Οι φόροι αυξάνονται, αλλά.... τα έσοδα μειώνονται

Ολες οι αυξήσεις έμμεσων φόρων που έγιναν τα τελευταία χρόνια -ακόμη και η τελευταία του περασμένου Ιουλίου, με τη μετάταξη εκατοντάδων προϊόντων και υπηρεσιών από το 13% στο 23%- οδήγησαν όχι μόνο σε αποτυχία επίτευξης των στόχων που είχαν τεθεί μέσω των προϋπολογισμών, αλλά και σε μείωση των εσόδων σε απόλυτους αριθμούς από χρονιά σε χρονιά.

Τα παθήματα του παρελθόντος -ακόμη και της σημερινής κυβέρνησης- δεν έγιναν μαθήματα και η επανάληψη του ίδιου λάθους βρίσκεται προ των πυλών.
Ολες οι αυξήσεις έμμεσων φόρων που έγιναν τα τελευταία χρόνια -ακόμη και η τελευταία του περασμένου Ιουλίου, με τη μετάταξη εκατοντάδων προϊόντων και υπηρεσιών από το 13% στο 23%- οδήγησαν όχι μόνο σε αποτυχία επίτευξης των στόχων που είχαν τεθεί μέσω των προϋπολογισμών, αλλά και σε μείωση των εσόδων σε απόλυτους αριθμούς από χρονιά σε χρονιά.
Υφεση και υψηλότερο κίνητρο φοροδιαφυγής ακυρώνουν το μεγαλύτερο μέρος των εισπρακτικών μέτρων και δημιουργούν συνεχώς την ανάγκη για λήψη καινούργιων. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση θέλει να γεμίσει το τρίτο πακέτο μέτρων (αυτό που πρέπει να εξασφαλίσει 1,8 δισ. ευρώ για να κλείσει το δημοσιονομικό κενό του 2017 και του 2018) με νέες αυξήσεις έμμεσων φόρων: στα τσιγάρα, στα κινητά τηλέφωνα, στη συνδρομητική τηλεόραση, ακόμη και η αύξηση του βασικού συντελεστή από το 23% στο 24% είναι στα σχέδια, όπως αποκάλυψε η Καθημερινή.
Η επεξεργασία των στοιχείων των τελευταίων ετών αποτυπώνει τις αποκλίσεις που προκύπτουν κάθε χρόνο από τους στόχους των έμμεσων φόρων. Ειδικά στον ΦΠΑ, η εικόνα είναι δραματική καθώς με βάση τους αριθμούς προκύπτει ότι:
• Από το 2009 μέχρι το 2015, τα έσοδα από τον ΦΠΑ έχουν μειωθεί κατά τουλάχιστον 3,5 δισ. ευρώ σε απόλυτους αριθμούς κατά τη διάρκεια των τριών μνημονίων. Τα στοιχεία από το δελτίο των κεντρικών υπηρεσιών του κρατικού προϋπολογισμού αλλά και από τους απολογισμούς των τελευταίων ετών δείχνουν ότι σε καμία από τις τέσσερις τελευταίες χρονιές δεν επιτεύχθηκε ο εισπρακτικός στόχος.
• Το 2012 η απόκλιση στόχου - είσπραξης έφτασε τα 1,374 δισ. ευρώ.
•Το 2013, ήταν 659 εκατ. ευρώ και το 2014 208 εκατ. ευρώ.
• Ακόμη και το 2015, η απόκλιση έφτασε στα 883 εκατ. ευρώ. Ειδικά για το τελευταίο έτος, αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί με το ότι ο προϋπολογισμός συντάχθηκε με την προοπτική να υπάρξει ανάπτυξη και τελικώς η χρονιά έκλεισε για μία ακόμη φορά με έστω και περιορισμένη ύφεση (-0,2%). Ωστόσο, η επίδοση του 2015 συγκριτικά με το 2014 ήταν αποκαλυπτική για το πώς έχουν λειτουργήσει οι αυξήσεις έμμεσων φόρων τα τελευταία χρόνια. Κατά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, συμφωνήθηκε μαζική μετάταξη προϊόντων και υπηρεσιών από το συντελεστή του 13% στο 23%. Από το συγκεκριμένο μέτρο είχε προϋπολογιστεί να εισπραχθούν τουλάχιστον 2,5 δισ. ευρώ επιπλέον. Τελικώς το 2015 έκλεισε με τα έσοδα από τον ΦΠΑ να διαμορφώνονται ακριβώς στα ίδια επίπεδα με το 2014: 12,23 δισ. ευρώ. Δηλαδή το 2015 εισπράχθηκαν τα ίδια έσοδα από τον ΦΠΑ με το 2014, παρά το γεγονός ότι το 2014 είχαμε έως και 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο ΦΠΑ σε εκατοντάδες προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και το ειδικό καθεστώς των νησιών σε πλήρη εφαρμογή για όλα τα νησιά του Αιγαίου.
Αντίστοιχη εικόνα προκύπτει και από τα στοιχεία του α΄ διμήνου του 2016. Υποτίθεται ότι τα έσοδα από τον ΦΠΑ θα έφταναν στα 2,637 δισ. (σ.σ. το α΄ δίμηνο του 2016 είχαμε τους αυξημένους συντελεστές ΦΠΑ, ενώ το δίμηνο του 2015 όχι). Τελικώς εισπράχθηκαν 2,557 δισ. με την απόκλιση να φτάνει στα 137 εκατ. από το πρώτο κιόλας δίμηνο. Οι ήδη ψηφισμένες αυξήσεις στον ΦΠΑ ακόμη δεν έχουν επιβληθεί (σ.σ. εκκρεμεί η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών σε όλα τα νησιά του Αιγαίου) και η κυβέρνηση ετοιμάζει και νέα «γενναία» παρέμβαση πειράζοντας αυτή τη φορά τον βασικό συντελεστή του 23%.

