Στο φως άγνωστες επιστολές καταδοτών από το Αρχείο Παττακού

Σελίδες τετραδίων µε χαρακιές. Μελάνη ποτισµένη στο χαρτί. Ελληνικά, ελληνικούρες, µεγαλοπρεπείς ανορθογραφίες. Οξείες, περισπωµένες, βαρείες… Βαριές πέφτουν και οι σκιές της πρόσφατης Ιστορίας της Ελλάδας µέσα από τα ευρήµατα επίσηµων αρχείων που έµειναν ξεχασµένα στη σκόνη επί 50 χρόνια. Το αρχείο Παττακού, του Στυλιανού Παττακού που ορίστηκε πρώτος υπουργός Εσωτερικών από την «εθνοσωτήριον επανάστασιν της 21ης Απριλίου 1967», έρχεται στο φως έπειτα από δύο χρόνια προσπάθειας. Υπόγεια και αποθήκες του υπουργείου Εσωτερικών, που συνεχίζει να εδρεύει στο ίδιο κτίριο στην πλατεία Κλαυθµώνος, ερευνήθηκαν διεξοδικά και έτσι ήρθαν στο φως επιστολές από κάθε γωνιά της χώρας. Μέσα από τα γράµµατα αυτά παραδίδονται επώδυνα µαθήµατα.

Μάθηµα πρώτο και συνηθέστερο: Πώς να ρουφιανεύετε τον συγχωριανό, τον γείτονα, τον αντίπαλο.

Μάθηµα δεύτερο: Πώς να εκφράζετε τον θαυµασµό στον αποδέκτη της επιστολής.

Τρίτο και χειρότερο, στις περισσότερες των περιπτώσεων, όλα τα παραπάνω γίνονται προκειµένου στη συνέχεια ο «ερίτιµος υπουργός» να ορίσει τον αποστολέα της επιστολής δήµαρχο ή πρόεδρο της κοινότητας ή, έστω, αρχηγό ΤΕΑ του χωριού…

Μέσα από τις χαρακιές των απλών φύλλων χαρτιού, χαράσσεται και παραχαράσσεται η Ιστορία ενός έθνους. Σπαράγµατα και φράσεις συχνά ασυνάρτητες µας φέρνουν αντιµέτωπους µε τη λειτουργία ενός κράτους που ακόµη δεν έχει συνέλθει από τα φαντάσµατα του παρελθόντος.

• Με δακτυλογραφηµένη επιστολή µιας σελίδας, ο εµφανιζόµενος ως πρόεδρος της Ενωσης Αναπήρων Θυµάτων Πολέµου από τη ∆ράµα διαµαρτύρεται διότι «ο νυν δήµαρχος τυγχάνει επικινδυνέστερος του Ανδρέα Παπανδρέου, ο δε προτεινόµενος αντιπαθέστερος του πρώτου λόγω µεγίστου Σατραπισµού του και περιφρονήσεως των πάντων». Ο υπογράφων παρακαλεί τον Παττακό να του επιτρέψει να τον ονοµάζει εξάδελφο και ζητά να ορισθεί δήµαρχος «άνθρωπος µε εθνικήν και όχι υλικήν συνείδηση».
• Εάν όµως ο προηγούµενος εκλιπαρεί να αποκαλέσει τον Παττακό εξάδελφο, ένας έµπορος µοτοποδηλάτων από την Αργολίδα χαρακτηρίζει την… κουµπαριά «κακό δαίµονα της προηγούµενης πολιτικής ζωής», υπαινισσόµενος ότι αυτή προστατεύει κάποιον ακατάλληλο δήµαρχο και αυτό έρχεται σε σύγκρουση µε «το απόλυτον και ακέραιον πνεύµα της επαναστάσεως» της 21ης Απριλίου, που «είναι η εσχάτη σανίς σωτηρίας της φυλής µας».
• Στις 18 Μαΐου 1967, ένας αποστολέας από την Αττική ζητά στο όνοµα των εθνικών του αγώνων να τεθεί «απλώς και µόνον εις τους υπό κρίσιν διά την
  
