Μπορεί για την Ελλάδα το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος να βγάζει τους δαίμονες του Grexit από το μπουκάλι, στην Ευρώπη όμως δημιουργεί τις προϋποθέσεις δραστικών αποφάσεων και εξελίξεων.
Κατά αυτήν την έννοια το 52-48% υπέρ του Brexit ίσως αποδειχτεί ένα καλύτερο αποτέλεσμα από το αντίστροφο, μια οριακή νίκη του Bremain.
Μια οριακή επικράτηση του Bremain θα έδινε την ευκαιρία στην Ε.Ε. να συνεχίσει να καθυστερεί να λάβει δραστικές αποφάσεις περιμένοντας τον πανδαμάτορα χρόνο να δώσει τη λύση σε χρόνια προβλήματα στρατηγικού προσανατολισμού της.
Η πρώτη αντίδραση των διεθνών αγορών ήταν έντονη και αν συνεχιστεί κατ’ ανάλογο τρόπο, πολύ σύντομα οι αναταράξεις θα περάσουν στην απασχόληση και άλλες οικονομικές δραστηριότητες ένθεν κακείθεν της Μάγχης, του Ατλαντικού και του Ειρηνικού. Τότε άπαντες θα αναγκαστούν να λάβουν δραστικές αποφάσεις και να αναθεωρήσουν παγιωμένες στρατηγικές.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι άνθρωποι της πολιτικής και της οικονομίας που αντιλαμβάνονται τις συνέπειες ενός Brexit ήταν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε.
Από τις αντιδράσεις μετά το αποτέλεσμα ακόμη και κάποιοι ηγέτες του Brexit φαίνεται να εξεπλάγησαν δυσάρεστα. Χρησιμοποιούσαν την κοινωνική δυσαρέσκεια, που στην προκειμένη περίπτωση μορφοποιήθηκε εναντίον της Ε.Ε., σαν όχημα πολιτικής ανέλιξης και προσπορισμού της εξουσίας.
Οι προβληματισμοί πολλών τέτοιων καιροσκόπων την επόμενη μέρα αποκαλύπτουν πως προπαγάνδιζαν το Brexit, ελπίζοντας να κερδίσει το Bremain.
Τους επόμενους μήνες ίσως θα είναι πολλοί περισσότεροι αυτοί που θα αναγκαστούν να δουν τα πράγματα πιο ψύχραιμα, όπως έκανε και ο κ. Τσίπρας μετά το ελληνικό δημοψήφισμα. Από αυτήν τη σκοπιά, το Φθινόπωρο θα έχει ενδιαφέρον.
Το αποτέλεσμα του Brexit όμως αναγκάζει και την Ε.Ε. να αφυπνιστεί. Γερμανία και Γαλλία θα χρειαστεί να λάβουν μέτρα να μην δρομολογηθούν προσεχώς και άλλα ανάλογα δημοψηφίσματα.
Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη να φανταστεί κάποιος ποιο θα είναι το αποτέλεσμα όταν η απάντηση περιορίζεται μεταξύ ενός ΝΑΙ και ενός ΟΧΙ σε κοινωνίες που είναι δυσαρεστημένες από πολλά και ποικίλα ζητήματα.
Σπάνια στον ιστορικό χρόνο οι κοινωνίες δεν αυτοκτονούν όταν καλούνται να απαντήσουν σε δύσκολα και πολύπλοκα ερωτήματα εξορθολογισμού των όρων διαβίωσής τους μετά από μια παρατεταμένη περίοδο ευημερίας.
Οι βασικές επιλογές των Ευρωπαίων ηγετών είναι δυο. Είτε να βρουν τρόπο να εξασφαλίσουν την υποστήριξη των κοινωνιών και να προχωρήσουν στην πολιτική και οικονομική ενοποίηση, που είναι δύσκολο εγχείρημα, είτε να κάνουν μερικά βήματα πίσω δίνοντας περισσότερο χώρο στα έθνη κράτη.
