ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 2020 ΚΑΙ ΜΕΤΑ - Δουλειά έως τα... 70 χρόνια με χαμηλότερες παροχές για όλους!

Του Γιώργου Γάτου

Λιγότερους και «γηραιότερους» εργαζόμενους και περισσότερους αλλά φτωχότερους συνταξιούχους φέρνουν, από το 2020 και μετά, η επιταχυνόμενη γήρανση του πληθυσμού και η αύξηση του δείκτη εξάρτησης (αναλογία ατόμων άνω των 65 ετών σε σχέση με τον παραγωγικό πληθυσμό ηλικίας 14 - 65 ετών) ανοίγοντας το δρόμο για νέες...ανατροπές στο Ασφαλιστικό και στις συντάξεις.
Η σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης έως τα 67 (όπως ισχύει από πέρυσι το καλοκαίρι με μόνη εξαίρεση τα 62 για όσους θα έχουν 40 χρόνια), η απονομή χαμηλότερων συντάξεων στους συνταξιούχους (με ή χωρίς προσωπική διαφορά για τους «παλαιούς») και η αύξηση των εισφορών που προβλέπει ο νόμος Κατρούγκαλου, θεωρείται αμφίβολο ότι θα αντέξουν για...πολύ στην πολλαπλή πίεση την οποία θα δεχθεί το ήδη αποδυναμωμένο δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης από τη συνεχιζόμενη ύφεση, την εκτίναξη και διατήρηση της ανεργίας σε ιστορικά υψηλά (και δύσκολα αναστρέψιμα) επίπεδα, τις αλλαγές στην αγορά εργασίας και στους μισθούς (με επιπτώσεις στα μειωμένα και από την εισφοροδιαφυγή έσοδα των Ταμείων) αλλά και από την αναμενόμενη μαζική έξοδο στη σύνταξη, περί το 2023, των γεννημένων έως της αρχές της δεκαετίας του '60 («baby boomers»).
Οι προβλέψεις
Οι εκθέσεις του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, οι αναλογιστικές προβολές του νέου Ασφαλιστικού καθώς και η πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη γήρανση του πληθυσμού («The 2015 Ageing Report») στέλνουν το ίδιο «σήμα κινδύνου»: Η δημογραφική βόμβα θα αρχίσει να «σκάει» από το 2020 και μετά σπάζοντας, οριστικά, την αλληλεγγύη των γενεών στην οποία βασίστηκε στο παρελθόν το Ασφαλιστικό. Με βάση τις προβλέψεις:

• Ο πληθυσμός της Ελλάδας, από 11 εκατ. το 2013, λόγω χαμηλού ποσοστού γονιμότητας και χωρίς να μπορεί να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις του μεταναστευτικού, προβλέπεται ότι θα μειωθεί έως το 2060 κατά 2,4 εκατ. άτομα, φτάνοντας τα 8,6 εκατ άτομα. Θα είναι 10.700.000 άτομα το 2020, 10.100.000 το 2030, και συνολικά 2.500.000 έως το 2060 με τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών στο 33% του συνόλου του πληθυσμού, από 20,3% το 2013, και ηλικίας έως 14 λιγότερα (στο 12,9% το 2060, από 14,6% το 2013).
• Το παραγωγικό εργατικό δυναμικό της χώρας (ηλικίες 15 • 64 ετών) θα μειωθεί από τα 7.190.000 άτομα το 2013, σε 6.818.000 άτομα το 2020, σε 6.233.000 άτομα το 2030, σε 5.460.000 άτομα το 2040 και στα 4.639.000 άτομα το 2060 (συνολικά • 2.551.000 άτομα μεταξύ 2013 - 2060).

• Το ποσοστό των «seniors», ατόμων ηλικίας πάνω από 55 ετών, στην αγορά εργασίας θα αυξάνεται κάθε χρόνο. Από 42,4% που ήταν το 2013, θα φτάσει το 2020 στο 59,4%, το 2025 στο 66,4%, το 2030 στο 69,4%, το 2040 στο 74,5% και το 2060 στο 78% με πολύπλευρες παρενέργειες, λόγω έλλειψης μέτρων ενεργούς γήρανσης», στην παραγωγικότητα και στην απασχολησιμότητα των μεγαλύτερων σε ηλικία.
• Ο δείκτης εξάρτησης (άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών ως ποσοστό του πληθυσμού ηλικία 15 - 64 ετών) από 31% που ήταν το 2013 θα αυξηθεί στο 38% το 2025, στο 54% το 2040 και στο 64% το 2050, δημιουργώντας, σε συνδυασμό με το βάρος του δημόσιου χρέους, μεγάλο πρόβλημα χρηματοδότησης για τις συντάξεις και τις άλλες παροχές (υγείας, πρόνοιας).

• Η μέση ηλικία συνταξιοδότησης θα φτάσει στα 67,5 για τους άνδρες και στα 67,1 για τις γυναίκες (δηλαδή κάποιοι θα «βγαίνουν» ακόμη και στα 70) με χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης του «μισθού», ελλείψει δημοσιονομικών πόρων και αποθεμάτων. Στο μεταξύ, το προσδόκιμο ζωής μετά τα 65 θα έχει αυξηθεί κατά 4,7 έτη για τους άνδρες (από +18 χρόνια, στα +22,7) και κατά 4,6 έτη για τις γυναίκες (από +20,8 έτη μετά τα 65 στα 25,4 έτη) αυξάνοντας σε ποσοστό έως και 27% τις δαπάνες για τις πληρωμές συντάξεων.
Δύο ρήτρες αυτόματων αλλαγών
Χωρίς να αποκλείονται νέες νομοθετικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της δημογραφικής γήρανσης στο Ασφαλιστικό, δύο ρήτρες «αυτόματων» αλλαγών στα όρια ηλικίας και στο ύψος των συντάξεων ισχύουν, ήδη σύμφωνα με όσα έχουν ψηφιστεί το 2010 και το 2016, για τις περιπτώσεις που θα βεβαιωθεί η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και της συνταξιοδοτικής δαπάνης, αντίστοιχα:
1 Η πρώτη ρήτρα (άρθρο 11 του ν. 3863/10) προβλέπει τον ανακαθορισμό του γενικού ορίου ηλικίας των 67 και του ειδικού ορίου των 62 ετών, με βάση την αύξηση του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού της χώρας και σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών. Η πρώτη εφαρμογή της ρήτρας θα γίνει την 1/1/2021 και θα ληφθεί υπόψη η μεταβολή στη δεκαετία 2010 • 2020.
2 Η δεύτερη ρήτρα (άρθρο 14 του ν. 4387/2016) επιβάλλει τον ανακαθορισμό των συντάξεων εφόσον η δαπάνη για την εθνική, την ανταποδοτική και την επικουρική σύνταξη, προβαλλόμενη έως το 2060, ξεπεράσει το επιτρεπόμενο περιθώριο αύξησης των 2,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ με έτος αναφοράς το 2009. Η πρώτη σχετική μέτρηση θα γίνει την 1/1/2017 λαμβάνοντας υπόψη και τη δαπάνη για όσες από τις (144.000) παλαιές εκκρεμείς συντάξεις θα έχουν απονεμηθεί.