Συνεχείς αποκλίσεις

Ιδια εικόνα προκύπτει και για όλους τους έμμεσους φόρους. Τα έσοδα από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στη βενζίνη από τα 2,549 δισ. το 2012 έχουν περιοριστεί το 2015 στα 2,174 δισ. Τα έσοδα από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο έχουν αυξηθεί μεν συγκριτικά με το 2012, αλλά, για να γίνει αυτό, έπρεπε να πολλαπλασιαστεί ο ειδικός φόρος στο πετρέλαιο θέρμανσης επί τέσσερα και να επιτραπεί η κυκλοφορία των πετρελαιοκίνητων. Και πάλι όμως οι αποκλίσεις από τους στόχους είναι συνεχείς και μεγάλες (έως και 557 εκατ.). Ο ειδικός φόρος κατανάλωσης στα τσιγάρα αποδίδει 2,365 δισ. ευρώ από 2,7 δισ. το 2012 και ο φόρος στην κινητή τηλεφωνία έχει περιοριστεί στα 208 εκατ. ευρώ από τα 287 εκατ. το 2012.

Σημαντικό πλήγμα για τον τουρισμό

Καίριο πλήγμα στο «τουριστικό προϊόν» της χώρας θα καταφέρουν τα προωθούμενα μέτρα στην έμμεση φορολογία. Πριν προλάβει ο κλάδος να απορροφήσει τους τριγμούς από την εκτόξευση του ΦΠΑ στην εστίαση (σ.σ. ο συντελεστής από το 13% πήγε στο 23%), τη μετάταξη των ξενοδοχειακών υπηρεσιών από το 6,5% στο 13% αλλά και την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος στα νησιά, εστίαση και ξενοδοχεία θα βρεθούν αντιμέτωπα με νέα μέτρα.
Το σενάριο για την επιβολή ειδικού τέλους ανά διανυκτέρευση πρακτικά σημαίνει ότι ο συντελεστής του ΦΠΑ από το 13% που είναι σήμερα μπορεί να ανεβεί και πάνω από το 15%. Σε μία διανυκτέρευση σε ξενοδοχείο 4 αστέρων των 100 ευρώ, η τελική επιβάρυνση από 113 ευρώ που είναι σήμερα θα φτάσει στα 117 ευρώ, με τον τελικό φορολογικό συντελεστή να διαμορφώνεται στο 17%, τον 5ο υψηλότερο στην Ευρώπη.
Οι εκπρόσωποι του τουριστικού κλάδου αντιδρούν έντονα στην πιθανή αύξηση των φορολογικών βαρών. Οπως λένε, η πολιτική της υπερφορολόγησης θα καταλήξει σε μπούμερανγκ για τα κρατικά ταμεία, καθώς οι μόνοι που ευνοούνται είναι οι γειτονικοί ανταγωνιστικοί προορισμοί.
Οσο για τα εστιατόρια, κινδυνεύουν από τη νέα αύξηση του βασικού συντελεστή ΦΠΑ από το 23% που είναι σήμερα στο 24%. Η Ελλάδα διαθέτει ήδη την 3η βαρύτερα φορολογημένη υπηρεσία εστίασης στην Ευρώπη, πίσω μόνο από την Ουγγαρία και τη Δανία. Με την αύξηση του ΦΠΑ, απλώς θα κατοχυρωθεί η 3η θέση (σ.σ. προς το παρόν τη μοιραζόμαστε με τους Πορτογάλους).