Το δεύτερο μοιάζει πιο πιθανό. Καθώς όμως τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λαοί της Ευρώπης δεν θα λυθούν αλλά θα επιδεινωθούν μετά την υποχώρηση της Ε.Ε., το ζήτημα θα τεθεί ξανά στο μέλλον με διαφορετικούς όρους, ενδεχομένως χειρότερους.
Η παγκοσμιοποίηση έχει αναδείξει νέους ισχυρούς πόλους στην υδρόγειο και αυτοί θα διεκδικήσουν μερίδιο ισχύος και πλούτου στον πλανήτη. Η Δύση με πρώτη την Ευρώπη γερνάει, ενώ πιέζεται μέσω του προσφυγικού από άλλες κοινωνίες δημογραφικά εύρωστες. Η Δύση χρειάζεται ανταγωνιστικότερη οικονομία για να αντέξει απέναντι στις πιέσεις των αναπτυσσόμενων οικονομιών. Αυτό σημαίνει μεσοπρόθεσμη συμπίεση εισοδημάτων για εξασφάλιση καλύτερων προϋποθέσεων μακροπρόθεσμα.
Η απουσία πολιτικών ηγετών σημαντικού διαμετρήματος αυτήν την περίοδο στην Ευρώπη και τη Δύση γενικότερα, έχει επιτρέψει σε διάφορους λαϊκιστές να παίζουν με τις φοβίες και τις αυταπάτες του πλήθους προς ίδιον όφελος. Αν αυτό δεν σταματήσει θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε καταστροφή.
Το πλέον πιθανό είναι το σοκ που θα προκαλέσει το Brexit στη Βρετανία να είναι μεγαλύτερο σε σχέση με τις άλλες μεγάλες οικονομίες. Αυτό ενδεχομένως θα οδηγούσε την ηγεσία του Η.Β. και τον πληθυσμό να υπαναχωρήσουν άρον-άρον και να προσπαθήσουν να ακυρώσουν τη διαδικασία εξόδου.
Κάτι τέτοιο θα είναι ήττα και θα μπορούσε να αμβλύνει τον Ευρωσκεπτικισμό στην Ε.Ε. Θα μπορούσε δηλαδή να επιταχύνει την πολιτική και οικονομική ενοποίηση. Είναι όμως ένα σενάριο που δεν μοιάζει να είναι το βασικό αυτήν την περίοδο.
Όπως και να έχει πάντως το Brexit θα ταρακουνήσει τη γερασμένη ήπειρο και θα επιταχύνει εξελίξεις. Κυρίως θα αναγκάσει τους "τζάμπα μάγκες" που προπαγανδίζουν το ΟΧΙ για να πράξουν το ΝΑΙ, να αποκαλυφθούν.
Αυτό ίσως αποτελέσει ένα πλήγμα στο λαϊκισμό που απειλεί να παρασύρει στο γκρεμό μια ολόκληρη ήπειρο.
Ενδεχομένως το πρόσφατο αποτέλεσμα των εκλογών στην Ισπανία δεν ήταν τυχαίο και συναρτάται των εξελίξεων μεταξύ Η.Β. και Ε.Ε. Η Ελλάδα είναι ο επόμενος αδύναμος κρίκος όπου ο λαϊκισμός έχει θριαμβεύσει.
Είναι πολύ πιθανό οι εξελίξεις που δρομολόγησε το Brexit να έχουν άμεσο αντίκτυπο στις διεργασίες που συντελούνται και στην ελληνική κοινωνία.
Το μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι στο λαϊκίστικο ακροαριστεροδεξιό μόρφωμα που βρίσκεται στην εξουσία και χάνει ραγδαία την ανοχή της κοινωνίας, αλλά στο μεγάλο ποσοστό των θυμωμένων πολιτών που δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν. Αυτό το πλήθος συνιστά μεγαλύτερη πολιτική παράταξη, έστω και αν αθροίζεται και αθροίζει ετερόκλητα κίνητρα και επιδιώξεις.
Δίπλα σε όλα αυτά προσθέστε και το αδιέξοδο της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζεται και το μόνο βέβαιο είναι πως το Φθινόπωρο θα μείνει αξέχαστο. Και σε κυβερνώμενους και σε κυβερνώντες...
