Αγαπητέ Δήμαρχε
Επιτρέψτε μου κάποιες σκέψεις που μέσα από την πλούσια εμπειρία σας πιθανά τις συμμερίζεστε. Η ελληνική πόλη βρίσκεται σε κρίση.
Έχοντας προκύψει κατά το μεγαλύτερο μέρος της χωρίς σχεδιασμό είναι ανοχύρωτη απέναντι σε ανατροπές κλίμακας, όπως η εκθετική αύξηση του οικοδομικού όγκου και των αυτοκινήτων. Χτίστηκε, θυσιάζοντας το περιβάλλον και κερδοσκοπώντας στη γη. Επεκτείνεται αδιάκοπα προς την περιφέρειά της, υπολογίζοντας μάταια ότι απορροφώντας δραστηριότητες από τα κέντρα θα εκτονώσει τον κορεσμένο χώρο τους και θα απομακρύνει από αυτά κυκλοφοριακές ροές που σήμερα προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις. Υποτιμά ότι οι κάτοικοι της περιφέρειας και των δορυφόρων οικισμών επιστρέφουν καθημερινά με αυτοκίνητο στο κέντρο. Αναπτύχθηκε με την πολιτεία απούσα.
H τελευταία προτίμησε αυτή την ανέξοδη λύση από την ανάληψη της ευθύνης να εξοπλίσει την πόλη με σχέδια οργάνωσης του χώρου που να σέβονται τις αντοχές της ιστορίας και του φυσικού της περιβάλλοντος και με υποδομές για δημόσια συγκοινωνία, περπάτημα και ποδήλατο ώστε οι πολίτες να μην υποχρεώνονται να καταφεύγουν αναγκαστικά στο αυτοκίνητο, ακόμη και όταν είναι βέβαιοι ότι θα υποστούν καθυστερήσεις, εκνευρισμούς και υπέρογκα έξοδα. Τώρα στην ελληνική πόλη ο αριθμός των αυτοκινήτων ξεπερνά τη χωρητικότητα του δικτύου της. Μετά την παράλυση των δρόμων, ακυρώνονται από την αυθαίρετη στάθμευση πεζοδρόμια, πλατείες και πάρκα. Ο δημόσιος χώρος παραμορφώνεται και απομακρύνει. Ο κορεσμός είναι καθημερινός, στα ατυχήματα, στη ρύπανση και το θόρυβο η Ελλάδα είναι από τους πρώτους.
Η μοναδική λογική και βιώσιμη πολιτική, σε ευθεία γραμμή με αυτές που ακολουθούνται στην Ευρώπη, είναι η υποκατάσταση μετακινήσεων που γίνονται σήμερα με αυτοκίνητο από άλλα μέσα και τρόπους, που εξοικονομούν χώρο. Ο περιορισμός της κατανάλωσης ενέργειας, μπροστά στην απειλή της κλιματικής αλλαγής, είναι επίσης μια υποχρέωση της Ελλάδας απέναντι στη διεθνή κοινότητα που κινητοποιείται. Η δημόσια συγκοινωνία, το περπάτημα και το ποδήλατο είναι οι λύσεις που προωθούνται σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Το κέντρο και οι περιοχές κατοικίας της βιώσιμης ευρωπαϊκής πόλης θωρακίζονται απέναντι στο αυτοκίνητο με πυκνά και αξιόπιστα δίκτυα δημόσιας συγκοινωνίας, με πεζοδρομήσεις, δίκτυα ποδηλατοδρόμων και αυστηρούς κανόνες στη στάθμευση. Παράλληλα αναπλάθουν και επεκτείνουν τους δημόσιους ανοικτούς χώρους τους, έτσι ώστε να είναι πιο ελκυστικοί στον κάτοικο και τον επισκέπτη. Με τον τρόπο αυτό η εμπορική δραστηριότητα ενισχύεται και η πόλη αποκτά την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει εδώ. Αντίθετα τα νέα προάστια χαρακτηρίζονται από απόλυτη πολεοδομική αταξία. Οι βασικότερες κοινωνικές και τεχνικές υποδομές είναι ελλιπείς. Τα νέα οδικά έργα αντί να συνδέονται με πολεοδομικούς στόχους σχεδιάζονται αυτόνομα, προκαλούν αποκοπές και εξαρτούν τη λειτουργία της περιφέρειας σχεδόν αποκλειστικά από το αυτοκίνητο με ότι αυτό σημαίνει σε αύξηση του μήκους των μετακινήσεων, σε κατανάλωση ενέργειας, σε κόστος, σε ατυχήματα και σε περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η τύχη της ελληνικής πόλης θα εξαρτηθεί από το μέλλον των κοινωνικών της κυττάρων, που είναι οι γειτονιές. Από τις συνθήκες στους δρόμους κατοικίας θα εξαρτηθεί το πώς θα μεγαλώνουν τα παιδιά, το με πόση αξιοπρέπεια θα κλείσουν τη ζωή τους οι ηλικιωμένοι, το αν οι ανάπηροι θα ενσωματωθούν ή θα εκτοπιστούν στο περιθώριο της ζωής της πόλης. Στην Ευρώπη οι περιοχές κατοικίας (που καλύπτουν το 70-80% της αστικής επιφάνειας) μετατρέπονται συστηματικά, με μικρές παρεμβάσεις φυσικού σχεδιασμού και αισθητικής βελτίωσης, σε περιοχές ήπιας κυκλοφορίας (ζώνες μέγιστης ταχύτητας 30 χλμ/ώρα). Εκεί το περπάτημα και το ποδήλατο αναδεικνύονται σε πραγματικά ελεύθερες και ευχάριστες εκδηλώσεις κοινωνικότητας.
