Κατα την παράδοση, όταν το 312 έμαθε ότι ο Μαξέντιος και ο Μαξιμίνος ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον του, ξεκίνησε εκστρατεία στην Ιταλία για να τους αντιμετωπίσει. Βρισκόταν στη Ρώμη όταν είδε στον ουρανό έναν φωτεινό σταυρό που έφερε την επιγραφή: «Εν τούτω νίκα».
Αμέσως έδωσε εντολή να κατασκευαστούν σημαία και λάβαρο με το σημείο του Σταυρού και έτσι νίκησε τους εχθρούς του και έμεινε αυτός μονάρχης της Δύσεως και της Ανατολής. Το 313 μ.Χ. , ήταν ο Κωνσταντίνος που με το διάταγμα περί ανεξιθρησκείας έδωσε τέλος στους διωγμούς εναντίον των χριστιανών, και οδήγησε στην επικράτηση του χριστιανισμού.
Η εύρεση του Τίμιου Σταυρού από την Αγία Ελένη
Ο Κωνσταντίνος ενδιαφέρθηκε πολύ και για τα ιερά σύμβολα των χριστιανών, για το λόγο αυτό απέστειλε στα Ιεροσόλυμα την μητέρα του, για να βρει τον Τίμιο Σταυρό. Kατά το προσκύνημά της στους Αγίους Τόπους, η Ελένη πραγματοποίσηε μία σειρά από φιλανθρωπίες, δημιούργησε ιδρύματα κοινής ωφελείας και ίδρυσε δεκάδες μονές.
Παράλληλα έκανε ανασκαφές στη Βηθλεέμ και το Γολγοθά κατά τις οποίες βρέθηκαν οι τόποι της Γέννησης, της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού. Εκεί, αφού έδωσε εντολή να κατεδαφιστεί ο ναός της Αφροδίτης από το Γολγοθά, ηΕλένη βοήθησε να χτιστούν οι πρώτοι μεγάλοι ιεροί ναοί της Χριστιανοσύνης : o ναός της Γέννησης στη Βηθλεέμ και της Ανάστασης στο λόφο του Γολγοθά!
Ως προς την εύρεση του Τιμίου Σταυρού, οι ιστορικοί διατηρούν επιφυλάξεις, αφού θεωρούν ότι είναι περισσότερο παράδοση παρά ιστορικό γεγονός. Σύμφωνα πάντως με την παράδοση όταν η Ελένη έφτασε στα Ιεροσόλυμα, δεν ήξερε πού να σκάψει για να βρει τον Τίμιο Σταυρό. Μια μέρα εκεί που περπατούσε, μύρισε ένα υπέροχο άρωμα. Ψάχνοντας να δει από πού προέρχεται η ευωδιά, εντόπισε ένα μέρος όπου ήταν γεμάτο από πράσινους θάμνους. Τότε ένιωσε μέσα της ότι έπρεπε να σκάψει ακριβώς σε αυτό το σημείο.
Πράγματι, κάτω από τη ρίζα του φυτού βρήκε το Σταυρό του Χριστού. Από τότε το φυτό ονομάστηκε "βασιλικός", γιατί φύτρωσε στο σημείο που σταυρώθηκε ο "Βασιλιάς του κόσμου" αλλά και γιατί βοήθησε τη Βασίλισσα να ανακαλύψει το ιερό κειμήλιο.
Η θεμελίωση της Κωνσταντινούπολης ως πρωτεύουσας!
Το 328 ο Κωνσταντίνος, έθεσε στο Βυζάντιο τα θεμέλια της Κων/πολης ως πρωτεύουσας. Η μητέρα του Ελένη, αφού βρήκε τον Τίμιο Σταυρό χώρισε τα δύο κομμάτια του και δημιούργησε δύο Σταυρούς εκ των οποίων τον ένα τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη. Ο γιός της για να την τιμήσει, έκτισε στη μεγάλη πλατεία της Κωνσταντινούπολης δυο στήλες, μία δική του και μία της Αγίας Ελένης, που έφερε την επιγραφή: "Εις Άγιος εις Κύριος Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός, Αμήν".
Η βάπτιση του Κωνσταντίνου λίγο πριν το θάνατό του
Λίγο πριν πεθάνει, ο Κωνσταντίνος βαπτίστηκε χριστιανός. Αμέσως μετά είπε: " Τώρα σύμφωνα με το λόγο της αληθείας, ξέρω ότι είμαι μακάριος, τώρα έχω γίνει άξιος της αθανάτου ζωής, τώρα έχω πιστέψει πως έλαβα το θείο φως".
