Το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης, χτισμένο γύρω στα 30-20 π. Χ., βρίσκεται βόρεια της σύγχρονης πόλης, στη νότια κλιτύ του λόφου του Aκρόπολης. Παραμένει ξεχωριστό μνημείο ακόμα και σήμερα, παρά τις φθορές του χρόνου και των μεταγενέστερων περιπετειών του, όπως όταν το κοίλο του καταστράφηκε για να κατασκευαστούν βυζαντινά σπίτια και εργαστήρια. Στην αρχαιότητα, φαίνεται ότι εντυπωσίαζε ιδιαίτερα τους επισκέπτες, όπως τον Παυσανία που το χαρακτήρισε «… το θέατρον, λίθου λευκού, θέας άξιον». Αίσθηση δημιουργούσε και ως προς το μέγεθός του, καθώς ήταν ένα από τα μεγαλύτερα θέατρα της αρχαιότητας, χωρητικότητας 16.000 θεατών, ακολουθώντας την παράδοση των προγενέστερων πελοποννησιακών θεάτρων της Επιδαύρου και της Μεγαλόπολης.
Η ορατή σήμερα κατασκευή χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους, με αρκετά μεταγενέστερα στοιχεία, μέχρι και του τέλους του 4ου μ. Χ. αιώνα. Από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι ότι διέθετε κινητή σκηνή, καθώς χρησιμοποιούνταν και για άλλες συγκεντρώσεις, η οποία φυλασσόταν στη «σκηνοθήκη», στο υπόστεγο που είχε κατασκευαστεί στη δυτική πάροδο. Επίσης, από τα αξιόλογα σημεία του μνημείου είναι η ποιότητα και η πολυτέλεια της κατασκευής του, που αντανακλάται στη χρήση εγχώριου λευκού μαρμάρου.
Για όλα τα παραπάνω, η πρόσφατη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, που έδωσε το «πράσινο φως» στη μελέτη αποκατάστασής του, έχει ιδιαίτερη σημασία.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το ενδιαφέρον στρέφεται κυρίως στις φθορές που έχουν υποστεί τα λίθινα στοιχεία του θεάτρου (από μάρμαρο και πωρόλιθο) τόσο από την αποσάθρωση, την απώλεια υλικού και τις θραύσεις όσο και από την ανάπτυξη φυτών, τα χαράγματα και τα γκράφιτι, ενώ παρόμοια κατάσταση αντιμετωπίζουν και οι τοιχοποιίες του μνημείου. Ο δρόμος λοιπόν ανοίγει για τη σωστή τεκμηρίωση της κατάστασης των μελών του θεάτρου, αλλά και για τον καθαρισμό του από όλες τις επικαθίσεις, είτε αυτές προέρχονται από φερτά υλικά, μικροοργανισμούς και βλάστηση είτε από ανθρώπινο χέρι, όπως τα γκράφιτι. Επίσης, θα γίνουν συγκολλήσεις θραυσμάτων, συμπληρώσεις απωλειών, στεγανώσεις και αρμολογήματα, ενώ προβλέπεται να τηρηθεί και ένα πρόγραμμα προληπτικής συντήρησης που θα περιλαμβάνει τακτικούς ελέγχους και μικρές επεμβάσεις συντήρησης και καθαρισμού του αρχαιολογικού χώρου.
