Μετά τις ιταλικές εκλογές, οι καταθλιπτικές προβλέψεις εντείνονται όλο και περισσότερο. Τ
ο βρετανικό περιοδικό Spectator, έχει ήδη βάλει στον Μπέπε Γκρίλο την ετικέτα «Ο Νέος Μουσολίνι της Ιταλίας». Ακόμα και ορισμένοι Ιταλοί σχολιαστές έχουν κάνει την ίδια σύγκριση.
Αυτό δεν είναι μονάχα άδικο για τον κ. Γκρίλο, έναν κωμικό του οποίο το Κίνημα Πέντε Αστέρων κέρδισε το 25 τοις εκατό των ψήφων. Αποτελεί και μία εσφαλμένη ερμηνεία του πως είναι πιθανό να εξελιχθεί η ευρωπαϊκή πολιτική, υπό συνθήκες οικονομικής πίεσης.
Είναι εύκολο να μπει κανείς στον πειρασμό να υποστηρίξει ότι επειδή η Ύφεση του 1930 οδήγησε στην άνοδο των φασιστών και των κομμουνιστών, η τρέχουσα οικονομική κρίση θα προκαλέσει παρόμοια στροφή προς την ακροδεξιά και την άκρα αριστερά.
Υπάρχουν φυσικά κάποιες ομοιότητες μεταξύ της Ευρώπης του σήμερα και του τότε. Όπως και το 1930, ένα οικονομικό κραχ, που ακολουθήθηκε από πολιτικές λιτότητας, έχει οδηγήσει σε υψηλή ανεργία. Για μία ακόμη φορά, ξεφυτρώνουν νέα πολιτικά κινήματα τα οποία αντιπροσωπεύουν την περιφρόνηση για την κυβερνώσα τάξη. Αλλά αν σκάψουμε λίγο βαθύτερα, θα δούμε ότι οι ομοιότητες είναι μονάχα επιφανειακές. Όταν η Ύφεση έφτασε στην Ευρώπη το 1930, είχαν περάσει μόνο 12 χρόνια από τότε που η ήπειρος είχε υποστεί τη φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Περίπου 40 τοις εκατό των Γάλλων και Γερμανών ανδρών, ηλικίας 19-21 το 1914, έχασαν τη ζωή τους μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια. Η Ιταλία, επίσης, υπέστη τρομερές απώλειες. Συνολικά, πάνω από 10 εκατομμύρια στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στην Ευρώπη. Εκατομμύρια άλλοι έμειναν ακρωτηριασμένοι.
Ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Μπενίτο Μουσολίνι ήταν και οι δύο βετεράνοι του πολέμου και αυτό διαμόρφωσε σημαντικά την πορεία τους.
Ο Μουσολίνι κατέλαβε την εξουσία τη δεκαετία του 1920, προτού η Ύφεση χτυπήσει ακόμα την Ευρώπη. Όταν η Ύφεση κατέφτασε τελικά το 1930, βρήκε την Ευρώπη απροετοίμαστη. Τα κράτη πρόνοιας ήταν μονάχα υποτυπώδη, κι έτσι η ανεργία συχνά σήμαινε εξαθλίωση και πείνα.
Αντιθέτως, η σύγχρονη Ευρώπη είναι μία πολύ πιο πλούσια και λιγότερο «τραυματισμένη» ήπειρος. Φυσικά, οι καιροί είναι δύσκολοι σε χώρες όπως η Πορτογαλία, όπου οι μισθοί και οι συντάξεις έχουν μειωθεί. Η ανεργία είναι υψηλή σε όλη την ευρωζώνη και πολλοί άνθρωποι φοβούνται για το μέλλον τους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι γυρνάμε στο 1930.
Η χώρα που πλησιάζει περισσότερο στο να παράγει παρόμοια πολιτική με
αυτήν του 1930 είναι η Ελλάδα, της οποίας η οικονομία έχει υποστεί τη
βαθύτερη συρρίκνωση από οποιαδήποτε άλλη στην Ευρώπη –της τάξης του 25
τοις εκατό.Αυτό έχει οδηγήσει στην άνοδο της Χρυσής Αυγής, ενός ακροδεξιού κόμματος που φλερτάρει με τη φασιστική θεματολογία, από τον υπερεθνικισμό μέχρι τον αντισημιτισμό.
Η Χρυσή Αυγή βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο 10 τοις εκατό στις δημοσκοπήσεις και το ακραίο αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ ήρθε δεύτερο –με ελάχιστη διαφορά- στις τελευταίες εκλογές.
Ωστόσο, προς το παρόν, την εξουσία εξακολουθεί να κατέχει μία μη δημοφιλής κεντρώα κυβέρνηση.
Αυτό που είναι εντυπωσιακό στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι παραμένει η εξαίρεση στη σύγχρονη Ευρώπη.
Αν κοιτάξει κανείς την υπόλοιπη ήπειρο, η ακροδεξιά και η άκρα αριστερά δεν έχουν κάνει ακόμα δραματική πρόοδο –ακόμα και σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ισπανία, των οποίων οι οικονομίες υποφέρουν εξίσου.
