Το γνωστό κλισέ «η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη» ισχύει και στην περίπτωση της παιδικής καρδιοπάθειας, μόνο που περισσότερο έχει να κάνει με τη μορφή τής έγκαιρης διάγνωσης.
Ο παιδοκαρδιοχειρουργός Γιώργος Σαρρής εξηγεί: «Στην πλειονότητά τους οι συγγενείς καρδιοπάθειες προκύπτουν από τυχαία σφάλματα στην εμβρυϊκή ανάπτυξη και δεν είναι κληρονομικές. Υπάρχουν βεβαίως και ορισμένες γενετικές ή χρωμοσωματικές ανωμαλίες, όπως τα σύνδρομα Down, Williams, Νoonan, που παρουσιάζουν συχνά κάποιες συγκεκριμένες συγγενείς καρδιοπάθειες. Το τυχαίο της προέλευσης των συγγενών καρδιοπαθειών υπαγορεύει και τη μορφή της συνιστώμενης πρόληψης. Καθώς, λοιπόν, η εμφάνισή τους δεν συνδέεται με κάποιον γνωστό βλαβερό περιβαλλοντικό παράγοντα, το μόνο που μπορεί να προτείνει κανείς είναι να ακολουθούνται οι γενικές συστάσεις προς εγκύους: δηλαδή να αποφεύγεται η έκθεσή τους σε γνωστούς ή εν δυνάμει βλαβερούς παράγοντες, όπως το αλκοόλ, το κάπνισμα και τα φάρμακα, εκτός εκείνων που εγκρίνονται από τον γιατρό τους».
- Μπορούν να αντιμετωπιστούν και να θεραπευτούν πλήρως;
«Πλήρως» σημαίνει ότι το παιδί δεν θα χρειάζεται ειδική παρακολούθηση στο μέλλον. Αλλά και για τις περιπτώσεις εκείνες που η ιατρική παρακολούθηση από ειδικούς παιδοκαρδιολόγους είναι επιβεβλημένη, μπορεί να εξασφαλιστεί μακρρόχρονη φυσιολογική επιβίωση και καλή ποιότητα ζωής.
Για τη διάγνωση συγγενών καρδιοπαθειών δεν αρκεί ο προγεννητικός έλεγχος: «Χρειάζεται προσεκτική εξέταση κάθε νεογνού από τον παιδίατρο και επί υποψίας προβλήματος, π.χ. φύσημα, έλεγχος από ειδικό παιδοκαρδιολόγο» τονίζει ο κ. Σαρρής και συμπληρώνει: «Ενα νεογνό μπορεί να μην έχει παθολογικό φύσημα, αλλά αυτό μπορεί να παρουσιαστεί αργότερα. Αν αυτό διαπιστωθεί από τον παιδίατρο, επιβάλλεται η αξιολόγηση από ειδικό παιδοκαρδιολόγο».
Το αν, πώς και πότε πρέπει να αντιμετωπίζονται οι συγγενείς καρδιοπάθειες είναι προφανώς θέμα των γιατρών. Ωστόσο, μπορούμε να πούμε ότι η αντιμετώπιση έχει να κάνει με το είδος της πάθησης και την ιδιοσυγκρασία κάθε παιδιού. Κάποιες παθήσεις αυτοθεραπεύονται. Κάποιες -σε ποσοστό 20%- απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση στη νεογνική-πρώιμη βρεφική ηλικία, ενώ άλλες στη βρεφική ή προσχολική ηλικία.
«Ως γενική αρχή μπορούμε να πούμε ότι εγχείρηση θα χρειαστούν τα παιδιά που έχουν συμπτώματα, παθολογικό ηλεκτροκαρδιογράφημα και ακτινογραφία. Ομως είναι δυνατό να χρειάζονται εγχείρηση και περιπτώσεις, όπως η στένωση της αορτής, που δεν δίνουν συμπτώματα και έχουν φυσιολογικό ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) και ακτινογραφία. Επίσης, σε άλλες παθήσεις, μπορεί η γενική κατάσταση του παιδιού και η ανάπτυξη να είναι πάρα πολύ καλή και όμως να χρειάζεται εγχείρηση, επειδή οι εργαστηριακές εξετάσεις είναι παθολογικές, όπως π.χ. στον ανοικτό αρτηριακό πόρο, στη μεσοκολπική επικοινωνία, τη στένωση του ισθμού της αορτής, για να αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο μερικές καταστάσεις».
Ο κ. Σαρρής, σχετικά με ό,τι αφορά τα αποτελέσματα της χειρουργικής αντιμετώπισης εξηγεί: «Τις περισσότερες φορές αποκαθίσταται φυσιολογικό προσδόκιμο και ποιότητα ζωής. Ακόμη και σε σύμπλοκες παθήσεις, για τις οποίες δεν είμαστε σίγουροι ότι η χειρουργική αντιμετώπιση εξασφαλίζει φυσιολογική μακροβιότητα, πράγμα αδύνατον ακόμη να τεκμηριωθεί επιστημονικά για επεμβάσεις που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και δεν έχουμε πολυετή στοιχεία γι' αυτές, εξασφαλίζουμε άριστη ποιότητα ζωής».
Πότε ενδείκνυται η εγχείρηση
«Ο χρόνος της εγχείρησης θα οριστεί από τον ειδικό και μόνο, σε συνάρτηση με την κατάσταση του παιδιού και τις εξετάσεις. Εγχείρηση μπορεί να γίνει σε κάθε ηλικία, ακόμη και στον πρώτο χρόνο της ζωής, πολλά δε παιδιά με σοβαρές καρδιοπάθειες χειρουργούνται σήμερα γύρω στον πρώτο με τρίτο χρόνο της ζωής, ενώ καταστάσεις πιο ελαφρές χειρουργούνται αργότερα. Η παλιά αντίληψη ότι πρέπει να μεγαλώσει το παιδί για να χειρουργηθεί, δεν είναι σωστή. Αντίθετα, αν αμελήσουν οι γονείς και καθυστερήσουν την επέμβαση, τότε ίσως είναι αργά και η κατάσταση του παιδιού να αποβεί ανεγχείρητη» επισημαίνει ο κ. Σαρρής.
