Ο Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας (ήταν το κοσμικό του όνομα), είναι ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα πρόσωπα της επανάστασης του 1821
Γεννημένος στο χωριό Πολιανή της Αρκαδίας, τάχθηκε από πολύ μικρός στην καλογερική.
Η ζωή του για μεγάλο διάστημα ήταν προσευχή και νηστεία.
Μια διένεξή του, όμως, με κάποιον Τούρκο της περιοχής του, τον ανάγκασε να φύγει και να πάει στην Κωνσταντινούπολη, για να γλιτώσει τον θάνατο.
Παρ’ ότι είχε γίνει Αρχιμανδρίτης, δημιούργησε γρήγορα τη φήμη του πότη, του γυναικά, του πορνόβιου, του αδίστακτου και του απατεώνα.
Η συμπεριφορά του, ενοχλούσε πολλούς, αλλά εθεωρείτο ένας γραφικός ιερωμένος.
Οι απλοί άνθρωποι, έχοντας οι ίδιοι πάθη και έρποντες στην «αμαρτία», του συγχωρούσαν πολλά.
Όταν μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία, αντί να διατηρεί εχεμύθεια και να κινείται συνωμοτικά, φαφλατάς όπως ήταν, άρχισε να κάνει και να λέει οτιδήποτε που θα εξόργιζε τους Τούρκους. Κι όχι μόνο αυτό.
Άρχισε να διασπαθίζει τα χρήματα που είχε συγκεντρώσει η Φιλική Εταιρεία, νοικιάζει μεγαλύτερο σπίτι κι αρχίζει εκεί τα καθημερινά γλεντοκόπια με γυναίκες και μουσικές. Οι γείτονές του διαμαρτυρήθηκαν στις αρχές και οι Τούρκοι τον συνέλαβαν « δια την άτοπον και ανοίκειον διαγωγήν του, δίδοντος παράδειγμα διαφθοράς εις την συνοικίαν αυτού», όπως γράφει ο Δημ. Αινιάν στην σελίδα 13 του «Άτλαντα» το 1962.
Ο ιστορικός Δ. Φωτάκος στη σελίδα 20 του βιβλίου του με τίτλο «Βίος Παπαφλέσσα», αναφέρεται στις προσβολές που του έκαναν οι Τούρκοι που τον συνέλαβαν: «Ε, παπά, δεν ντρέπεσαι το σχήμα σου, να φέρνεις κάθε νύχτα γυναίκες στο σπίτι σου;». Αυτά, ως προς την κοινωνική του ζωή.
Αργότερα, τον Ιανουάριο του 1821, φτάνει στη Βοστίτσα (σημερινό Αίγιο) για να συναντήσει την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του Μοριά, με στόχο να τους πείσει να ξεσηκωθούν εναντίον των Τούρκων. Τους αναφέρει απίστευτα ψέματα. Ότι, δηλαδή, …ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με την συγκατάθεση του Τσάρου, ετοιμάζεται να εκστρατεύσει κατά της Κωνσταντινούπολης…. Ότι…ο ρωσικός στόλος φτάνει όπου νάναι στο Αιγαίο… Ότι…μέσα στην Κωνσταντινούπολη είναι 50 χιλιάδες τζελέπηδες (εκτελεστές –δολοφόνοι) που ετοιμάζονται να σφάξουν τον Σουλτάνο… Οι προεστοί του Μοριά, είναι επιφυλακτικοί με όσα τους λέει. Μάλιστα, ο Ανδρέας Ζαΐμης, χαρακτηρίζει όσα λέει ο Παπαφλέσσας «άστατα, απελπισμένα, στασιαστικά, ιδιοτελή και μπερμπάντικα…».
Ο πιο αυστηρός απέναντι στον Παπαφλέσσα, ήταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, όπως ο ίδιος γράφει στη σελίδα 9 των απομνημονευμάτων του, που δημοσιεύθηκαν το 1975.
