Ο Γρύπας Πολεμιστής της Πύλου αλλάζει την ιστορία της τέχνης

Η σφραγίδα παρουσιάζει δύο τουλάχιστον μυστήρια

Ένας λακκοειδής τάφος ανακαλύφθηκε τα μέσα του 2015, από διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, κοντά στο μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορα, στη Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστορος. 

Ο τάφος είχε ιδιαίτερα πλούσια ευρήματα όπως χρυσά δαχτυλίδια αλλά και ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη λαβή από ελεφαντόδοντο. Ένα μικροσκοπικό εύρημα όμως, πέρασε απαρατήρητο για σχεδόν δύο χρόνια. Όταν οι αρχαιολόγοι αποφάσισαν να ασχοληθούν μαζί του, είδαν μια απίστευτη κατασκευή, μια μοναδική σφραγίδα σκαλισμένη σε αχάτη.

Το επίμαχο αντικείμενο ήταν λιγότερο από 3,5 εκατοστά μήκος και έμοιαζε με μεγάλη χάντρας. Συντηρητής απομάκρυνε το χώμα από το εύρημα και ανακάλυψε σφραγιδόλιθο από αχάτη που έφερε μια μοναδικής ποιότητας εγχάραξη, που αναπαριστά έναν πολεμιστή σε μάχη με άλλον ένα, για το σώμα ενός τρίτου - πεσόντα. Η εικόνα της σφραγίδας είναι σκαλισμένη με εξαιρετικά λεπτή λεπτομέρεια, με μερικά χαρακτηριστικά που είναι ελάχιστα ορατά με γυμνό μάτι.

«Η λεπτομέρεια είναι εκπληκτική, ειδικά δεδομένου του μεγέθους. Αισθητικά, είναι ένα αριστούργημα μικροτεχνίας», δήλωσε ο John Bennet, διευθυντής του αρχαιολογικού ινστιτούτου της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.

«Η εκπληκτική σκηνή μάχης στην πέτρα αχάτη, είναι ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα της τέχνης του Αιγαίου και συγκρίνεται με τα έργα του Μιχαήλ Άγγελου που παρουσιάζονται τώρα στο Μητροπολιτικό Μουσείο», δήλωσε ο Malcolm H. Wiener, ειδικός στην προϊστορία του Αιγαίου και επίτιμος καθηγητής του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης.

Η σφραγίδα παρουσιάζει δύο τουλάχιστον μυστήρια. Το πρώτο είναι πως χαράχτηκε με τόση λεπτομέρεια και το δεύτερο, πώς εικονογραφεί τόσο ιδανικά μια πολύ συγκεκριμένη παράδοση που πέρασε προφορικά 700 χρόνια αργότερα στη συγγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Ο ενταφιασμένος ιδιοκτήτης της σφραγίδας, γνωστός ως Πολεμιστής Γρύπας, από το μυθικό ον που απεικονίζεται στον τάφο του, θάφτηκε γύρω στο 1450 π.Χ. Ζούσε σε μια κρίσιμη περίοδο, όταν ο μινωικός πολιτισμός της Κρήτης, άρχισε σταδιακά να παρακμάζει και οι πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας γνώριζαν ανάπτυξη. Στον σκελετό δόθηκε το όνομα «Γρύπας Πολεμιστής» λόγω μιας πλάκας από ελεφαντόδοντο που βρέθηκε στον τάφο και απεικόνιζε ένα μυθικό τέρας που έμοιαζε με μισό λιοντάρι και μισό αετό.

Οι τοπικοί αρχηγοί, όπως ο Πολεμιστής Γρύπας, ίσως είχαν χρησιμοποιήσει πολύτιμα αντικείμενα από την Κρήτη για να διαφημίσουν την ένταξή τους στην ελληνόφωνη ελίτ του αρχαίου μυκηναϊκού πολιτισμού, τον πρώτο στην ηπειρωτική Ευρώπη. Οι απόγονοί τους, έναν αιώνα περίπου αργότερα, έχτισαν τα μεγάλα παλάτια στην Πύλο, τις Μυκήνες και την Τίρυνθα.

Η σφραγίδα, σκαλισμένη σε σκληρό αχάτη, δείχνει έναν νικηφόρο ήρωα που σκοτώνει έναν αντίπαλο ενώ ένας τρίτος πολεμιστής βρίσκεται νεκρός στο προσκήνιο. Οι δύο ηττημένοι πολεμιστές φαίνονται να ανήκουν στην ίδια ομάδα, επειδή και οι δύο φορούν παρόμοιο ένδυμα. Η σφραγίδα είναι φτιαγμένη έτσι ώστε να μπορεί να φορεθεί στον καρπό.