ΦΡΟΥΤΑ ....Ό,τι γυαλίζει είναι… φυτοφάρμακο

Υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε συγκεντρώσεις πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια εντοπίζουν οι ελεγκτικές υπηρεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης στο 3% των φρούτων και λαχανικών που διακινούνται στην ελληνική αγορά. Το ποσοστό αυτό βρίσκεται μεν στα επίπεδα του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ωστόσο, όπως διαπιστώνεται, χρησιμοποιούνται και απαγορευμένα φυτοφάρμακα.

Εξάλλου, όπως δείχνουν έρευνες αλλά και οι επίσημοι έλεγχοι, τα τελευταία χρόνια ανθεί το εμπόριο και η χρήση απαγορευμένων στην Ευρωπαϊκή Ενωση φυτοφαρμάκων από τους αγρότες. Πρόκειται για φάρμακα που έχουν απαγορευθεί κυρίως λόγω της τοξικής τους δράσης. Την παρουσία παράνομων φυτοφαρμάκων στα νερά των λιμνών Δοϊράνης, Κερκίνης και Βόλβης διαπίστωσαν επιστήμονες από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε έρευνα που πραγματοποιούσαν επί ενάμιση χρόνο.

Η έρευνα που αποκάλυψε παράνομα φυτοφάρμακα στη Βόρεια Ελλάδα έγινε στα πλαίσια της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας της χημικού Χρυσαλένας Καλογρίδη που διενεργήθηκε υπό την επίβλεψη του καθηγητή Χημείας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Κώστα Φυτιάνου.

Οι ερευνητές του Αριστοτελείου έψαχναν για 253 φυτοφάρμακα στα επιφανειακά ύδατα και ιζήματα των λιμνών Δοϊράνης, Βόλβης και Κερκίνης. Αλλά όπως λέει στα «ΝΕΑ» η χημικός κ. Καλογρίδη, «από τα 20 φυτοφάρμακα που ανιχνεύτηκαν σε μέγιστες συγκεντρώσεις στα επιφανειακά ύδατα των 3 λιμνών βρήκαμε και 12 παράνομα φυτοφάρμακα». Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι δεν πρόκειται για φυτοφάρμακα που έμειναν στα νερά μετά από παλιές χρήσεις στα χωράφια, αλλά έχουν χρησιμοποιηθεί προσφάτως. «Πιθανότατα «έχουν εισαχθεί παράνομα από γειτονικές χώρες, στις οποίες εξακολουθούν να κυκλοφορούν νόμιμα, αφού δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνήθως αυτοί που τα πλασάρουν στους αγρότες τα πωλούν σε δελεαστικές τιμές 30%-40% φτηνότερα από τα επιτρεπόμενα» αναφέρει ο καθηγητής.

ΜΑΣΤΙΓΑ. Όσο για την επικινδυνότητα αυτών των φυτοφαρμάκων, ο κ. Φυτιάνος λέει ότι η τοξικότητά τους είναι άγνωστη και την ίδια στιγμή μπορεί να είναι αναποτελεσματικά για την παραγωγή. Σημειώνεται ότι στο παρελθόν το τμήμα Χημείας του Αριστοτελείου έχει εντοπίσει σε λαχανικά απαγορευμένα και επικίνδυνα για την υγεία φυτοφάρμακα, όπως παραθείο και μεθυλπαραθείο. Τη μάστιγα της παράνομης χρήσης και διακίνησης φυτοφαρμάκων επιβεβαιώνει και ο Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ).

Μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο αντιπρόεδρός του Βάσος Ευθυμιάδης τόνισε πως σύμφωνα με υπολογισμούς του ΕΣΥΦ, το 15% της αγοράς φυτοφαρμάκων αποτελούν τα παράνομα.Το 99% απ' αυτά είναι κινεζικής προέλευσης». Το μερίδιο αυτό είναι διπλάσιο σε σχέση με την προηγούμενη διετία. Πρόσθεσε δε ότι η δραστηριότητα της λαθρεμπορίας παράνομων φυτοφαρμάκων έχει πάρει πλέον χαρακτηριστικά οργανωμένου κυκλώματος.

Όπως σημειώνει ο κ. Ευθυμιάδης, μία συνέπεια του παράνομου εμπορίου είναι τα έσοδα που χάνει το κράτος. «Αλλά το σημαντικότερο για εμάς είναι οι κίνδυνοι που υπάρχουν τόσο για τους χρήστες, τους αγρότες, αλλά πρωτίστως για τους καταναλωτές». Γι' αυτό τον λόγο ο ΕΣΥΦ, προσθέτει, εδώ και τρία χρόνια έχει ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης σε τελωνεία, πωλητές και αγρότες για τα παράνομα φυτοφάρμακα. Στο πλαίσιο αυτό λειτουργεί και γραμμή καταγγελιών για τα παράνομα.

Ενδεικτικό των διαστάσεων που έχει πάρει το εμπόριο παράνομων φυτοφαρμάκων είναι ότι στις αρχές του περασμένου Απριλίου κατασχέθηκαν στη Λάρισα 224 σκευάσματα φυτοφαρμάκων σε δύο αποθήκες. Επρόκειτο για φυτοφάρμακα βουλγαρικής και τουρκικής προελεύσεως, τα οποία δεν διέθεταν την απαιτούμενη άδεια από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

ΓΙΑ ΤΟ 2011. Εν τω μεταξύ, σε ότι αφορά τα αποτελέσματα των εργαστηριακών ελέγχων το 2011, για την παρουσία φυτοφαρμάκων στα νωπά αγροτικά προϊόντα. Όπως υποστηρίζουν οι υπεύθυνοι των περισσότερων περιφερειακών κέντρων φυτοφαρμάκων (εκεί διενεργούνται οι εργαστηριακοί έλεγχοι του υπουργείου) με τα οποία επικοινώνησαν «ΤΑ ΝΕΑ», τα υπολείμματα που ξεπερνούν τα ανώτατα όρια δεν ξεπερνούν το ποσοστό του μέσου όρου της Ευρώπης. Και είναι περίπου στα ίδια επίπεδα με τις περασμένες χρονιές.