  εκλογήν δηµοτικών αρχόντων». Προηγουµένως έχει περιγράψει τους αγώνες του, όταν από το 1944 πάλευε ως δηµοτικός σύµβουλος µε την «κοµµουνιστικήν πλειοψηφίαν» και έχει ξεδιπλώσει την ικανότητα στο γλείψιµο λέγοντας ότι «είναι η µόνη φορά που η ελληνική ιστορία θα αναγκασθεί να κατατάξει δηµοσίους άνδρας εις το πάνθεον των Αγίων». ∆ηλώνει «άριστος» και απευθυνόµενος «εις Υµάς τους αριστείς» ζητά ηθική ικανοποίηση «µακράν παντός υλικού συµφέροντος»…
• Με έναν περίεργο τρόπο, µέσα σε δύο διαφορετικές επιστολές συναντιούνται ο Κώστας Μητσοτάκης και ο Παύλος Μπακογιάννης. 
• Στις 21 Ιουλίου 1967, κάποιος καταγόµενος από τη Λευκάδα, που ζει και εργάζεται όµως στη Φρανκφούρτη της Γερµανίας, εκφράζει τα παράπονά του «διά τον ραδιοσχολιαστήν της ελληνικής εκποµπής Παύλον Μπακογιάννη» ο οποίος µεταδίδει «σχόλια, κρίσεις και συµπεράσµατα ευνοϊκώς προσκείµενα του διεθνούς κοµµουνισµού», ενώ αποσιωπά τους επαίνους για τα εθνοσωτήρια έργα της δικτατορίας. Στις 20 Αυγούστου 1967, άλλος εθνικόφρων από τα Χανιά καταγγέλλει τον πρόεδρο µιας κοινότητας που µόλις είχε συσταθεί το 1966 ως «ρουσφέτι του κυρίου Μητσοτάκη» διότι παραµένει και µετά την 21η Απριλίου, ενώ δύο αδέλφια της µάνας του «είναι συµµορίται». Προειδοποιεί ότι ο «ανηψιός των Ανταρτών» είναι ραδιοασυρµατιστής και µπορεί να µεταδίδει πληροφορίες στους συµµορίτες, και συνεχίζει µεταφέροντας στατιστικά στοιχεία για χωριό του Ψηλορείτη όπου το 85% είναι αριστεροί και «έχει ρεκόρ στην αντεθνικήν δράσιν»

«Υπουργέ, κάνε µε κοινοτάρχη»

Ενας κόσµος «χαφιεδοφροσύνης» ξετυλίγεται µέσα από τα αρχεία του υπουργείου Εσωτερικών και µόνο από το τµήµα εκείνο που αφορά την αλληλογραφία του Στυλιανού Παττακού. Οπως κάνει κάθε «σωστός» κόλαξ, ο εκάστοτε επιστολογράφος επιλέγει λέξεις που ανέφεραν καθηµερινά οι αρχηγοί της χούντας. Καταγγέλλει τη φαυλοκρατία, τη µικροπολιτική, την ανοχή στον κοµµουνισµό και τους «Παπανδρεοκοµµουνιστές» που θα έφερναν «νέον Εµφύλιον» εάν δεν εµφανιζόταν η «Εθνοσωτήριος». Αλλος επιλέγει να στολίσει την επιστολή µε κάτι ουρανοµήκη «Ελλάς ανέστη», δηλώνοντας κάτι που, δυστυχώς, ακούγεται ακόµη και σήµερα: «Μετά την 21η Απριλίου 1967 κοιµόµαστε µε τις πόρτες του σπιτιού ανοικτές». Γιατί όµως; ∆ιότι πριν µπορεί να περνούσαν τίποτε Λαµπράκηδες και να «µας κρυφακούσουν»…

