Σύμφωνα με τους συναξαριστές, ο Χαραλάμπος γεννήθηκε και
έζησε στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, επί αυτοκράτορος Σεπτιμίου Σεβήρου
(192-211). Όταν ο ρωμαίος αυτοκράτορας εξαπέλυσε απηνείς διωγμούς κατά των
Χριστιανών, ο Χαράλαμπος, που ήταν τότε ιερέας, συνελήφθη με διαταγή του
έπαρχου Λουκιανού. Ο ίδιος ο Λουκιανός τον υπέβαλε σε φρικτά βασανιστήρια για
να αρνηθεί την πίστη του. Όταν ο Χαράλαμπος διακήρυξε με παρρησία την πίστη
του, ο Λουκιανός προσπάθησε με το ξίφος του να πληγώσει το σώμα του. Όμως, ως
εκ θαύματος, το χέρι με το οποίο κρατούσε το ξίφος αποκόπηκε κι έμεινε
κρεμασμένο στο σώμα του Χαράλαμπου.
Τότε, ο Άγιος προσευχήθηκε και το χέρι του Λουκιανού
συγκολλήθηκε στο σώμα του. Βλέποντας αυτό το θαύμα, πολλοί από τους
παρισταμένους πίστεψαν στον αληθινό Θεό, ανάμεσά τους οι δήμιοι Βάπτος και
Πορφύριος, οι οποίοι συνεορτάζονται με τον Άγιο Χαράλαμπο στις 10 Φεβρουαρίου.
Ταπεινωμένος, ο Λουκιανός διέταξε τον αποκεφαλισμό του Χαράλαμπου, αφού πρώτα
τον διαπόμπευσε δια μέσου της πόλης.
Τμήματα των λειψάνων του Αγίου Χαραλάμπη φυλάσσονται στη
μονή του Αγίου Στεφάνου στα Μετέωρα και στον ομώνυμο ναό των Θεσπιών Βοιωτίας.
Στον Άγιο αποδίδονται δύο θαύματα:
Η διάσωση της Ζακύνθου από την πανούκλα το 1728 και
η αποτροπή πυρπόλησης των Φιλιατρών από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής
στις 19 Ιουλίου του 1944, όταν ο Άγιος παρουσιάστηκε στον ύπνο του διοικητή
τους και του άλλαξε γνώμη. Είναι επίσης πολιούχος της
Πρέβεζας, του Πύργου Ηλείας και της Κέας, καθώς και προστάτης των πασχόντων από
λοιμώδεις νόσους και των μαρμαράδων. Σε πολλά μέρη της Ελλάδος τιμάται, διότι είναι
προστάτης από των λοιμωδών νόσων και ιδίως από την πανούκλα. Γι’ αυτό και ο
Άγιος απεικονίζεται πατώντας την πανώλη, η οποία παρουσιάζεται, σαν ένα
τερατόμορφο γύναιο που ξερνάει καπνούς από το στόμα. Σε πολλές εικόνες ο άγιος
απεικονίζεται να ποδοπατεί την πανούκλα που είναι με τη μορφή μιας αποκρουστικής
γυναίκας που βγάζει καπνούς από το στόμα της. Σε άλλες εικόνες ο άγιος κρατεί
από τα μαλλιά ένα μαύρο δαίμονα, προσωποποίηση της πανούκλας.
Ήτανε μεγάλη η υπηρεσία, που προσέφερε ο Άγιος στους
γεωργούς τότε που δεν υπήρχαν κτηνίατροι, τα δε βόδια ήτανε αναγκαιότατα στην
οικογένεια. Παλαιότερα οι ζευγολάτες, την παραμονή της γιορτής του Αγίου
ανάβανε στα σπίτια τους κοντά στο τζάκι μια μεγάλη λαμπάδα από καθαρό κερί στη
μνήμη του Αγίου και καιγότανε όλη την νύχτα. Το πρωί πηγαίνανε πρόσφορο στην
Εκκλησία για να λειτουργηθή. Και όλα αυτά για να φυλάξη ο Άγιος Χαράλαμπος τα
βόδια του γερά καθ’ όλη τη χρονιά.
Είναι προστάτης και όλων των ζώων. Στην Κρήτη οι
τσοπάνηδες, όταν τα ζωντανά τους δεν πάνε καλά, τον παρακαλούνε να τα
θεραπεύση. Στην Πρέβεζα όπου ο Άγιος Χαράλαμπος είναι πολιούχος, στην Εικόνα
του κρεμάνε πλήθος αφιερωμάτων. Χαρακτηριστικό όμως είναι ένα πουκαμισάκι που
κατασκευάζεται από πανί. Αυτό γίνεται σε μια μέρα!. Γι’ αυτό λέγεται και
μονομερίτικο…