Η συνεχής κατανάλωση του ίδιου τροφίμου δημιουργεί συνθήκες τοξικότητας

Πρακτικά είναι αδύνατο για τους καταναλωτές να καταλάβουν εάν ένα φρούτο που βλέπουν στον πάγκο της λαϊκής ή του σουπερμάρκετ είναι επιβαρημένο με επικίνδυνες ουσίες. Ωστόσο, μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους για την υγεία τους εάν ακολουθήσουν μερικές πρακτικές συμβουλές, όπως λένε οι ειδικοί. Μία απ' αυτές είναι να αποφεύγουν τα φρούτα εκτός εποχής• αυτά, σημειώνουν οι επιστήμονες, είναι συνήθως πιο επιβαρημένα με φυτοφάρμακα.

Μια άλλη είναι «να πλένουν πολύ καλά τα φρούτα και τα λαχανικά προτού τα καταναλώσουν», αναφέρει ο καθηγητής του Αριστοτελείου Κωνσταντίνος Φυτιάνος. Αποτελεσματική λύση είναι και το καθάρισμα των φρούτων. Παλαιότερη έρευνα του ΑΠΘ έχει δείξει ότι με το ξεφλούδισμα των φρούτων απομακρύνεται σχεδόν το 100% των επικίνδυνων υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων. Αυτή η πρακτική όμως έχει ένα μειονέκτημα. «Με το καθάρισμα φεύγουν και κάποιες βιταμίνες που μπορεί να περιέχονται στη φλούδα».

Ο καθηγητής Τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Αριστείδης Τσατσάκης συμβουλεύει από την πλευρά του τους πολίτες να καταναλώνουν ποικιλία φρούτων και λαχανικών και όχι μόνο ένα είδος. Και επίσης να δίνουν μεγάλη προσοχή στη διατροφή των παιδιών. Την περίοδο 2005-2009 ο καθηγητής μαζί με ομάδα ερευνητών είχε μελετήσει την έκθεση των πολιτών σε φυτοφάρμακα μέσω συγκεκριμένων τροφών (ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά). Όπως λέει στα «ΝΕΑ», οι πολίτες πρέπει «να γνωρίζουν ότι τα παιδιά ανήκουν στις πιο ευαίσθητες ομάδες από την επίδραση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και συνεπώς θα πρέπει να δίνεται προσοχή στη διατροφή τους. Σε αυτή την περίπτωση, εκτός από την επιλογή τροφίμων που παράγονται με τη χρήση συστημάτων πιστοποίησης, θα πρέπει να έχουν και μια διατροφή που να περιλαμβάνει ένα πλήθος τροφίμων έτσι ώστε να αποφεύγουν τη μονομερή έκθεση.

Για παράδειγμα, η συνεχής και αποκλειστική κατανάλωση ενός φρούτου μπορεί εξαιτίας της συνεχούς έκθεσης να δημιουργήσει προϋποθέσεις χρόνιας τοξικότητας σε κάποιο φυτοπροστατευτικό προϊόν σε ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού καθώς και σε άτομα με γονιδιακή ευαισθησία στις συγκεκριμένες ουσίες».

Ο ομότιμος καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Αντώνης Καφάτος προτείνει ακόμη στους καταναλωτές «να προτιμούν τα ντόπια προϊόντα». Τα εισαγόμενα, που έρχονται μάλιστα από πολύ μακριά, είναι πιθανό να έχουν στο περίβλημά τους κάποιες ουσίες για να συντηρούνται. Παράδειγμα, τα λεμόνια από το εξωτερικό. Η γυαλάδα τους οφείλεται στο ότι έχουν περαστεί εξωτερικά με κερί, ώστε να αποφευχθεί η απώλεια υγρασίας που θα τα έκανε να χαλάσουν γρηγορότερα.

ΔΕΝ ΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου τονίζοντας πως όταν υπολείμματα φυτοφαρμάκων εντοπίζονται πάνω από τα όρια στα φρούτα και τα λαχανικά ή στο περιβάλλον – έστω και κάτω από τα όρια –, αυτό σημαίνει ότι έχουν χρησιμοποιηθεί αλόγιστα. Κι αυτό εγκυμονεί κινδύνους τόσο για τους αγρότες όσο και για την υγεία των πολιτών που καταναλώνουν τα φρούτα και τα λαχανικά . Στις δειγματοληψίες για τη διπλωματική εργασία που πραγματοποίησε η χημικός Χρυσαλένα Καλογρίδη από το Αριστοτέλειο δεν βρέθηκαν φυτοφάρμακα πάνω από τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια.

Ωστόσο, όπως τονίζει ο καθηγητής κ. Φυτιάνος, «το γεγονός ότι τα βρίσκουμε στις λίμνες σημαίνει ότι δεν τηρούνται οι προδιαγραφές για τη χρήση των φυτοφαρμάκων (ο χρόνος που αναφέρεται στην ετικέτα, από τον τελευταίο ψεκασμό μέχρι τη συγκομιδή). Κι αυτό διότι η νέα τάση στον τομέα της φυτοπροστασίας είναι να χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα λιγότερο τοξικά και να αποδομούνται πολύ γρήγορα (να μην μένουν στο περιβάλλον για μεγάλο διάστημα)».

ΤΑ ΝΕΑ (Μάνος Χαραλαμπάκης)