Ποιοι είναι οι τόποι καταγωγής των
καλλιεργούμενων φυτικών ειδών;
Έχουν διατυπωθεί
διάφορες θεωρίες για την καταγωγή των καλλιεργούμενων φυτών, οι οποίες
παρουσιάζουν πλεονεκτήματα αλλά και αδυναμίες. Στο παρόν άρθρο αναφέρονται οι
τρεις κυριότερες θεωρίες σχετικά με τη γεωγραφία της καταγωγής των
καλλιεργούμενων φυτών.
α. Τα κέντρα καταγωγής. Σύμφωνα με αυτή τη
θεωρία, όλα τα καλλιεργούμενα φυτά κατάγονται από 8 κέντρα καταγωγής και κάθε
καλλιεργούμενο είδος κατάγεται από την περιοχή που παρατηρείται ο μεγαλύτερος
αριθμός γονοτύπων του είδους αυτού. Η ιδέα αυτής της ερμηνείας βασίζεται στην
άποψη ότι το περιβάλλον ασκεί, κατά τη διάρκεια της εξελικτικής πορείας του
είδους, την ίδια επίδραση. Οπότε, όσο περισσότερο χρόνο παραμένει ένα είδος σε
μια περιοχή, τόσο περισσότερες ποικιλίες θα παράγει.
Η θεωρία αυτή
διατυπώθηκε από τον διακεκριμένο ερευνητή N.I. Vavilov στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αλλά παρουσιάζει
αδυναμία στη θεωρία περί ίδιας επίδρασης των δυνάμεων του περιβάλλοντος. Τα
κέντρα καταγωγής και οι κυριότεροι εκπρόσωποι καλλιεργούμενων ειδών κατά τον Vavilov είναι:
¾
η Κεντρική και Δυτική Κίνα (μηλιά, αχλαδιά,
εσπεριδοειδή)
¾
η Ν.Α. Ασία (ρύζι, πολλά ψυχανθή)
¾
η Κ. Ασία(μαλακό σιτάρι, φακή, βαμβάκι)
¾
η Εγγύς Ανατολή (εννιά είδη σιταριού, σίκαλη,
ροδιά)
¾
η Μεσόγειος (ελιά, λάχανα)
¾
η Αβησσυνία (πολλά είδη σιταριού και κριθής)
¾
η Κεντρική Αμερική (αμερικάνικο βαμβάκι, είδη
φασολιάς και κολοκυθιάς)
¾
η Νότιος Αμερική(καλαμπόκι, τομάτα)
β. Τα μη κέντρα. Η γνώση ότι η
παραλλακτικότητα εντός ενός είδους είναι αποτέλεσμα της διαφορετικής επίδρασης
του περιβάλλοντος, σε διάφορα μέρα της γης έθεσε την θεωρία των κέντρων
καταγωγής υπό αμφισβήτηση. Μια πιο λεπτομερής μελέτη των κέντρων καταγωγής
έδειξε ότι πολλά είδη φυτών δεν κατάγονταν από τα κέντρα του Vavilov. Πάνω σε αυτή τη διαπίστωση ο J.R. Harlan
διατύπωσε την άποψη ότι υπάρχουν τρία ανεξάρτητα γεωγραφικά συστήματα, όπου
κάθε ένα αποτελείται από ένα κέντρο και ένα μη κέντρο. Από το κέντρο ξεκίνησαν
πολλά φυτά που διαδόθηκαν στα μη κέντρα . Ανάμεσα στα κέντρα και μη κέντρα
υπήρχε ανταλλαγή ιδεών, μεθόδων και υλικών.
Ο ίδιος ο Harlan βασιζόμενος σε
διάφορες ενδείξεις αμφισβήτησε τη θεωρία του, αναρωτώμενος εάν είναι δυνατό να
υπήρχαν περίοδοι όπου στην Ευρώπη, στην Ινδία κτλ δεν καλλιεργούντο φυτά.
γ. Η μη θεωρία. Αυτή η ερμηνεία βασίζεται
στην διαπίστωση ότι και οι δύο προηγούμενες θεωρίες παρουσιάζουν αδύναμα
σημεία, οπότε ίσως θα ήταν καλύτερο να δεχθούμε την ιδέα ότι υπάρχουν πολλά και
διαφορετικά κίνητρα, πρακτικές, συνήθειες και εξελικτικές διαδικασίες.
Ουσιαστικά με αυτή τη θεωρία παραδεχόμαστε ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν
περισσότερες της μίας εξήγησης για την καταγωγή των καλλιεργούμενων ειδών.
Αν και η μη
θεωρία δεν βασίζεται σε περισσότερες ενδείξεις από τις προηγούμενες δύο, έχει
το πλεονέκτημα ότι δεν θέτει προϋποθέσεις αλλά δέχεται ότι η έναρξη της συστηματικής
γεωργίας προήλθε από διαφορετικές ανάγκες του ανθρώπου, στην πορεία του χρόνου.
Το άρθρο επιμελήθηκε η επιστημονική ομάδα
του e-school by agronomist.gr
