Η θέα της Βοϊδοκοιλιάς και της λιμνοθάλασσας της Γιάλοβας είναι καταπληκτική από τις επάλξεις του Παλαιόκαστρου στο Κορυφάσιο Ακρο. Πολλά σπίτια στην Πύλο έχουν το χρώμα της νεοκλασικής αρχοντιάς και οι καταρράκτες στο Πολυλίμνιο είναι μια εξωτική νότα. Ολα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία αν σε υποδέχονται με τη γλύκα του λεμονιού από τα χέρια της νονάς...
Ταξιδιώτες του ονείρου
Από τα πιο ωραία πράγματα στον κόσμο είναι να βλέπεις τον κόλπο του Ναβαρίνου καθώς τρέχεις καταπάνω του. Αυτός ο δρόμος είναι υπέροχος, γιατί έχει χρώματα και μουσική. Σε λίγο θα αποκτήσει και ευωδιά, όταν θα τον κάνουν πιο ζωντανό οι άνθρωποι που στις παρυφές του θα μαζεύουν τις ελιές. Θα μυρίζει παντού λάδι. Αυτό έκαναν εδώ και χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι. Το ίδιο κάνουν εδώ και αιώνες και οι ταξιδιώτες. Επί χιλιετίες έφθαναν οδοιπόροι, ήρωες του Τρωικού Πολέμου, κατακτητές, στρατιώτες των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, ρομαντικοί φιλέλληνες, περιηγητές, μεταναστευτικά πουλιά.
Ο πιο παράξενος ταξιδιώτης από όλους αυτούς ανήκει στο ζωικό βασίλειο και είναι ο αφρικανικός χαμαιλέοντας. Ο τρόπος που έφθασε εδώ παραμένει αξεδιάλυτο μυστήριο. Πιθανόν να τον έφεραν οι Ρωμαίοι από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την πατρίδα του αντιβασιλέα Ιμπραήμ που έκανε την περιοχή του Ναβαρίνου ορμητήριό του, οι οποίοι είχαν αυτά τα ζώα ως κατοικίδια. Περίπου 300 τέτοια εξωτικά ζώα ζουν τώρα στη Χρυσή Ακτή της Γιάλοβας, απέναντι από την Πύλο, στον κόλπο που κλείνουν η χερσόνησος του Κορυφάσιου με το Παλαιόκαστρο στην κορυφή, η Σφακτηρία, το Χελωνάκι και τα άλλα νησιά με τα μνημεία των Αγγλων, των Γάλλων και των Ρώσων που έπεσαν στην περίφημη ναυμαχία του Ναβαρίνου, η οποία σήμανε τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους….
Οι χαμαιλέοντες συνομιλούν με χρώματα. Το ίδιο κάνει και ολόκληρη αυτή η περιοχή. Μιλάει στον ταξιδιώτη με τα χρώματά της, αλλά και με τη μοναδική ιστορία της, τόσο συναρπαστική στο διάβα των αιώνων. Ο ελληνολάτρης γάλλος δημοσιογράφος Ρενέ Πυώ (1878-1937) σημείωνε καθ΄ οδόν προς την Πύλο: «Ο δρόμος περνά κάτω από σκιερές ελιές και ευκαλύπτους,διασχίζει πλούσιες καλλιέργειες.Αριστερά,η ωχρή,ψηλή κορυφογραμμή των βουνών της Μεσσηνίας.Δεξιά,κατά διαστήματα,το βαθύ πράσινο του Ιονίου». Και όταν βρισκόταν στην περιοχή των Γαργαλιάνων, σκεφτόταν: «Το τοπίο είναι μεγαλειώδες,αξίζει να κτιστούν εδώ βίλες και ένα ξενοδοχείο για ονειροπόλους,φίλους της ηρεμίας και των μεγάλων οριζόντων». Μάραθος, Ρωμανός, Γιάλοβα
Η ηρεμία των ελαιώνων και των εκτεταμένων αμμουδιών, καθώς και οι μεγάλοι ορίζοντες, είναι όντως τα χαρακτηριστικά αυτής της ακτής. Από το «μπαλκόνι» των Γαργαλιάνων βλέπεις τη βαθυπράσινη «θάλασσα» των ελαιοδέντρων να κυματίζει ως τη γαλάζια θάλασσα του Ιονίου. Στο ακρογιάλι στέκει το μικρό χωριό Μάραθος (Μαραθούπολη επισήμως, 4 χλμ. από τους Γαργαλιάνους) και απέναντι από τα σπίτια, τις παλιές αποθήκες, τις ταβέρνες και το μικρό λιμανάκι με τα ψαροκάικα ταξιδεύει σαν γιγαντιαίος κροκόδειλος ξαπλωμένος στα νερά η νήσος Πρώτη. Το άγγιγμα του Φοίβου το ηλιοβασίλεμα στο σώμα του νησιού είναι η πιο ξεχωριστή στιγμή του κύκλου του φωτός και της σκιάς σε αυτόν τον τόπο.
