Το έθιμο του σαϊτοπολέμου και το μέλλον του

Ο θάνατος του άξιου εργάτη της Ενημέρωσης Κώστα Θεοδωρακάκη, από ανεξέλεγκτη σαΐτα στο σαϊτοπόλεμο ανήμερα το Πάσχα 2019, προκάλεσε βαθιά οδύνη στο Δήμο Καλαμάτας, σε κάθε Καλαματιανό και ευρύτερα. 

Ο αείμνηστος Κώστας Θεοδωρακάκης, επαγγελματίας ικανός, έντιμος και αγαπητός, θα λείψει από το χώρο των ΜΜΕ, η δε απώλειά του είναι ιδιαίτερα οδυνηρή για την οικογένειά του και εν γένει τους οικείους του, προς τους οποίους εκφράζεται βαθιά η συμπαράσταση όλων στη δύσκολη αυτή ώρα.

Ο θάνατος του Κώστα Θεοδωρακάκη αποτελεί καμπή για το έθιμο του σαϊτοπολέμου, που είναι δυνατόν να συνεχισθεί μόνο με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. 

Αν δεν υπάρξει κατάλληλη προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου, δεδομένης της σημερινής ημινόμιμης κατάστασης, κανένα Δημοτικό Συμβούλιο στο μέλλον δε θα ψηφίσει οτιδήποτε σχετικό με την επιτέλεση του εθίμου. Η δε ενδεχόμενη απαγόρευση του σαϊτοπολέμου εκτιμάται ότι θα εκκινήσει φαύλο κύκλο διενέργειάς του με τρόπο ανεξέλεγκτο, κάτι που θα οδηγήσει σε ακόμη πιο επικίνδυνες καταστάσεις.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ

Το έθιμο του σαϊτοπολέμου είναι πολύ παλιό. 

Ο Ορέστης Χρυσοσπάθης, στο βιβλίο του «Ιστορία της παλαιάς Καλαμάτας» και μιλώντας για το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, αναφέρεται στο σαϊτοπόλεμο ως εξής: 

«Οι σαϊτολόγοι με φεσάκια στην κεφαλή και με κάπες ανταρτικές, έχοντας ανηρτημένους ντορβάδες γεμάτους από σαΐτες και με την σάλπιγγα και τον μασαλά, κατά την νύκτα πήγαιναν κατ' ενορίας παρά τον ποταμόν Νέδοντα, όπου εκεί δινόταν η μάχη, που πολλές φορές κατέληγε σε αληθινή με τα όπλα» («Καλαμάτα – Οδοιπορικό σε πλατείες και δρόμους της πόλης», σελ. 68, Αναστασία Μηλίτση – Νίκα, Χριστίνα Θεοφιλοπούλου – Στεφανούρη, ΓΑΚ – Αρχεία Νομού Μεσσηνίας. 2016 [β΄ έκδοση]).

Για το έθιμο αυτό, στην εφημερίδα «Φως» (5-4-1901) γράφτηκαν τα εξής: «Οι σαΐτες έδωσαν και επήραν εφέτος πολύ περισσότερον από τα άλλα έτη. Οι σαϊτολόγοι διηρημένοι εις αντίθετα στρατόπεδα, προηγουμένων σημαιών ελληνικών, γαλλικών, αγγλικών, λαβάρων, μασαλάδων και των λοιπών εμβλημάτων των, εγένοντο κύριοι της Κάτω πλατείας το απόγευμα της Κυριακής. Κατά τον πρόχειρον υπολογισμόν ανθρώπου ειδήμονος διά τις σαΐτες αυτές κατηναλώθησαν υπέρ τας 250 οκάδας πυρίτιδος, ήτοι πλέον των 800 δραχμών. Σαΐτες εν όλω ερρίφθησαν 300 - 350» (από το ως άνω βιβλίο, σελ. 42).