Στην Ισπανία, όπου η ανεργία στους νέους έχει φτάσει πλέον πάνω από το 50 τοις εκατό, η νέα μεγάλη πολιτική εξέλιξη είναι η άνοδος του εθνικιστικού κινήματος της Καταλονίας. Αυτό είναι ένα σοβαρό φαινόμενο που απειλεί την ενότητα της χώρας. Ωστόσο δεν πρέπει να το μπερδεύουμε ή να το συγκρίνουμε με την αναζωπύρωση του Φρανκισμού ή τα αναρχικά κινήματα της δεκαετίας του 1930.
Οι περιφερειακοί αυτονομιστές της Ιταλίας -ή αλλιώς «Λέγκα του Βορρά»- εμφανίστηκαν πολύ πριν την οικονομική κρίση, αλλά δεν τα πήγαν καλά στις πρόσφατες εκλογές. Η νέα δύναμη στην ιταλική πολιτική είναι ο κ. Γκρίλο και το κίνημά του –του οποίου το πολιτικό στυλ είναι πολύ διαφορετικό από αυτό των Ιταλών φασιστών. Ο Μουσολίνι ήταν μιλιταριστής και πομπώδης. Τα χαρακτηριστικά του κ. Γκρίλο είναι το χιούμορ και το ανεπίσημο ύφος. Είναι αλήθεια ότι γελοιοποιεί το ιταλικό κοινοβούλιο και την πολιτική τάξη. Ωστόσο, ουδέποτε έχει απορρίψει τη δημοκρατία ως σύστημα διακυβέρνησης.
Στην πραγματικότητα, φαίνεται πολύ πιο πιθανό, οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι να αντιδράσουν στις αντίξοες εποχές ψηφίζοντας έναν κωμικό παρά έναν φασίστα. Ο κ. Γκρίλο δεν αποτελεί μεμονωμένο παράδειγμα.
Στην Ισλανδία, της οποίας η οικονομία επλήγη από την οικονομική κρίση, οι ψηφοφόροι εξέλεξαν τον Τζον Γκναρ, έναν κωμικό stand-up, ως δήμαρχο του Ρέικιαβικ, δηλαδή της πρωτεύουσάς τους.
Οι πολιτικές υποσχέσεις του κ. Γκναρ, περιλάμβαναν ένα κοινοβούλιο ελεύθερο από ναρκωτικές ουσίες εντός δέκα χρόνων.
Η ικανότητα ενός κωμικού να συνδυάζει το θυμό και το χιούμορ λειτουργεί πολιτικά, όταν τα πράγματα είναι δύσκολα.
Οι κωμικοί μπορούν επίσης να κάνουν αντισυμβατικές προτάσεις που ανατρέπουν την πομπώδη φύση της συνηθισμένης πολιτικής. Ο κ. Γκρίλο έχει υποσχεθεί να μειώσει κάθετα τους μισθούς των πολιτικών, να κάνει το διαδίκτυο πιο γρήγορο και να δημιουργήσει περισσότερους ποδηλατοδρόμους.
Η δυσκολία για τους πολιτικούς που γίνονται δημοφιλείς ως κλόουν που λένε την αλήθεια, είναι ότι η αλήθεια της πραγματικής εξουσίας τους παρουσιάζει ορισμένες διόλου αστείες επιλογές. Αυτός μπορεί να είναι και ο λόγος για τον οποίο ο κ. Γκρίλο απορρίπτει, επί του παρόντος, όλα τα ανοίγματα που του γίνονται για σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού.
Όπου το Κίνημά του των Πέντε Αστέρων έχει αποκτήσει εξουσία σε τοπικό επίπεδο, έχει διακυβερνήσει με πραγματισμό.
Στην Πάρμα, οι οπαδοί του κ. Γκρίλο βρέθηκαν υπεύθυνοι μίας πόλης πραγματικά υπερχρεωμένης. Ανταποκρίθηκαν με αναχρηματοδότηση του χρέους και περικοπές δαπανών. Παρομοίως, στο Ρέικιαβικ, ο δήμαρχος-κωμικός έχει χρειαστεί να κόψει θέσεις εργασίας και να αυξήσει τους φόρους.
Αντιθέτως, οι προτάσεις του κ. Γκρίλο για την εθνική οικονομική κρίση της Ιταλίας, υποδεικνύουν πολύ πιο ριζοσπαστικές πολιτικές.
Έχει μιλήσει για παύση πληρωμών για το τεράστιο εθνικό χρέος της Ιταλίας –και έχει φλερτάρει με την ιδέα εξόδου της Ιταλίας από το Ευρώ.
Οι περισσότεροι παραδοσιακοί πολιτικοί αντιμετωπίζουν αυτές τις ιδέες ως κακόγουστο αστείο. Ωστόσο, εκτός αν μπορέσουν να βρουν μία διέξοδο που να φαίνεται πιο ελκυστική από πέντε ακόμα χρόνια λιτότητας, τότε ίσως ο κ. Γκρίλο και οι όμοιοι του να είναι αυτοί που θα γελάσουν τελευταίοι στην Ιταλία.