Γράφει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός: «Όθεν οι μεν Πελοποννήσιοι έμειναν εν αμηχανία περί του πρακτέου βλέποντες τι παράκαιρον και ανέτοιμον, ο δε Δικαίος άνθρωπος απατεών και εξωλέστατος περί μηδενός άλλου φροντίζων ειμή τίνι τρόπω να ερεθίση την ταραχή του Έθνους δια να πλουτίσει εκ των αρπαγών, τους εβεβαίωσεν ότι όλα είναι έτοιμα….».
Στη συγκεκριμένη συγκέντρωση των προεστών του Μοριά, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης είχε τόσο πολύ θιχτεί και θυμώσει, ώστε διέταξε ένα πρωτοπαλίκαρό του, τον Κωνσταντή Πιεράκο, «να δολοφονήσει τον Παπαφλέσσα, να κόψει την κεφαλήν του και να την στείλει στην Τριπολιτζάν», όπως αναφέρει και ο Σπηλιάδης στη σελίδα 23 του Α’ τόμου της ιστορίας του.
Γλίτωσε, επειδή κατέφυγε στο Μέγα Σπήλαιο, στα Καλάβρυτα. Ίσως, αυτή η οργή του Πετρόμπεη, να είχε σχέση με τη πληροφορία που είχε, ότι ο Παπαφλέσσας είχε επιχειρήσει να σκοτώσει, στην Κωνσταντινούπολη, τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, που τον είχε μυήσει στην Φιλική Εταιρεία, επειδή δεν του αποκάλυπτε ποιος είναι ο αρχηγός και τι σχέδια είχε!
Ο Αναγνωστόπουλος αρνήθηκε και ο Παπαφλέσσας τράβηξε μαχαίρι να τον σφάξει. Τις λεπτομέρειες αναφέρει ο Μ. Οικονόμου στη σελίδα 43 του Α΄ τόμου, του έργου του «Ιστορικά της ελληνικής παλιγγενεσίας»: «Καιροφυλακτήσας εσπέραν τινά τον Αναγνωστόπουλον μόνον εν τω δωματίω του, εισελθών ασφαλίσας έσωθεν την θύραν, επανέλαβε τας παρακλήσεις του, προσθείς και απειλάς ότι, εάν δεν του φανερώσει (την Αρχήν) ήθελε δήθεν τον φονεύσει, λάβη τα έγγραφα όσα εύρει και παραδώσει αυτά εις την Υψηλήν Πύλην».
Κι αν όσα γράψαμε μέχρι τώρα, αφορούν το προσωπικό του ήθος και την κοινωνική συμπεριφορά, που λίγο πρέπει να απασχολεί την ιστορία, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα επόμενα, που αφορούν την επαίσχυντη πολιτική του συμπεριφορά.
Αργότερα, λοιπόν, μετά την επανάσταση του 1821, στην μεγάλη διχόνοια που προέκυψε το 1824 (λίγα πράγματα αναφέρει για αυτήν η επίσημη ιστορία μας) και τη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη από την κυβέρνηση Κουντουριώτη και Μαυροκορδάτου, Κωλέττη, ο Παπαφλέσσας πρωτοστάτησε.
Ήταν η περίοδος κατά την οποία οι Ρουμελιώτες εισέβαλαν στον Μοριά και …κατεδίωξαν τους οπλαρχηγούς του, έκαψαν, έκλεψαν γυναίκες, κατέστρεψαν και δημιούργησαν μεγάλο ζήτημα στην επαναστατημένη Ελλάδα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο σύντροφός του, τότε, Ιωάννης Μακρυγιάννης, τον στολίζει κανονικά για την εκστρατεία και σύλληψη του «αντάρτη» Κολοκοτρώνη και των λοιπών καπεταναίων του Μοριά.
