13 Φεβρουαρίου: Παγκόσμια ημέρα Ραδιοφωνίας

Του Αντ. Χαζάπη,

 αναγνώστη του newsmessinia.blogspot.com

Η  13η  Φεβρουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου. Σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης εκατομμύρια άνθρωποι που ασχολούνται με το μέσο αυτό γιορτάζουν. Γιατί η ενασχόληση μπροστά ή πίσω από το μικρόφωνο είναι ένας έρωτας, που κρατάει χρόνια και μας συντροφεύει σε κάθε μας βήμα, είτε για ενημέρωση, είτε για διασκέδαση.

Το ραδιόφωνο, αν και δέχτηκε πολλές πιέσεις από τα πρώτα του δειλά βήματα, βρέθηκε στο στόχαστρο κυβερνήσεων ανά την υφήλιο, χρησιμοποιήθηκε από καθεστώτα για την χειραγώγηση των πολιτών, γνώρισε την περιθωριοποίηση μετά την εμφάνιση της ιδιωτικής τηλεόρασης. Παρ΄ όλα αυτά  παρέμεινε και παραμένει ο στυλοβάτης της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας των απανταχού εραστών του.

Σήμερα  με τις τόσες τεχνολογικές εξελίξεις, την ανάπτυξη του ιντερνέτ με τις  εφαρμογές  που έχουν μπει στη ζωή μας, μπορούμε να λέμε «Ραδιόφωνο παντού». Προς τα τέλη του 20 ου  αιώνα, το ραδιόφωνο ενσωματώθηκε σε ψηφιακές συσκευές αναπαραγωγής (CD players, mp3 κ.λπ.) καθώς και στα κινητά τηλέφωνα. Πλέον, υπάρχει ως επιλογή στις «έξυπνες» συσκευές όπως είναι τα smartphones, τα tablets, ακόμα και στις smart tvs. Κανείς δε μπορεί να γνωρίζει για πόσο ακόμα θα συνεχιστεί η τεχνολογική εξέλιξη του ραδιοφώνου. Αυτό που σίγουρα μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι θα συνεχίσει να συντροφεύει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη την υφήλιο  τον κόσμο, στο σπίτι, στη κουζίνα, στο γυμναστήριο, στο αυτοκίνητο, στα ταξίδια, στις χαρές και στις λύπες.

Λίγα ιστορικά στοιχεία:

Ένας από τους πρωτοπόρους των ραδιοκυμάτων, είναι ο Γερμανός φυσικός Χάινριχ Ρ. Χέρτζ, ο οποίος επιβεβαίωσε την ηλεκτρομαγνητική θεωρία του Μάξγουελ και κατά τη διάρκεια πειραμάτων (από το 1886 έως το 1889) παρήγαγε και μελέτησε ηλεκτρομαγνητικά κύματα (γνωστά ως ερτζιανά).   Το 1893, ο Νίκολα Τέσλα απέδειξε -μέσα από διαλέξεις- πως ήταν εφικτή μια ραδιομετάδοση (εκπομπή και λήψη σημάτων μέσω ηλεκτρικών ταλαντώσεων). Το 1896, ο Ιταλός εφευρέτης Γκουλιέλμο Μαρκόνι ήταν ο πρώτος που πραγματοποίησε στην Αγγλία επίδειξη ραδιοφωνικής επικοινωνίας, καταφέρνοντας να στείλει ασύρματο σήμα σε απόσταση 2km, ενώ το 1901 απέδειξε ότι μπορούσαν να σταλούν ραδιοφωνικά μηνύματα επάνω από τον Ατλαντικό σε μια απόσταση περίπου 3km.

Το πρώτο ραδιοφωνικό πρόγραμμα –με φωνή και μουσική- μεταδόθηκε, παραμονή Χριστουγέννων του 1906, από πειραματικό ραδιοφωνικό σταθμό του Ρέτζιναλτ Φέσσεντεν στο Μπραντ Ροκ της Μασαχουσέτης. Από τότε, και μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το ραδιόφωνο είναι ένα μέσο που χρησιμοποιείται σε ερασιτεχνική βάση και δεν είναι καθόλου ανεπτυγμένο ή διαδεδομένο. Με την πάροδο των χρόνων βρήκε ανταπόκριση από το ευρύ κοινό.