Η βαθιά χαρακιά του νέου αυτοκινητοδρόμου πάνω στον ελαιώνα είναι εμφανέστατη από εδώ πάνω. Αντιθέτως, ο παλιός παραλιακός δρόμος με τις πολλές στροφές είναι αφανής, αλλά παραμένει γοητευτικότερος. Μετά τον Μάραθο, οι στενοί δρόμοι ανάμεσα στα κτήματα φεύγουν δεξιά για τις παραλίες Βρομονέρι και Αγιά Σωτήρα, από όπου αρχίζει η πραγματική Χρυσή Αμμος, μια ατέλειωτη, απίθανη αμμουδιά όπου ο κάθε ταξιδιώτης θα βρει οπωσδήποτε τη δική του γωνιά. Διασχίζοντας πάντοτε λιοχώραφα ή αμπέλια, ο δρόμος συναντά το χωριό Τραγάνα και λίγο μετά αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη η εκπληκτική πανοραμική εικόνα του όρμου του Ναβαρίνου με τη Σφακτηρία και την Πύλο. Η περιοχή Ρωμανού έχει εισέλθει πλέον στον παγκόσμιο χάρτη του πολυτελούς τουρισμού, καθώς άρχισαν να λειτουργούν τα ξενοδοχεία της Costa Νavarino. Ετσι φθάνεις στη Γιάλοβα (19 χλμ. από τον Μάραθο), για να πας δεξιά για Χρυσή Ακτή, λιμνοθάλασσα, Παλαιόκαστρο και Βοϊδοκοιλιά ή να συνεχίσεις για την Πύλο (6 χλμ. από τη Γιάλοβα).
Μετά το χωριό Ρωμανός και την υπέροχη αμμουδιά του, ο εσωτερικός παραλιακός δρόμος συναντά τον κεντρικό που πάει προς Πύλο. Στον μυχό του κόλπου του Ναβαρίνου βρίσκεται το χωριό Γιάλοβα, όπου μια πινακίδα δείχνει δεξιά προς μια άλλη Χρυσή Ακτή (3 χλμ.) και Βοϊδοκοιλιά (5 χλμ.), την τέλεια παραλία της περιοχής. Ψηλά πάνω από τη λιμνοθάλασσα ορθώνεται η χερσόνησος που στεφανώνεται από το Παλαιόκαστρο, το κάστρο που έκτισαν οι Φράγκοι από το 1281 ως το 1289.
Η πινακίδα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δείχνει το μονοπάτι που ανηφορίζει στο γρανιτένιο Κορυφάσιον Ακρον ως την πόρτα του Παλαιόκαστρου, η οποία όμως είναι κλειστή λόγω επικινδυνότητας των ερειπίων. Η διαδρομή όμως ως εκεί και η θέα αποζημιώνουν τον πεζοπόρο.
Η έκπληξη του Πολυλίμνιου
Μέσα στη Χαραυγή και μετά, υπάρχουν πινακίδες οι οποίες σας οδηγούν στον χώρο στάθμευσης (2 χλμ. βατού χωματόδρομου). Κατηφορίζετε με τα πόδια ως το κιόσκι και αρχίζετε να περπατάτε πάνω από τα γεφύρια μέσα στο κατάφυτο φαράγγι. Το γάργαρο ποτάμι δημιουργεί μικρές αλλά αρκούντως μαγευτικές λίμνες: Αριστερά, του Πανάγου και της Σταθούλας, ειδυλλιακή λίμνη. Δεξιά, του Ιταλού, της Καδούλας και, στο βάθος του φαραγγιού, του Καδή, την πιο εντυπωσιακή λίμνη, με τον πιο ψηλό καταρράκτη να την τροφοδοτεί με αφρισμένα νερά. Πριν από κάθε λίμνη το νερό κάνει τα πιο απίθανα χορευτικά κόλπα του. Από εδώ μπορείτε να σκαρφαλώσετε στην επίφοβη κάθετη πλαγιά για να αναζητήσετε τη Μαυρολίμνα και το Κεφαλάρι πίσω από τον καταρράκτη.
