Μακροχρόνια ανεργία, η μεγάλη πληγή...

 Εκτός αγοράς εργασίας για πάνω από δύο χρόνια το 50% των ανέργων 

- Από τον τριτογενή τομέα οι περισσότερες χαμένες θέσεις

Το 50% των ανέργων έχει μείνει εκτός αγοράς εργασίας για περισσότερα από δύο χρόνια, ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι, δηλαδή άτομα που δεν έχουν εργαστεί για περισσότερους από 12 μήνες, ανέρχονταν στο τέλος του 2015 σε 875,3 χιλιάδες άτομα.
Τα αναλυτικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, αναδεικνύουν τα σοβαρά «ποιοτικά» προβλήματα της ανεργίας: ο συνολικός αριθμός των ανέργων αυξήθηκε κατά 712,3 χιλιάδες άτομα στο διάστημα 2009-2015.
Όσο για τον αριθμό των μακροχρόνια ανέργων, αυξήθηκε κατά 679,6 χιλιάδες, αριθμός που αντιστοιχεί στο 95% της μεταβολής στον αριθμό των ανέργων.
Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι όποιος μένει εκτός αγοράς εργασίας έχει πολύ περιορισμένες πιθανότητες να βρει μια θέση εργασίας σε χρονικό διάστημα μικρότερο των 12 μηνών.
Η έρευνα αναδεικνύει και άλλα ποιοτικά προβλήματα: από το 1,197 εκατομμύριο των ανέργων, πτυχίο πανεπιστημίου και μεταπτυχιακό έχουν ο ένας στους τέσσερις ή περίπου 302,3 χιλιάδες άτομα.
Η μεγάλη πλειονότητα -ποσοστό της τάξεως του 75%- κινείται μεταξύ πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και αυτό συνεπάγεται ότι μπορεί να καλύψει μόνο θέσεις χαμηλής εξειδίκευσης χωρίς να υπάρξει κάποιου είδους μετεκπαίδευση.

Η ποιοτική ανάλυση των στοιχείων της ανεργίας αναδεικνύει τα ακόλουθα συμπεράσματα:

* Ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε από 484,7 χιλιάδες στο τέλος του 2009, σε 1,197 εκατομμύρια στο τέλος του 2015. Από αυτόν τον αριθμό, μόνο οι 130,6 χιλιάδες παραμένουν άνεργοι για χρονικό διάστημα από 6 έως 11 μήνες, ενώ καταγράφονται και 191,1 χιλιάδες που δεν έχουν αρχίσει να αναζητούν εργασία ή παραμένουν άνεργοι για λιγότερο από 5 μήνες. Οι 875,3 χιλιάδες είναι άνεργοι για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών (ήταν μόλις 195,7 χιλιάδες στο τέλος του 2009), ενώ οι 612,8 χιλιάδες έχουν συμπληρώσει δύο χρόνια εκτός αγοράς εργασίας (από 105,8 χιλιάδες στο τέλος του 2009). Οι νέοι άνεργοι χωρίς προηγούμενη εργασιακή εμπειρία είναι 278,1 χιλιάδες έναντι 137 χιλιάδων στο τέλος του 2009. Για να δημιουργηθούν και πάλι οι 712 χιλιάδες θέσεις εργασίας που χάθηκαν κατά τη διάρκεια των μνημονιακών ετών θα πρέπει η οικονομία να παρουσιάσει ανάπτυξη για μακρά χρονική περίοδο. Ακόμη και στα έτη με έντονη ανάπτυξη του παρελθόντος το «απόθεμα» θέσεων εργασίας αυξανόταν κατά περίπου 50.00-60.000 τον χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 13-14 έτη σημαντικής ανάπτυξης για να επανέλθει η ανεργία στα επίπεδα που ήταν πριν από τα μνημόνια και τη μεγάλη ύφεση.

* Η Ελληνική Στατιστική Αρχή προχώρησε σε λεπτομερέστερη ανάλυση του προφίλ περίπου 833,6 χιλιάδων ανέργων που είχαν εργασιακή εμπειρία στο παρελθόν. Από αυτούς, οι 732,6 χιλιάδες κατείχαν θέση μισθωτού πριν βρεθούν στην ανεργία, ενώ οι 93,3 χιλιάδες ήταν αυτοαπασχολούμενοι. Μόλις 7,7 χιλιάδες κατείχαν θέση «βοηθού» στην οικογενειακή επιχείρηση. Από τους 833,6 χιλιάδες, οι 44 στους 100 (περίπου 370,4 χιλιάδες άτομα) απολύθηκαν, ενώ 285,3 χιλιάδες (ποσοστό 34,2%) έχασαν μια θέση εργασίας με περιορισμένη διάρκεια η οποία έληξε. Περίπου 177,9 χιλιάδες έχασαν τη δουλειά τους για άλλους λόγους, οι οποίοι δεν αναλύονται. Οι περισσότερες θέσεις εργασίας χάθηκαν στον τριτογενή τομέα. Από τους συνολικά 833,6 χιλιάδες που βρέθηκαν εκτός αγοράς εργασίας, οι 594 χιλιάδες (περίπου οι 7 στους 10) απασχολήθηκαν για τελευταία φορά στον τριτογενή τομέα: 332,2 χιλιάδες στο εμπόριο, στα ξενοδοχεία, στην εστίαση και στις μεταφορές και 85,2 χιλιάδες στις χρηματοπιστωτικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι άνεργοι που απασχολήθηκαν για τελευταία φορά στον δευτερογενή τομέα ανέρχονται στους 222,4 χιλιάδες. Εξ αυτών, οι 123,8 χιλιάδες είχαν απασχοληθεί στη βιομηχανία και στην ενέργεια και οι 98,6 χιλιάδες στον κλάδο των κατασκευών. Τέλος, οι άνεργοι που απασχολήθηκαν για τελευταία φορά στον πρωτογενή τομέα ήταν μόλις 17,2 χιλιάδες. Η σύγκριση των στοιχείων με τα αντίστοιχα του 2009 δείχνει ότι ο αριθμός των ανέργων με προϋπηρεσία στον τριτογενή τομέα έχει αυξηθεί κατά 377,8 χιλιάδες άτομα. Αυτό σημαίνει ότι το συγκεκριμένο κομμάτι του πληθυσμού ή θα περιμένει να αναπτυχθεί και πάλι δραστικά ο τουρισμός και το εμπόριο στην Ελλάδα (κάτι εξαιρετικά δύσκολο ειδικά για τον τομέα του εμπορίου, δεδομένου ότι επιχειρείται και στροφή στο αναπτυξιακό πρότυπο της οικονομίας) ή θα πρέπει να μετεκπαιδευτεί για να στραφεί σε άλλον τομέα οικονομικής δραστηριότητας.

* Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανομή των εργαζομένων που βρέθηκαν εκτός εργασίας ανάλογα με τον τύπο του επαγγέλματός τους. Από τους 833,6 χιλιάδες, οι 197,2 χιλιάδες ασκούσαν χειρωνακτικά επαγγέλματα με εξειδίκευση, οι 352,7 χιλιάδες μη χειρωνακτικά χαμηλής εξειδίκευσης και 157,8 χιλιάδες μη χειρωνακτικά υψηλής εξειδίκευσης. Με επαγγέλματα από τον τομέα της γεωργίας, της δασοκομίας και της κτηνοτροφίας απασχολούνταν 18,8 χιλιάδες άτομα, ενώ εντελώς ανειδίκευτα ήταν 107,1 χιλιάδες άτομα.

* Στην ερώτηση «τι είδους δουλειά ψάχνετε» οι 1,197 εκατομμύρια άνεργοι εμφανίζονται πλέον διατεθειμένοι «στην ανάγκη να αποδεχτούν και μια θέση μερικής απασχόλησης». Αυτή την απάντηση δίνουν οι 8 στους 10, δηλαδή περίπου 957,7 χιλιάδες άτομα. Διατεθειμένοι να εργαστούν μόνο ως μισθωτοί πλήρους απασχόλησης εμφανίζονται 152,7 χιλιάδες άτομα, ενώ οι αυτοαπασχολούμενοι είναι μόνο 17,3 χιλιάδες. Το 2009 μόνο το 40% των ανέργων ήταν διατεθειμένοι να συμβιβαστούν με μια θέση μερικής απασχόλησης. Με την πάροδο των ετών όμως και τον εφιάλτη της μακροχρόνιας ανεργίας να γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος, το ποσοστό αυτών που αντιλαμβάνονται ότι χρειάζεται να βάλουν νερό στο κρασί τους για να έχουν εισόδημα έχει διπλασιαστεί.

* Ποια ασχολία είχαν οι σημερινοί άνεργοι πριν αρχίσουν να αναζητούν εργασία; Από το 1,197 εκατομμύριο, οι 860,3 χιλιάδες εργάζονταν, οι 160,5 χιλιάδες ήταν μαθητές ή σπουδαστές, οι 47,2 χιλιάδες ήταν στρατευμένοι, 100,2 χιλιάδες ασχολούνταν με τα οικιακά, ενώ στις «λοιπές περιπτώσεις» κατατάσσονταν μόλις 28,7 χιλιάδες άτομα. Οι πρώην εργαζόμενοι που σήμερα ψάχνουν δουλειά έχουν αυξηθεί κατά 550,8 χιλιάδες σε σχέση με το 2009, ενώ οι μαθητές και οι σπουδαστές έχουν διπλασιαστεί: από 80,3 χιλιάδες το 2009 σε 160,5 χιλιάδες το 2016. Υπερδιπλάσιοι είναι και οι στρατευμένοι (από 24 χιλιάδες σε 47,2 χιλιάδες), ενώ από το 2009 μέχρι το 2016 ο αριθμός αυτών που ασχολούνταν με τα οικιακά και ψάχνουν για δουλειά αυξήθηκε από τις 57,4 χιλιάδες στις 100,2 χιλιάδες.

* Περίπου 13,8 χιλιάδες άνεργοι δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο, ενώ 146,7 χιλιάδες έχουν ολοκληρώσει μόνο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Οι 141,5 χιλιάδες έφτασαν μέχρι το γυμνάσιο, ενώ οι 592,6 χιλιάδες τελείωσαν λύκειο ή στη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση. Άνεργοι με πτυχίο πανεπιστημίου είναι 282,3 χιλιάδες, ενώ μεταπτυχιακό έχουν 20,1 χιλιάδες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των άνεργων πτυχιούχων έχει αυξηθεί σημαντικά συγκριτικά με το 2009: σε αυτά τα χρόνια προστέθηκαν 189,6 χιλιάδες άνεργοι με πτυχίο και 11,7 χιλιάδες με μεταπτυχιακό. 

Ωστόσο, και πάλι, το μερίδιο των άνεργων πτυχιούχων είναι σαφώς μικρότερο στον συνολικό αριθμό των ανέργων συγκριτικά με αυτούς που κατατάχθηκαν στις υπόλοιπες βαθμίδες εκπαίδευσης.