Λίγο πριν την έκρηξη στην καλντέρα της Σαντορίνης
Πριν
από τη σημερινή νήσο Καμένη, μέσα στην καλντέρα της Σαντορίνης, που
δημιουργήθηκε μετά την έκρηξη του ηφαιστείου πριν από περίπου 3.600
χρόνια, υπήρχε μια πολύ παλαιότερη Καμένη στο ίδιο περίπου σημείο, η
οποία καταστράφηκε ολοσχερώς από την έκρηξη.
Για πρώτη φορά ξένοι και Έλληνες επιστήμονες, οι οποίοι μελέτησαν τα
υποθαλάσσια απομεινάρια στο βυθό από εκείνη τη μινωική έκρηξη, καθώς και
τα κομμάτια ανδεσιτικής λάβας μέσα στην ελαφρόπετρα, προχώρησαν στην
ανασύσταση της λεγόμενης προ-Καμένης, καταλήγοντας σε εκτιμήσεις για την
έκτασή της, τον τρόπο της δημιουργίας της και την ηλικία της.
Πριν από περίπου 22.000 χρόνια είχε προηγηθεί μια άλλη μεγάλη έκρηξη
στη Θήρα, η λεγόμενη έκρηξη της Ρίβας, από την οποία είχε δημιουργηθεί
μια μεγάλη ημίκλειστη καλδέρα. Μέσα σε αυτήν σταδιακά ανυψώθηκε ένα
νησί, η προ-Καμένη, που έμελλε να καταστραφεί, μαζί με τμήματα της Θήρας
και της Θηρασίας, κατά την πιο πρόσφατη Μινωική έκρηξη κατά την Ύστερη
Εποχή του Χαλκού.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ούγγρο γεωεπιστήμονα Ντέιβιντ
Κάρατσον του Τμήματος Φυσικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Eotvos της
Βουδαπέστης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό του Nature
Group, χρησιμοποίησαν φωτοστατιστική ανάλυση, κοκκομετρία και άλλες
τεχνικές για να υπολογίσουν ότι η προ-Καμένη είχε όγκο 2,2 έως 2,5
κυβικών χιλιομέτρων, έναντι 3,2 κυβικών χιλιομέτρων της σημερινής
Παλαιάς και Νέας Καμένης.
Όπως δήλωσε ο Ντ. Κάρατσον, το τοπογραφικό ανάγλυφο της Σαντορίνης
πριν από την Μινωική έκρηξη χαρακτηριζόταν από ένα μικρότερο λιμάνι μαζί
με ένα κεντρικό νησί, περίπου παρόμοιο με τη σημερινή Καμένη, σύμφωνα
με πολλούς ερευνητές. Όμως οι διαστάσεις και η ηλικία αυτού του νησιού
είχαν παραμείνει άγνωστες. Στη νέα μελέτη μας, ανακατασκευάσαμε το
προ-μινωικό νησί με την ονομασία Προ-Καμένη τόσο σε μέγεθος όσο και σε
ηλικία.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, μετά την ισχυρή έκρηξη Ρίβα που
είχε προηγηθεί της μινωικής, στο προμινωικό τοπίο της Σαντορίνης
κυριαρχούσε μια ρηχή πλημμυρισμένη καλδέρα, όπου σιγά-σιγά, καθώς
εξέρρεε λάβα από το υποθαλάσσιο ηφαίστειο, άρχισε να ξεμυτίζει η
προ-Καμένη.
Μέχρι σήμερα μόνο πολύ αβέβαιες εκτιμήσεις μπορούσαν να
γίνουν για το μέγεθος και την ηλικία της.
Η προ-Καμένη αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα μετά την έκρηξη Ρίβα, με ένα
ελάχιστο ρυθμό εκροής λάβας 0,13 έως 0,14 κυβικών χιλιομέτρων ανά
χιλιετία.
Ο ρυθμός αυτός είναι πολύ πιο αργός -περίπου το ένα έβδομο-
από τον μέσο ρυθμό διόγκωσης της σημερινής Παλαιάς και Νέας Καμένης μετά
το 1600 π.Χ., ο οποίος εκτιμάται σε περίπου 0,9 κυβικά χιλιόμετρα ανά
χιλιετία.
Η έκρηξη της Θήρας μεταξύ 1627-1600 π.Χ. κατά την Ύστερη Εποχή του
Χαλκού (Μινωϊκή) υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες στη διάρκεια της
Ολοκαίνου. Τα προϊόντα της έκρηξης εκτιμάται ότι είχαν όγκο 117 έως 129
κυβικά χιλιόμετρα, ισοδύναμα με 78 έως 86 κυβικά χιλιόμετρα πυκνών
πετρωμάτων.
Ένα μέρος αυτών των πυροκλαστικών εναποθέσεων στο βυθό
της Σαντορίνης προέρχεται από την προϋπάρχουσα Καμένη, η οποία
διαλύθηκε τελείως από την έκρηξη. Η σύνθεσή της από μαύρο υαλώδη
ανδεσίτη, που είναι γεωχημικά διακριτός, επέτρεψε στους επιστήμονες να
ξεχωρίσουν ποια προϊόντα της έκρηξης προέρχονταν από την προ-Καμένη και
ποια από τη Θήρα.
Στη μελέτη, επίσης, συμμετείχαν γεωεπιστήμονες από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Νέα Ζηλανδία.