Αγαπητέ Δήμαρχε,
Απέναντι στην οικονομική κρίση θα ήταν κρίμα να σκύψουμε το κεφάλι. Αντίθετα για να την αντιμετωπίσουμε πρέπει να ακολουθήσουμε πολιτικές, οι οποίες αλλού απέδειξαν την οικονομική αποτελεσματικότητά τους. Η πτώχευση της Ελλάδας είναι και πτώχευση των πόλεων. Οικονομική και κοινωνική. Ίσως να οφείλεται κατά ένα μέρος και σε αυτές. Στις πόλεις αξίζει και πρέπει να αλλάξουν πολλά. Θεωρείστε βέβαιο ότι ο επιστημονικός κόσμος θα σταθεί δίπλα σας.
Σημαντικές ευκαιρίες χρηματοδότησης θα προκύψουν στο άμεσο χρονικό διάστημα για πόλεις που θα έχουν ώριμες μελέτες για τη βιώσιμη κινητικότητα (ποδήλατο, περπάτημα, δημόσια συγκοινωνία) και την αναβάθμιση του οδικού τους περιβάλλοντος. Υπήρξαν ήδη σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα, άλλα είναι σε εξέλιξη μέσω του ΕΣΠΑ, άλλα δρομολογούνται απ’ ευθείας από την Ε.Ε.
Είναι πιθανόν ότι θα υποχρεωθείτε να αντιμετωπίσετε και αντιδράσεις από τοπικές κοινωνίες κακά πληροφορημένες, παραδοσιακά αμέτοχες και δέσμιες μιας καθημερινότητες που δίνει την εντύπωση ότι δεν έχει εναλλακτικές. Εκδηλώνονται συχνά απέναντι σε σχεδιασμούς που αιφνιδιάζουν. Η διαβούλευση κάνει στον τόπο μας τώρα τα πρώτα της βήματα, θα εκπαιδευτούμε στη δημοκρατία και το αποτέλεσμα θα είναι σίγουρα θετικό. Υπάρχει ήδη πλούσια εμπειρία ως προς αυτό σε πόλεις που πρωτοπόρησαν σε σχετικές πολιτικές κατά την τελευταία δεκαετία.
Οι συνθήκες δείχνουν να έχουν ωριμάσει ώστε οι τοπικές κοινωνίες να συναινέσουν και να αγκαλιάσουν τις απαραίτητες αλλαγές που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής, θα αποκαταστήσουν τη φυσιογνωμία και τις αξίες της πόλης, θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και θα δημιουργήσουν ευκαιρίες για την ανόρθωση των τοπικών οικονομιών. Σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες το στοίχημα της πόλης είναι μπροστά σας και χρειάζεται πάνω από όλα αποφάσεις πολιτικής. Είμαι σίγουρος ότι ξεκινάτε αισιόδοξα αυτή τη νέα θητεία. Από τις δικές σας αποφάσεις σας θα εξαρτηθούν πολλά.
με εκτίμηση και ευχές για μια δημιουργική θητεία
για τη Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας
ο επιστημονικός υπεύθυνος
Θάνος Βλαστός
Καθηγητής Ε.Μ.Π., συγκοινωνιολόγος/πολεοδόμος
http://cyclistsofkalamata.blogspot.com/2011/02/blog-post_10.html
