Η ανακάλυψη έγινε από τους δίδυμους δορυφόρους της «Αποστολής Βαν Άλεν» της NASA, που μελετούν από πέρυσι το καλοκαίρι, για πρώτη φορά τόσο εξονυχιστικά, τους δύο ομώνυμους «δακτυλίους» ακτινοβολίας (σε σχήμα «ντόνατ») που περιζώνουν τον πλανήτη μας.
Η εντυπωσιακή και απρόσμενη ανακάλυψη, που θεωρείται ικανή να «ξαναγράψει» τα εγχειρίδια γεωφυσικής όσον αφορά τις ζώνες ακτινοβολίας, δείχνει πόσα ακόμα έχουν να μάθουν οι επιστήμονες για το διάστημα που περιβάλλει τη Γη.
Οι δύο ομόκεντρες ζώνες, που συγκρατούνται από τα μαγνητικά πεδία της Γης, παγιδεύοντας φορτισμένα σωματίδια υψηλής ενέργειας και κύματα πλάσματος, ανακαλύφθηκαν το 1958 από τον Αμερικανό αστροφυσικό Τζέιμς βαν Άλεν. Λόγω της πολύ ισχυρής ακτινοβολίας τους, οι δύο ζώνες συνιστούν σοβαρή απειλή για τους αστροναύτες και τους δορυφόρους σε γεωστατική τροχιά, που γι' αυτό τον λόγο πρέπει να διαθέτουν ισχυρές προστατευτικές ασπίδες.
Η εσωτερική ζώνη, από ηλεκτρόνια και θετικά ιόντα (πρωτόνια), βρίσκεται σε ύψος από 1.000 έως 10.000 χιλιόμετρα και παραμένει σταθερή επί χρόνια ή και δεκαετίες. Η εξωτερική ζώνη, κυρίως από ηλεκτρόνια, βρίσκεται σε ύψος από 10.000 έως 60.000 χιλιόμετρα και εμφανίζει διαρκείς μεταβολές σε επίπεδο ημερών ή και ωρών. Αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, συμβαίνει υπό την επίδραση του ηλιακού «ανέμου» (του ρεύματος ακτινοβολίας που εκπέμπει διαρκώς ο Ήλιος), αν και κανείς επιστήμονας δεν είναι ακόμα βέβαιος τι προκαλεί αυτές τις περιοδικές απότομες μεταβολές στην ενεργειακή ένταση και έκταση των ζωνών.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ντάνιελ Μπέικερ του Εργαστηρίου Φυσικής της Ατμόσφαιρας και του Διαστήματος του πανεπιστημίου του Κολοράντο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Science", σύμφωνα με το "Nature" και το "New Scientist", ανακοίνωσαν ότι οι δορυφόροι εντόπισαν μέσα στην εξωτερική ζώνη Βαν Άλεν, σε ύψος 19.100 έως 22.300 χιλιομέτρων, μια τρίτη στενή ζώνη ακτινοβολίας, που δημιουργήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου 2012.
Η νέα ζώνη φάνηκε να διατηρείται για περίπου έναν μήνα, πριν εξαφανιστεί απότομα και σχεδόν ολοκληρωτικά, μάλλον λόγω μιας έξαρσης της έντασης του ηλιακού ανέμου, πριν από μία έκρηξη στεμματικής μάζας του Ήλιου.
Παραμένει ασαφές ακόμα πώς και γιατί αυτή η παροδική ζώνη δημιουργήθηκε. Μια εκδοχή είναι ότι αυτό συνέβη, επειδή ο ηλιακός άνεμος προκάλεσε πρόσκαιρη διάσπαση της εξωτερικής ζώνης Βαν Άλεν. Μελλοντικές έρευνες θα δείξουν αν αυτή η τρίτη εφήμερη ζώνη είναι ένα συχνό ή ένα σπάνιο φαινόμενο.