Πιο σίγουρο όμως είναι να επιστρέψετε στον χώρο στάθμευσης και να συνεχίσετε ευθεία δίπλα από τις πινακίδες, αντί να πάτε δεξιά για να επιστρέψετε στη Χαραυγή.
Στη γειτονιά του βασιλιά Νέστορα
Πάντοτε μια καινούργια γραφή αποκαλύπτει έναν καινούργιο κόσμο, όπως ακριβώς οι πινακίδες της Γραμμικής Β΄ που σώθηκαν επειδή ψήθηκαν από την πυρκαγιά που κατέστρεψε το ανάκτορο του μυθικού βασιλιά της Πύλου Νέστορα. Ο Μάικλ Βέντρις, ο οποίος αποκρυπτογράφησε τη γραφή των Μυκηναίων, είδε να αποκαλύπτεται μπροστά του μέσα από τα παράξενα ιδεογράμματα της ελιάς, του αρωματισμένου με τριαντάφυλλο, φασκόμηλο ή χένα λαδιού, του κρασιού και άλλων προϊόντων της περιοχής ένας άγνωστος ως τότε κόσμος. Και το ίδιο το ανάκτορο, που αποκάλυψε την πρώιμη ιστορία ολόκληρης της Μεσσηνίας, ήταν θαμμένο κάτω από το χώμα, στον λόφο του Ανω Εγκλιανού, και οι αρχαιολόγοι έπρεπε να σκάψουν για το βρουν.
Τα προϊόντα στις αποθήκες του ανακτόρου, που έστεκε μεγαλόπρεπο τον 13ο αιώνα π.Χ.
στην κορυφή του λόφου ανάμεσα στον ελαιώνα, δεν διαφέρουν και πολύ από το κελάρι ενός σύγχρονου σπιτιού στη Μεσσηνία. «Κελλάρι» λέει τα προϊόντα που παράγει η οικογένεια της Βίκυς Μανωλέα, η οποία τα διαθέτει στο κουκλίστικο μαγαζάκι της στην πλατεία της Πύλου: λάδι, ελιές, αρωματικά σαπούνια, κρασί, ξίδι μπαλσάμικο.
Ο δρόμος που επιλέξαμε για τη Χώρα, όπου στο μουσείο της εκτίθενται αντίγραφα πινακίδων αλλά και πλήθος άλλων ευρημάτων από το ανάκτορο του Νέστορα και τους μυκηναϊκούς τάφους της περιοχής, αν και πολυσύχναστος, καθώς συνδέει την Πύλο με την Καλαμάτα (49 χλμ.), είναι γοητευτικός. Διακλαδώνεται έξω από την πολιτεία. Αριστερά πιάνει την παραλία προς τη Γιάλοβα και μετά προς το Ανάκτορο και τη Χώρα, και ευθεία εισχωρεί στη στεριά και πηγαίνει προς Καλαμάτα. Συνεχώς αποκαλύπτονται πανοραμικές εικόνες του κόλπου του Ναβαρίνου, καθώς ο δρόμος αφήνει πίσω του τη θέα του Ιονίου και περνά μέσα από τα χωριά Χανδρινού και Σουληνάρι, για να φθάσει στην Καζάρμα και μετά στη Χαραυγή (22 χλμ. από τη διακλάδωση).
Εδώ υπάρχει μια έκπληξη, το Πολυλίμνιο.
Στην άκρη της Καζάρμας ο δρόμος διακλαδώνεται προς τη Χώρα (18 χλμ.). Το μουσείο της (ανοιχτό, πλην Δευτέρας, 08.33-15.00) είναι γεμάτο σπουδαία εκθέματα. Αν και ο τρόπος έκθεσής τους είναι απαρχαιωμένος, δεν μπορείτε να μην εντυπωσιαστείτε από τα χρυσάφια του θολωτού τάφου της Περιστεριάς ή τα σπαράγματα των τοιχογραφιών του ανακτόρου του Νέστορα. Το ανάκτορο βρίσκεται 4 χλμ. πιο κάτω από το μουσείο και είναι επισκέψιμο τις ίδιες ώρες και τη Δευτέρα. Προτού σωριαστεί σε καπνίζοντα ερείπια, δεν μπορούσε ο καθένας να μπει στην αίθουσα του θρόνου. Τώρα εσείς μπορείτε να σταθείτε εκεί και να απολαύσετε τη θέα που ανοίγετε προς τον κόλπο του Ναβαρίνου και τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας.
