Η Ειρήνη Πρίντεζη-Φράγκου στον τρίτο όροφο ξεντύνει την κούκλα που της πήγα για επιδιόρθωση με προσοχή, σα να κρατάει μωρό. Εξετάζει το «δέρμα» της, τα ρούχα, πόσο φθαρμένα είναι, αν τυχόν υπάρχουν φθορές, «τραυματισμοί». Τα έμπειρα χέρια της κινούνται γρήγορα αλλά με στοργή πάνω σε πόδια, χέρια, πρόσωπο.
Ο Μέκης, ένα όρθιος σκαντζόχοιρος ενός μέτρου από τη Δυτική Γερμανία, έχει εγκαύματα στο κεφάλι και το πρόσωπο, το ένα χέρι διαλυμένο, το πόδι ετοιμόρροπο και τα ρούχα αρκετά φθαρμένα. Είναι του 1964, τη χρονιά, που ήρθε η κ. Φράγκου από την Κωνσταντινούπολη με τους απελαθέντες.
Από τεσσάρων χρονών η κ. Φράγκου άρχισε να πλέκει ζακετάκια για τις κούκλες της. Όταν τελείωσε το σχολείο φοίτησε στην Αμερικάνικη Σχολή Γραμμάτων και Τεχνών της Πόλης, όπου έμαθε την τεχνοτροπία κατασκευής κούκλας με βαμβάκι, σύρμα και κόλλα, έναν άγνωστο τρόπο, ακόμα και σήμερα, στην Ελλάδα.
Στο σπίτι της, όπου λειτουργεί και το «ιατρείο», εκατοντάδες κούκλες βρίσκονται σε κάθε πιθανή γωνιά. Παλιές, νέες, δικές της και μη, από κάθε μέρος του πλανήτη, συνυπάρχουν με βιβλία, φυτά εσωτερικού χώρου, δίσκους μουσικής, φωτογραφίες, προδίδοντας την καλλιέργεια και την πολυπολιτισμικότητα της κ. Φράγκου.
Γνωστή στην Ελλάδα και το εξωτερικό έγινε για δυο συλλογές της: τις χειροποίητες παραδοσιακές φορεσιές από Κυκλάδες, Μακεδονία, Κρήτη, Στερεά Ελλάδα (110 κούκλες) και τα επαγγέλματα που χάνονται (15 κούκλες με τον περιβάλλοντα χώρο τους). Στην πρώτη ενότητα, τα ρούχα ραμμένα και κεντημένα στο χέρι, με έρευνα από λαογραφικά μουσεία και βιβλία αποδίδουν πιστά, με την τελευταία λεπτομέρεια τις ενδυμασίες κάθε περιοχής. «Από το δέσιμο του μαντηλιού μέχρι και το πιο μικρό κομπάκι θέλω να είναι στη σωστή θέση. Τίποτα δεν είναι ετοιματζίδικο», εξηγεί η κ Φράγκου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Παρόμοια, η ακρίβεια και η ψιλοδουλειά τη συντροφεύουν και στα απαραίτητα αντικείμενα της υπό εξαφάνιση δουλειάς του παπλωματά, του νερουλά, του παγωτατζή, του γιαουρτά, της κεντήστρας, του λούστρου κλπ. Φυλάει και χρησιμοποιεί τα πάντα: κουτάκια από ντεπόν, πριτσίνια, ρόδες από αυτοκινητάκια, ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί.
«Παλιότερα υπήρχαν καταστήματα, όπου έπαιρνα χέρια, πόδια, κεφάλια. Τώρα πρέπει να τα φτιάχνω όλα από την αρχή. Κρατάω, επίσης, μέλη σώματος από διάφορες κούκλες και τα προσαρμόζω σε άλλες. Λειτουργούσαν και εργοστάσια κούκλας, πχ ο Κεχαγιάς. Και αυτά έκλεισαν», αναφέρει.
Επισκευάζει κάθε είδος κούκλας: πορσελάνινες, κεραμικές, κοκάλινες, πλαστικές, ξύλινες, υφασμάτινες. «Κάποτε ερχόντουσαν πολύ ωραίες κούκλες, από Γερμανία και Γαλλία με κλειδώσεις για να λυγίζουν, με επιμελημένα υφάσματα. Τώρα κυριαρχούν οι γιαπωνέζικες και κινέζικες, οι οποίες είναι πιο φανταχτερές, αλλά δεύτερης κατηγορίας, μονοκόμματες και τα ρούχα κολλημένα με σιλικόνη, η εύκολη λύση. Δύσκολη όμως για την επιδιόρθωση: Βγάζεις τα ρούχα να τα πλύνεις και μετά πώς να τα ξαναβάλεις, η σιλικόνη χαλάει. Οπότε τα ράβω».
Η ενασχόληση με τις κούκλες αποτελεί και μια διέξοδο για την κα Ειρήνη, καθότι έχει περάσει πολλά. Πριν 24 χρόνια έχασε τον άνδρα της, το δημοσιογράφο Τάσο Φράγκο και πριν δυο χρόνια την κόρη της, επίσης δημοσιογράφο, Μαριλένα, μόλις στα 36 της.
Ζεστή και ανθρώπινη, μιλάει για το παρελθόν, την Πόλη, τους διωγμούς τα αγαπημένα της πρόσωπα που χάθηκαν, ζώντας πολύ δραστήρια το παρόν και κάνοντας σχέδια για το μέλλον. Διδάσκει κατασκευή κούκλας στο Σύλλογο Κωνσταντινουπολιτών και ετοιμάζεται για το χριστουγεννιάτικο μπαζάρ.
Ταξιδεύει στην Πόλη σε κάθε ευκαιρία. «Νοιώθω λίγο σαν ξένη, μόλις εγκλιματιστώ πρέπει να φύγω. Είχα και έχω φίλους Τούρκους. Οι λαοί δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτα, οι κυβερνήσεις τα κάνουν όλα», περιγράφει.
Μετά από μια εβδομάδα παραλαμβάνω το Μέκη. Ανανεωμένο, με καινούργια ρούχα και γερό. «Τον έλουσα τρεις φορές. Κάθε φορά έβγαινε μαύρο το νερό, μετά τον στέγνωνα με το πιστολάκι και τον άφηνα στον ήλιο, γιατί είναι γεμισμένος με χόρτα και θα σαπίσει αν μείνει νωπός», λέει. Αποχαιρετώ την κ. Ειρήνη και αυτή πηγαίνει να παραλάβει τον εγγονό της, τον Τασούλη από το σχολείο, όπως κάνει κάθε μέρα.
Μαργαρίτα Κιάου