Είναι χαρακτηριστικά όσα γράφει στον τόμο Α΄ σελίδα 216, στα «Απομνημονέυματα» των εκδόσεων Βαγιονάκη (1947):
«Ο Παπαφλέσσας πήρε μίαν γυναίκα μ’ ένα ντέφι και έναν με βιολί και πήγαμε εις το Λιοντάρι…Και τον γενναίον Παπαφλέσσα όπου εγλένταγε με ταις γυναίκες και τα λαλούμενα…Γύρευε τις επιδέξες (δηλαδή πόρνες)…έζη ως σατράπης με τρυφάς και αναπαύσεις…».
Ο Παπαφλέσσας, λοιπόν, ως υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Κουντουριώτη, συνέλαβε και φυλάκισε τον Κολοκοτρώνη στην Ύδρα! Αυτό ήταν το μεγαλύτερο στίγμα που ακολουθούσε τη ζωή του.
Ο θάνατός του στο Μανιάκι, στη μάχη κατά του εχθρού, τον κατέστησε ήρωα και έτσι μας τον παρέδωσε η ιστορία, παραβλέποντας όλα τα άλλα.
Αν δεν συνέβαινε, ο πράγματι ηρωικός του θάνατος, ο Παπαφλέσσας δεν θα αναφερόταν καν στο πάνθεον των αγωνιστών του 1821.
Κάποιοι σημαντικοί ιστορικοί, ισχυρίζονται ότι ο Παπαφλέσσας είχε μετανιώσει για όλα είχε κάνει στον βίο και τη πολιτεία του και για αυτό πήγε ως πρόβατο επί σφαγή στη μάχη με τον Ιμπραήμ.
Ο Φραντζής, γράφει ότι ο Παπαφλέσσας εγκαταλείπει το Ναύπλιο και εκστρατεύει κατά του Ιμπραήμ «με τοιαύτην απόφασιν, ώστε ή να επιστρέψει νικητής ή να φονευθεί υπέρ πατρίδος μαχόμενος, δια να απαλύνει τον ρύπον όλων εκείνων δια όσα κατελαλείτο».
Ο Σπηλιάδης υποστηρίζει ότι ότι ο Παπαφλέσσας εκστρατεύει εναντίον του Ιμπραήμ «με σκοπόν να αποθάνει μαχόμενος ή να νικήσει και αν νικήση, να επανορθώσει τα εσφαλμένα».
Κι ο Φωτάκος, όμως, περίπου τα ίδια αναφέρει: «Είχε μετανοήσει δια τας πρότερον πράξεις και ενεργείας του προς καταστροφήν των λεγομένων ανταρτών (σ.σ. δηλαδή του Κολοκοτρώνη). Και αν εφαίνετο νικητής, να ζητήσει έπειτα την απόλυσιν των εξορίστων και ιδίως του Κολοκοτρώνη…επιθυμών δε προσέτι να φανή ότι αυτός επέβαλε την θέλησίν του εις τον Κουντουριώτην και λοιπούς, ελευθερώνων τους φυλακισμένους».
Είναι, όμως έτσι, όπως αναφέρουν οι τρεις ιστορικοί; Δύσκολο, αν αναλογιστεί κάποιος ότι όλοι αναφέρουν ότι ήταν άνθρωπος χωρίς αρχές και ηθικούς φραγμούς.
Η λογική λέει, ότι δεν τον ενδιέφεραν οι φυλακισμένοι, αλλά η εξόντωσή τους.
Όμως, ως υπουργός εσωτερικών, βρέθηκε μπροστά σε απίστευτες αντιδράσεις του απλού κόσμου, που έβλεπε ότι ο πιο μεγάλος ήρωας της ελληνικής επανάστασης, ο Κολοκοτρώνης, και οι λοιποί καπετάνιοι του Μοριά, ήταν φυλακισμένοι, ενώ ο Κουντουριώτης, ο Ματροκορδάτος, ο Κωλέττης κι ο Παπαφλέσσας, μηχανορραφούσαν συνεχώς.
Από την άλλη πλευρά, αν είχε μετανοήσει, πριν εκστρατεύσει εναντίον του Ιμπραήμ, θα μπορούσε να εισηγηθεί την αποφυλάκιση και την από κοινού αντιμετώπιση του εχθρού.