Αν συνεχίσετε αυτόν τον δρόμο, θα φθάσετε στη λιμνοθάλασσα. Μπορείτε όμως να επιμηκύνετε την απόλαυση αυτής της περιοχής, επιστρέφοντας στη Χώρα και ακολουθώντας τις πινακίδες προς Κυπαρισσία. Περνώντας μέσα από τα χωράφια και τα αμπέλια γύρω από το Αμπελόφυτο, τον Πύργο και τη Φλόκα, φθάνετε στους Γαργαλιάνους (15 χλμ.).
Λιομαζώματα στους Γαργαλιάνους
Σε όλον τον δρόμο μοσχοβολούσε ελιά: δαφνολιά, θρουμπολιά, λευκολιά, μαυρολιά, πετρολιά, πικρολιά, αετονυχολιά, αρβανιτολιά, καρυδολιά, μηλιολιά, ψαρολιά... Ο ήλιος περνούσε τα σταχτιά φύλλα καθώς χαμήλωνε προς το Ιόνιο και φώτιζε τα πρόσωπα των ανθρώπων που χτυπούσαν με σύγχρονες ή παραδοσιακές «δέμπλες» τα κλαδιά για να πέσει ο καρπός. Λες και βγήκαν από πίνακα του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. Τα λιόπανα έφθαναν ως τις ρόδες των διερχόμενων από την επαρχιακή οδό Κυπαρισσίας, Φιλιατρών, Γαργαλιάνων αυτοκινήτων. Ετσι γινόταν πάντοτε εδώ αυτή την εποχή, από τότε που ο βασιλιάς Νέστορας είχε το παλάτι του πιο κάτω. Στις πινακίδες του 13ου αιώνα π.Χ. το ελαιόδεντρο, το ελαιόλαδο και ο ελαιόκαρπος συμβολίζονται με ιδεογράμματα τα οποία μοιάζουν με τη μορφή του δένδρου και του ανθού του.
Είναι απόλαυση να παρακολουθείς τον οργασμό ενός από τους μεγαλύτερους ελαιώνες της Ελλάδας.
Τα σακιά με τις ελιές απλωμένα στο χωράφι, περιμένουν τα τρακτέρ για να μεταφερθούν. Φορτώνονται στην πλατφόρμα και από πάνω οι εργάτες και τα παιδιά. Δεν θα πάνε όμως μακριά, γιατί κάθε τόσο υπάρχει και ένα ελαιοτριβείο. Το μαρτυρούν τα ντανιασμένα σακιά που ξεκινούν ένα στενό παρακάτω και φθάνουν ως την πόρτα του. Αυτό το αλισβερίσι μπορείς να το παρακολουθήσεις από την άκρη των Γαργαλιάνων, εκεί όπου σώζονται ακόμη μερικά όμορφα πέτρινα σπίτια. Κάτω από τα πόδια σου ένα ελαιοτριβείο είναι το κέντρο της δραστηριότητας και πιο κάτω άλλο ένα. «Τα πλήθια εντός του τρίζουν λιοτριβιά,/ τα στάματα τρουλιάζουν, / κυλάει στις σκάφες τ΄ αγουρόλαδο» λέει ο Ομηρος στην «Οδύσσεια» σε απόδοση του Νίκου Καζαντζάκη. Τι έχει αλλάξει; Μόνο οι μηχανές. Η χρυσή κλωστή που γεμίζει τις σκάφες είναι ίδια. Και μετά «Ολη η Μεσόγειος μοιάζει να βγαίνει από τη γεύση την ξιδάτη των μαύρων ελιών», κατά τον Λόρενς Ντάρελ. Η θεία Ρήνα μάς παραδίδει τη συνταγή που κληρονόμησε και εκείνη από παλαιότερους: Δυο-τρεις ημέρες στο νερό για το πρώτο ξεπίκρισμα. Ωστόσο, όπως λέει, το αλάτι είναι τελικά που τις ξεπικρίζει. Μετά σε ένα δοχείο που κλείνει βάζουμε «έναν πάτο» ελιές, μια χούφτα αλάτι χοντρό, στρώση και αλάτι. Μισό κιλό αλάτι για πέντε κιλά ελιές. Τις αφήνουμε έτσι τέσσερις-πέντε ημέρες. Μετά κοχλάζουμε νερό με βάγια και δενδρολίβανο και, αφού κρυώσει, σκεπάζουμε τις ελιές και τις αφήνουμε έναν-δυο μήνες. Αν προτού τις αλατίσουμε τις τρυπήσουμε με πιρούνι και τις βάλουμε μία ημέρα στο νερό, θα γίνουν γρηγορότερα. Σε κάθε περίπτωση, τις δοκιμάζουμε για να δούμε αν γίνανε. Λίγες λίγες που βγάζουμε από το δοχείο τις βάζουμε στο ξίδι για δυο-τρεις ώρες και τις διατηρούμε στο λάδι και στη ρίγανη.