Πρωταθλήτρια σε φορολογικές επιβαρύνσεις η Ελλάδα

Πολλές χώρες επιβάλλουν για τους δικούς τους εθνικούς λόγους υψηλούς φορολογικούς συντελεστές πότε στο ένα προϊόν και πότε στο άλλο. Η Ελλάδα, όπως προκύπτει και από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάζονται, έχει το προνόμιο να επιβάλλει από τους βαρύτερους συντελεστές σε… όλα τα προϊόντα και στις υπηρεσίες, τους οποίους μάλιστα σκοπεύει να αυξήσει για ακόμη μία φορά. Με τον 4ο υψηλότερο βασικό συντελεστή ΦΠΑ, με την 3η βαρύτερη φορολογημένη αμόλυβδη, με το 2ο ακριβότερο (από φορολογικής άποψης) κινητό αλλά και την 5η υψηλότερη φορολογία στα τσιγάρα, φιγουράρουμε στις πρώτες λίστες σε όλους τους επιμέρους πίνακες. Από τη φορολογική λαίλαπα δεν έχει γλιτώσει ούτε το τουριστικό προϊόν, καθώς τόσο η εστίαση όσο και οι ξενοδοχειακές υπηρεσίες βρίσκονται στην πρώτη 5άδα με τους υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές.

Υψηλός συντελεστής

Εφόσον υλοποιηθεί η πρόταση για αύξηση του ΦΠΑ από το 23% στο 24%, η Ελλάδα θα εγκαταλείψει τη 4η θέση με τον υψηλότερο ΦΠΑ στην Ευρώπη των 28 και θα αναρριχηθεί στην 3η θέση πίσω μόνο από την Ουγγαρία (27%) αλλά και τις Δανία, Σουηδία, Κροατία, που εφαρμόζουν συντελεστή 25%. Οι Φινλανδοί είναι οι μόνοι που έχουν ΦΠΑ 24%.
Και μια μικρή αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης –δεδομένου μάλιστα ότι επί του ειδικού φόρου θα επιβληθεί και ένας αυξημένος κατά μία μονάδα συντελεστής ΦΠΑ– θα είναι αρκετή ώστε να στείλει την Ελλάδα στην κορυφή της λίστας με τη βαρύτερα φορολογημένη αμόλυβδη στην Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση της σχετικής κατάταξης. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε ένα λίτρο βενζίνης το 71% καταλήγει στο κράτος είτε μέσω του ειδικού φόρου κατανάλωσης (σ.σ. σήμερα είναι 67 λεπτά του ευρώ με προοπτικό περαιτέρω αύξησης στα 70 λεπτά) είτε μέσω του ΦΠΑ. Μεγαλύτερο φορολογικό συντελεστή επιβάλλει μόνον η Βρετανία και η Ολλανδία. Στο πετρέλαιο κίνησης, οι συνθήκες είναι καλύτερες στην Ελλάδα, καθώς ο φορολογικός συντελεστής ανέρχεται στο 53% και είναι χαμηλότερος από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (63%). Με εξαίρεση το Λουξεμβούργο, δεν υπάρχει καμία άλλη χώρα με τόσο χαμηλό φορολογικό συντελεστή στην Ε.Ε. Στο πετρέλαιο θέρμανσης, η Ελλάδα βρίσκεται στη 10η θέση, με την υψηλότερη τιμή λιανικής (περίπου 75 λεπτά ανά λίτρο αυτή την περίοδο). Αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων η Βουλγαρία, η Δανία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Μάλτα, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία και η Σουηδία, πωλούν ακριβότερα το πετρέλαιο θέρμανσης.
Ο φόρος –ειδικός φόρος κατανάλωσης και ΦΠΑ– ανέρχεται στο 83,2% στην Ελλάδα με τα δεδομένα της 1/1/2016, χωρίς δηλαδή να λαμβάνονται υπόψη οι όποιες αυξήσεις έχει στα σχέδιά της η κυβέρνηση. Στο σύνολο των χωρών-μελών της Ε.Ε. υψηλότερους συντελεστές επιβάλλουν μόνον η Ιρλανδία (86,51%), η Φινλανδία (85,07%), η Βουλγαρία (84,2%) και η Βρετανία (84,1%). Τα στοιχεία των εταιρειών του κλάδου δείχνουν ότι οι υψηλοί συντελεστές έχουν στείλει το λαθρεμπόριο στο 20,6% της συνολικής αγοράς, με τις απώλειες κρατικών εσόδων να ξεπερνούν τα 650 εκατ. ευρώ ετησίως.

Διπλά βάρη

Με μικρή απόσταση από την Ελλάδα, η Ουγγαρία καταλαμβάνει την 1η θέση (προς το παρόν) με συντελεστή φορολόγησης 41,6%. Και μια μικρή αύξηση, όπως αυτή που προγραμματίζεται, θα φέρει την Ελλάδα στην πρώτη θέση με τη βαρύτερη φορολογία στην κινητή τηλεφωνία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η 3η χώρα στη σχετική κατάταξη –τη μοιράζονται Σουηδία, Δανία και Κροατία– ο φόρος είναι 25% (ουσιαστικά μόνο ο ΦΠΑ). Η επιβάρυνση στα κινητά θα είναι διπλή αν, εκτός από τον ειδικό φόρο, αυξηθεί και ο ΦΠΑ (σ.σ. το ειδικό τέλος στην Ελλάδα επιβαρύνεται και με ΦΠΑ).