Στην Ελλάδα:

Το ραδιόφωνο στην Ελλάδα εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1920 με πειραματικές προσπάθειες μικρής κλίμακας από ιδιώτες και δημόσιους φορείς. Ορόσημο θεωρείται τo 1926 όταν εξέπεμψε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη ο Χρήστος Τσιγγιρίδης, επιχειρηματίας-εισαγωγέας ραδιοφωνικών συσκευών. Αργότερα, (1929), δημιούργησε δικό του σταθμό που μετέδιδε πρόγραμμα με ελληνική και ξένη σοβαρή μουσική στο πλαίσιο της ΔΕΘ. Ο Τσιγγιρίδης ήθελε να αυξήσει τις πωλήσεις ραδιοφώνων για αυτό το λόγο έφτιαξε τον σταθμό, ο οποίος μετέδιδε και διαφημίσεις και ειδήσεις σε συνεργασία με την εφημερίδα «Μακεδονία». Ο σταθμός του Τσιγγιρίδη, που ήταν ο πρώτος στα Βαλκάνια, λειτουργούσε σε μονιμότερη βάση από το 1936 και ως το 1947 οπότε και απαλλοτριώθηκε υπέρ του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Λίγο νωρίτερα τους πομπούς του είχε χρησιμοποιήσει και το ΕΑΜ.

Οι κρατικές προσπάθειες για ίδρυση ραδιοφωνικού σταθμού, που άρχισαν εν τω μεταξύ το 1929, δεν είχαν κάποιο αποτέλεσμα, λόγω δικαστικών διενέξεων και άλλων ζητημάτων. Το διάστημα 1932 ή 1935-1938 εξέπεμπε, για παράδειγμα, στην περιοχή του Πειραιά σταθμός από το υπουργείο Ταχυδρομείων, Τηλεγράφων και Τηλεφώνων.

Το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ)

Παράλληλα, όμως, από το 1930 είχε αρχίσει να τίθεται το νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία της ραδιοφωνίας. Έτσι το 1936 ιδρύθηκε η Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών. Ο ραδιοθάλαμος του Ζαππείου όπου ξεκίνησαν οι εκπομπές το 1938

 Ο επίσημος φορέας λοιπόν συστήθηκε το 1938 και χρησιμοποιήθηκε για την προπαγάνδα του μεταξικού καθεστώτος. Γρήγορα έγινε δημοφιλές μέσο, ειδικά κατά τη διάρκεια του πολέμου με την Ιταλία και της κατοχής. Μεταπολεμικά το ραδιόφωνο επεκτάθηκε και παρήγαγε ποιοτικό και μορφωτικό πρόγραμμα με απήχηση στο ευρύ κοινό, αλλά βρισκόταν υπό στενό κρατικό έλεγχο.

Η εμφάνιση της τηλεόρασης τη δεκαετία του 1960 και η επικράτησή της δεν επηρέασαν σημαντικά τη σχέση του κοινού μαζί του.

Το 1987, αφού νωρίτερα είχε εμφανιστεί ένας πολύ μεγάλος αριθμός παράνομων («πειρατικών») σταθμών, επιτράπηκε η ίδρυση δημοτικών ή ιδιωτικών, δηλαδή μη κρατικών, σταθμών φέρνοντας πληθώρα ενημερωτικών και ψυχαγωγικών διαύλων σε όλη τη χώρα. Σταδιακά οι ιδιωτικοί επικράτησαν των κρατικών σταθμών, αν και οι τελευταίοι ανέκαμψαν μετά το 2000. Λόγω, τέλος, της οικονομικής κρίσης πολλοί σταθμοί έχουν περιορίσει το πρόγραμμά τους ή έχουν κλείσει, ενώ παρουσιάστηκαν δεκάδες στο διαδίκτυο.