Αντίστοιχη αναφορά κάνει η εφημερίδα «Σημαία» την 1-5-1935 (αναδημοσιεύεται στην ίδια σελίδα του ανωτέρω βιβλίου): «Εφέτος του αγώνος μετέσχον όλαι αι φυλαί των Καλαμών. Οι ωραίοι ιππόται της σαΐτας εφορούσαν σκουφάκια πολύχρωμα, υπενθυμίζοντα τους αντάρτας της Μακεδονίας. Αι φυλαί που έλαβον μέρος εις τον σαϊτοπόλεμον ήσαν οι Αγιοταξιαρχίτες υπό την αρχηγίαν του περίφημου Λάμπρου, οι Φραγκολιμνίτες, οι Αγιαννίτες, οι Αβραμιώτες, η φυλή των Χασάπηδων υπό την αρχηγίαν του κ. Αγγελέα και του Ε. Κουμουντούρου, η φυλή των Σωφέρηδων, ο κ. Νικητάκης με το ασκέρι του, ο κ. Πετρόγιαννης με όλα τα φουσάτα του κ.ά. Το πεδίον, όπου θα διεξήγετο ο μέγας Εθνικός αγών, ήτο η πλατεία της 23ης Μαρτίου. Οι Καλαματιανοί από της 3ης απογευματινής είχον καταλάβει επικαίρους θέσεις. Τα μπαλκόνια, το οίκημα του πρώην Δημαρχείου, το Εμπορικόν Επιμελητήριον, το Επαγγελματικόν Επιμελητήριον, είχον καταληφθεί εξ εφόδου, ιδίως από θελκτικάς αντιπροσώπους του ωραίου φύλου».

Φωτογραφία σαϊτοπολέμου («Καλαμάτα – Οδοιπορικό σε πλατείες και δρόμους της πόλης», σελ. 114, Αναστασία Μηλίτση – Νίκα, Χριστίνα Θεοφιλοπούλου – Στεφανούρη, ΓΑΚ – Αρχεία Νομού Μεσσηνίας. 2016 [β΄ έκδοση])

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΣΑΪΤΟΠΟΛΕΜΟ

Επισημαίνεται πως βιβλίο με τίτλο «Ο σαϊτοπόλεμος – Το ζεϋμπέκικο της φωτιάς» έγραψε πρόσφατα ο Χρήστος Ζερίτης. Το βιβλίο περιλαμβάνει δημοσιεύματα του συγγραφέα στον Τύπο, υλικό από άλλα συναφή δημοσιεύματα και οτιδήποτε άλλο έκρινε ο Χρ. Ζερίτης πως θα έκανε πιο ενδιαφέρον το σχετικό πόνημα. Τα κείμενα διανθίζονται από ενδιαφέρον φωτογραφικό υλικό, μεγάλο μέρος του οποίου προέρχεται από ιδιωτικές συλλογές. Στο βιβλίο γίνεται, μεταξύ άλλων, αναφορά στην ιστορία και τις ρίζες του εθίμου, το οποίο «'εισήχθη' στη νοτιοδυτική Ελλάδα από τα Επτάνησα, στα οποία μεταφέρθηκε από τον γεωγραφικό χώρο της σημερινής Ιταλίας» (σελ. 28). 

Παρατίθεται, επίσης, (σελ. 29) απόσπασμα από δημοσίευμα της εφημερίδας «Θάρρος» στις 26-1-1946, όπου ο Γιάννης Αναπλιώτης έγραφε μεταξύ άλλων: «...Το πώς και τις του παλιού τούτου εθίμου της πολιτείας είναι μυστικό που δεν περιγράφουνε στα τεφτέρια. Λένε μόνο πως τη σαΐτα την φέρανε το πρώτο στην Καλαμάτα για πυροτέχνημα Ιταλοί. Και οι πολέμαρχοι και οι παλληκαράδες της πολιτείας την αδράξανε για να διασκεδάζουνε τους άκαπνους και τους χαζούς τη Μεγαλοσαρακοστή και την Πασχαλιά...».

Αυτό το παραδοσιακό - Πασχαλινό έθιμο βρίσκεται στη μεγάλη ΚΑΜΠΗ μετά το θάνατο του Κώστα. Θα συνεχισθεί, ενταγμένο σε θεσμικό πλαίσιο που θα προσδιορίζει τις αναγκαίες προϋποθέσεις ή θα καταργηθεί; 

Ο λόγος ανήκει στην πολιτεία και ο Δήμος είναι έτοιμος (μαζί με το Σύλλογο των Σαϊτομάχων) για εποικοδομητικές και ρεαλιστικές προτάσεις.