Κι αν οι Κουντουριώτηδες, Μαυροκορδάτοι και Κωλέττηδες διαφωνούσαν, τότε μπορούσε να παραιτηθεί και να εκστρατεύσει μόνος του εναντίον του Ιμπραήμ.
Δεν το έπραξε. Άρα, πως είχε μετανιώσει;
Κι αυτό είναι πολιτική πράξη που κρίνεται. Να αναφέρουμε και κάτι ακόμη, το οποίο συνηγορεί στην άποψη ότι ο Παπαφλέσσας δεν είχε μετανιώσει.
Ισχυρίζεται στην ιστορία του ο Φωτάκος, ότι πήγε στη μάχη και αν γύριζε νικητής θα εισηγείτο την απελευθέρωση των φυλακισμένων.
Αυτό, όμως, συμφώνως με τον χαρακτήρα του Παπαφλέσσα, δύσκολα θα μπορούσε να γίνει, αφού αν γύριζε νικητής και στεφανωμένος με τη δόξα, θα ισχυριζόταν ότι ο λαός δεν έχει ανάγκη τον Κολοκοτρώνη…
Θα είχε αποδείξει ότι ο Μοριάς μπορούσε να επιβιώσει, να πολεμήσει και να νικήσει χωρίς τον φυσικό του αρχηγό.
Και κάτι τελευταίο.
Ο θάνατος του Παπαφλέσσα, χαροποίησε φίλους και εχθρούς, όσο κι αν είναι οξύμωρο με την εν γένει στάση της ιστορίας απέναντί του.
Αυτό φαίνεται μέσα από δημοσιεύματα της εποχής.
Ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του (σελ.214), γράφει όλες κι όλες δυο γραμμές: «Εις το χάνι ηύραμεν και τον Παπαφλέσσα με καμπόσους. Πάγαινε εναντίον του Μπραίμη. Πέρασε από το Λιοντάρι και ήταν ενθουσιασμένος. Πήγε και χάθηκε».
Στο αρχείο του Κουντουριώτη (τόμος Δ΄ σελ.505), ο γραμματέας του, του έχει στείλει επιστολή που γράφει:
«Κανείς δεν εδάκρυσε από τον θάνατο του Παπαφλέσσα…». Στα ίδια αρχεία (τόμος Γ΄ σελίδα 13), βρίσκουμε και επιστολή του Κανέλλου Δεληγιάννη, που κι αυτός είχε εκδιωχθεί από τον Παπαφλέσσα.
Αποδεικνύοντας την μεγαθυμία του, ίσως και το ρητό «ο θανών δεδικαίωται», ο μεγάλος οπλαρχηγός γράφει:
«Ο ένδοξος αυτού θάνατος, απέπλυνε όλους τους ρύπους του ιδιωτικού και πολιτικού του βίου και χρεωστεί η πατρίς να τον συγκατάξει και αυτόν μεταξύ των λοιπών ενδόξων αθανάτων αυτής προμάχων». Έτσι, ηρωοποιήθηκε ο Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας, που έμεινε στην ιστορία ως Παπαφλέσσας.
Ένας άνθρωπος, οι πολιτικές πράξεις του οποίου και κυρίως η συμμετοχή του στην ανηλεή καταδίωξη και φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και των καπετάνιων του Μοριά, στον καταστροφικό εμφύλιο, επέφεραν δεινά για την Ελλάδα και τον λαό της.
Βεβαίως, δεν είναι ο μόνος με αμφιλεγόμενη παρουσία στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821.
Είναι και πολλοί άλλοι, που οι φωτογραφίες τους είναι αναρτημένες σε σχολεία και χαρακτηρίζονται ήρωες του Έθνους.
Ο Αιρετικός
* Σημείωση Newsmessinia
Τα σχόλια, οι απόψεις των σχολιαστών δεν απηχούν κατ' ανάγκη τις απόψεις του ιστολογίου μας και δεν φέρουμε καμία ευθύνη γι’ αυτά.