Για το κρασί και το λιόψωμο...
Εναντι της Σφακτηρίας
Από τους προμαχώνες του Νιόκαστρου της Πύλου, η θέα των ανοιχτών οριζόντων πάνω από τα νησιά του κόλπου του Ναβαρίνου είναι συναρπαστική. Η έκπληξη όμως καραδοκεί αριστερά της εισόδου, στο κτίριο των «Στρατώνων του Μαιζώνος» όπως ονομάζεται κατά παράδοση, όπου εκτίθεται μέρος της θαυμάσιας συλλογής του Ρενέ Πυώ με χαρακτικά περιηγητών, εικόνες και όπλα αγωνιστών της Επανάστασης, φιλελληνικά αντικείμενα και πολλά άλλα τεκμήρια της λατρείας του συλλέκτη στην «Ελλάδα, Γη αγαπημένη των θεών», όπως είναι ο τίτλος ενός από τα βιβλία του που αξίζει να σας συντροφεύσει σε αυτό το ταξίδι.
ΠΡΟΣΒΑΣΗ
Οδικώς από Αθήνα για Καλό Νερό 242 χλμ., Κυπαρισσία 7 χλμ., Φιλιατρά 15 χλμ., Μαραθούπολη 10 χλμ. ΔΙΑΜΟΝΗ
Στον Ρωμανό,στο «Romanos Costa Νavarino» (τηλ.27230 96000, www.romanoscostanavarino.com), στην Πύλο, στα ξενοδοχεία «Καραλής» (τηλ.27230 22960) και «Ακτή Καραλής» (τηλ. 27230 23021), του οποίου τα μπαλκόνια βγαίνουν στη θάλασσα, «Μira Μare» (τηλ. 27230 23050), «Ρhilip» (τηλ.27230 22741), στην είσοδο της πολιτείας με απίθανη θέα προς το ηλιοβασίλεμα πάνω από τη Σφακτηρία. Στη Γιάλοβα,στα διαμερίσματα «Τhanos Villas» (τηλ.27230 22115, www.appthanos.com), «Εleonas Villas» (τηλ.27230 22696, www.eleonas.com). Στο Πετροχώρι, στο ξενοδοχείο και μπανγκαλόους «Ναβαρόνε» (τηλ. 27230 41571-4, www.hotelnavarone.gr).
ΦΑΓΗΤΟ
Στην Πύλο, για σπιτικά φαγητά κυρίως με κρέας στον «Γρηγόρη», αριστερά στο στενό πριν από την πλατεία,και για ψάρι,σχάρας και μαγειρευτά στο εστιατόριο «4 Εποχές» στον παραλιακό δρόμο, μετά το εντυπωσιακό σπίτι Τσικλητήρα. Στη Γιάλοβα, στο «Σπιτικό» για ψάρια και μαγειρευτά φαγητά. Στο Πετροχώρι, στο «Στέκι του Μακρή». Στον Μάραθο,για όλα τα καλά της θάλασσας,στον παλιό καλό Αργύρη,στον Μίγγα για ψαρόσουπες και όλα τα καλά της θάλασσας, στο «Μαϊστράλι» για χόρτο της θάλασσας, αντράκλα τουρσί, γαριδομακαρονάδα, καλοτηγανισμένα μπαρμπούνια, χταπόδι ξιδάτο με ελιές και τοπικά μεσσηνιακά κρασιά και λάδι παραγωγής τους.
