ημέρα που έλαβε χώρα η εν λόγω διένεξη η εναγομένη δια των εκπροσώπων της
ανακοίνωσε προφορικά στην ενάγουσα τη μετάθεση της στο κατάστημα του
Χαλανδρίου. Η ενάγουσα διαμαρτυρήθηκε έντονα για την ως άνω απόφαση της
εναγομένης, ενώ την 02.07.2013, μία ημέρα μετά την ως άνω ανακοίνωση, μετέβην
κανονικά στο κατάστημα του Πειραιά, επιμένοντας να προσφέρει τις υπηρεσίες της
εκεί. Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι την 03.07.2013 η ενάγουσα εμφανίστηκε στο
κατάστημα του Χαλανδρίου επιλέγοντας τελικά να παράσχει τις υπηρεσίες της στο
νέο τόπο εργασίας της και να προσφύγει μελλοντικά στην Επιθεώρησης Εργασίας,
αλλά και δικαστικώς για την επελθούσα μεταβολή των συνθηκών εργασίας της.
Ωστόσο, η εναγομένη δια των εκπροσώπων της, την ίδια ημέρα (03.07.2013), προέβη
σε καταγγελία της εργασιακής σύμβασης της ενάγουσας με προειδοποίηση τριών
μηνών και συγχρόνως της απεύθυνε εξώδικη - δήλωση με την οποία της
γνωστοποιούσε και εγγράφως, πλέον, την μετάθεση της στο κατάστημα του
Χαλανδρίου. Με βάση τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά και ιδίως από την χρονική
ακολουθία με την οποία αυτά εκτυλίχθηκαν καθίσταται σαφές ότι η ως άνω
καταγγελία της σύμβασης εργασίας της ενάγουσας έγινε καταχρηστικά λόγω της
άρνησης της να συμμορφωθεί με την απόφαση της εναγομένης να την μεταθέσει στο
υποκατάστημα της στο Χαλάνδρι, απόφαση, συνιστάμενη, ταυτόχρονα, μονομερή
βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας της ενάγουσας. Συγκεκριμένα, αποδείχθηκε
ότι η εν λόγω απόφαση της εναγομένης να μεταθέσει την ενάγουσα από τον Πειραιά
στο Χαλάνδρι δεν έγινε για την εξυπηρέτηση των αναγκών της επιχείρησης, καθόσον
στη θέση της μετά την απομάκρυνση της από το κατάστημα του Πειραιά τοποθετήθηκε
άλλο άτομο, στο δε κατάστημα Χαλανδρίου εργάζονταν ήδη την περίοδο εκείνη δύο
πωλήτριες. Άλλωστε, η εναγομένη στην εξώδικη δήλωση - γνωστοποίηση που απεύθυνε
στην ενάγουσα αναφερόταν αόριστα σε μετάθεση «.... για κάλυψη των αναγκών της
εταιρίας .... και μέχρι γνωστοποίηση νεωτέρας», χωρίς να προσδιορίζει τι είδους
έκτακτες ανάγκες καλούνταν η ενάγουσα να καλύψει στο νέο τόπο εργασίας. Στη,
δε, εξωδικαστική συζήτηση της ένδικης διαφοράς ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας,
η εμφανισθείσα, ενταύθα, εκπρόσωπος της εναγομένης παραδέχτηκε ότι η μετάθεση
της ενάγουσας έγινε λόγω του προαναφερόμενου έντονου επεισοδίου που εκτυλίχθηκε
με την υπεύθυνη του καταστήματος και της εντεύθεν ανάγκης να απομακρυνθεί η μία
εκ των δύο από το κατάστημα για λόγους εκτόνωσης της ατμόσφαιρας. Εξάλλου, η
μετάθεση της ενάγουσας συνιστά μονομερή βλαπτική ενέργεια της εναγομένης και
για το λόγο ότι η μετάβαση της πλέον στη νέα της θέση (Χαλάνδρι) και η
επιστροφή στην οικία της (Πειραιά) θα απαιτούσε πολύ χρόνο ημερησίως (δύο ώρες
κατά μέσο όρο με μέσα συγκοινωνίας) και επί πλέον σημαντική οικονομική
επιβάρυνση αυτής, με δεδομένο μάλιστα ότι το ωράριο απασχόλησης κάποιες ημέρες
της εβδομάδας ήταν διακεκομμένο. Η δε εναγομένη ουδόλως έλαβε υπόψη τις
ατομικές και οικογενειακές ανάγκες και υποχρεώσεις της ενάγουσας (μητέρα τριών
ανήλικων τέκνων), ενώ με την πρακτική της αυτή δεν απέδειξε ότι προσπάθησε να
εξυπηρετήσει τις λειτουργικές ανάγκες τις επιχείρησης, αφού σε διαφορετική
περίπτωση θα επέλεγε την μετακίνηση ενός άλλου υπαλλήλου της για τον οποίο η
εφαρμογή του συγκεκριμένου μέτρου δεν θα είχε τόσο επαχθείς συνέπειες.
Τουναντίον, αποδείχθηκε ότι η μετάθεση
της ενάγουσας συνιστά καταχρηστική άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος της
εναγομένης, αφού η μονομερής αυτή μεταβολή έγινε καθ' υπέρβαση των ορίων που
τάσσονται από την καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και τον κοινωνικό σκοπό του
δικαιώματος με πραγματικό απώτερο σκοπό να εξουθενώσει την ενάγουσα ψυχικά και
σωματικά και να την εξωθήσει σε παραίτηση λόγω της διένεξης της με την υπεύθυνη
του καταστήματος στον Πειραιά, ήτοι χαρακτηρίζεται από ταπεινά ελατήρια.
Περαιτέρω, η ενάγουσα από την ως άνω χρηστική άσκηση του διευθυντικού
δικαιώματος της πρώτης εναγομένης υπέστη εμφανώς ηθική και επαγγελματική μείωση
και πρέπει να της επιδικασθεί το ποσό 1000 ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση για
την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης υπέστη από την εν λόγω προσβολή της
προσωπικότητας στις ως άνω εκφάνσεις της. Ακολούθως, και η καταγγελία της
εργασιακής σύμβασης της ενάγουσας έγινε κινούμενη από ταπεινά ελατήρια και από
λόγους εκδίκησης, διότι η ενάγουσα διαμαρτυρήθηκε έντονα και αρχικά διαφώνησε
στην μετακίνηση της σε άλλο κατάστημα, γεγονός που κατά τα προαναφερόμενα θα
είχε για την τελευταία επαχθείς συνέπειες και ως εκ τούτου, είναι καταχρηστική,
καθόσον υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλονται από την καλή πίστη, τα
χρηστά ήθη και τον κοινωνικό αλλά και οικονομικό σκοπό του δικαιώματος της
εναγομένης προς καταγγελία της σύμβασης και επομένως είναι άκυρη.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΡ.
ΜΗΛΙΟΥ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΑΡ’ΕΦΕΤΑΙΣ ΑΘΗΝΩΝ
Τηλ. 6945-028153
e-mail: natmil@otenet.gr, info@legalaction.gr