Αλλος χαίρεται διότι επήλθε η δικτατορία και «έµειναν µε το στόµα ανοικτό» όλοι εκείνοι που είχαν παρασυρθεί και ετοιµάζονταν να πάνε να ακούσουν τον λόγο του Παπανδρέου στη Θεσσαλονίκη (σ.σ.: η χούντα έγινε παραµονές εκλογών). Το ζητούµενο, όµως, και σε αυτή την περίπτωση είναι να κατηγορηθεί αυτός που τους παρέσυρε, ώστε να µην αναλάβει τώρα κάποιο αξίωµα. Ρεσιτάλ περιγραφής των κινδύνων που ο ίδιος αντιµετώπισε, αρπάζοντας όπλο στα 17 του κατά των Βουλγάρων κοµµουνιστών και πέφτοντας θύµα ανατίναξης από νάρκη, δίνει άλλος θαυµαστής του Παττακού από την Πέλλα. Στη συνέχεια, δεν παραλείπει να τον ενηµερώσει πως απελύθη ο πρόεδρος της κοινότητας και ζητά («διότι ουδείς στο χωριό µας έχει τέτοια προσόντα») να διατάξει ο υπουργός ώστε ο εκ νάρκης διασωθείς να γίνει είτε «πρόεδρος είτε αρχηγός ΤΕΑ του χωριού µας».

αρχειακό υλικό

Εκτός του «αρχείου Παττακού», που περιλαµβάνει αναλυτικά στοιχεία για τα φρονήµατα και την πολιτική δράση των αιρετών της τότε Αυτοδιοίκησης, υπάρχουν άλλα αρχεία για την ιθαγένεια, στα οποία περιλαµβάνονται αποφάσεις για την αφαίρεσή τους από στελέχη του τότε ΚΚΕ και άλλα για τους µετακλητούς νοµάρχες, τα εκλογικά αποτελέσµατα και τους νόµους. Ακόµη και πλήθος εντύπων µε κυβερνητικά προγράµµατα, σχέδια για τη διαχείριση απορριµµάτων της Αττικής του 1970, το επενδυτικό σχέδιο της Litton, ακόµη και ξενόγλωσση µελέτη του 1949 για τις επιπτώσεις από τον ψεκασµό δασών µε DDT!

Ο πρόεδρος της Βουλής

Η έρευνα στα αρχεία του υπουργείου Εσωτερικών διήρκεσε περίπου δύο χρόνια, καθώς µάλιστα το υλικό βρισκόταν σε κακή κατάσταση. Το αποτέλεσµα παρουσιάστηκε  σε ειδική ηµερίδα του υπουργείου σε συνεργασία µε το Ιδρυµα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισµό και τη ∆ηµοκρατία, καθώς και µε τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. 

Μιλώντας στην ηµερίδα, ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης προανήγγειλε ειδικό νοµοσχέδιο που θα αφορά την πρόσβαση στα κρατικά αρχεία, διηγούµενος την περιπέτεια της συζύγου του η οποία, στο πλαίσιο επιστηµονικής διατριβής, δεν µπόρεσε να αξιοποιήσει στοιχεία από το αρχείο του υπουργείου Εσωτερικών, παρότι ήταν υπάλληλος του ίδιου υπουργείου. «Με την ανάδειξη των ιστορικών αρχείων του υπουργείου Εσωτερικών, βάζουµε ακόµη ένα λιθαράκι στη µεγάλη προσπάθεια για τη συγκρότηση της εθνικής αυτογνωσίας, η οποία θα βασίζεται στα πραγµατικά γεγονότα, απέναντι σε όσους επιχειρούν να διαιρέσουν τους Ελληνες σε πατριώτες και εθνοµηδενιστές» τόνισε ο υπουργός Εσωτερικών, Αλέξης Χαρίτσης, µιλώντας στο συνέδριο. Ο κ. Χαρίτσης σηµείωσε µε έµφαση ότι θα πρέπει να αναστοχαστούµε τη σχέση µας µε τη Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία.